Bài được viết bởi Bác sĩ Phan Phi Tuấn - Trưởng khoa và Bác sĩ Phạm Thiều Trung - Khoa Ngoại Tổng hợp - Bệnh viện ĐKQT Vinmec Phú Quốc.
Mối quan hệ giữa sỏi niệu và nhiễm khuẩn đường tiết niệu rất phức tạp, khó xác định đâu là nguyên nhân, đâu là hậu quả, cái nào có trước, cái nào có sau, được ví như chuyện “con gà và trứng gà”.
1. Mối liên hệ giữa nhiễm khuẩn niệu và sỏi niệu
Sỏi đường tiết niệu và nhiễm khuẩn đường tiết niệu có liên quan chặt chẽ với nhau. Nhiễm khuẩn được coi là nguyên nhân gây ra sỏi trong khoảng 15% các trường hợp và sự hiện diện của sỏi cũng có thể gây ra tình trạng nhiễm khuẩn niệu và khi đó vấn đề xử trí sẽ rất khó khăn.
Trước đây, sỏi thận được coi là hậu quả của nhiễm khuẩn đường tiết niệu với vi khuẩn, trong hầu hết các trường hợp thuộc chi Proteus, có thể tạo ra urease, một loại enzyme có thể phân tách urê trong nước tiểu, do đó làm tăng pH nước tiểu và thúc đẩy sự kết tủa và kết tinh của tinh thể struvite sau đó.
Quá trình này diễn ra sau một loạt các phản ứng hóa học dẫn đến sự hình thành sỏi nhiễm khuẩn. Tắc nghẽn đường tiết niệu, bàng quang thần kinh, rối loạn chức năng, ống thông tiểu, được coi là các yếu tố nguy cơ chính để phát triển sỏi nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, khi đường tiết niệu bị bế tắc do bất kỳ nguyên nhân nào cũng có thể gây ra ứ đọng nước tiểu và gây nhiễm khuẩn, trong đó sỏi tiết niệu thường gặp nhất.
2. Vì sao nhiễm khuẩn đường tiết niệu có sỏi thường khó điều trị?
Khi sỏi được hình thành, vi khuẩn sẽ xâm nhập vào và ẩn náu tại đó. Lúc này, sỏi vừa là nơi tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn thông qua sự bế tắc mà cũng là nơi trú ẩn của vi khuẩn tránh tác động của kháng sinh khiến cho việc điều trị nội khoa rất khó khăn. Khi vi khuẩn phát triển, có thể khiến cho sỏi phát triển lớn hơn. Vòng xoắn này là nguyên nhân của nhiễm khuẩn đường tiết niệu tái đi tái lại và có khả năng rơi vào nhiễm khuẩn huyết cũng như khiến sỏi dễ tái phát sau can thiệp ngoại khoa.
Một khía cạnh khác, khi có sự tắc nghẽn, vấn đề chẩn đoán trước khi can thiệp lấy sỏi rất khó khăn do không thể nuôi cấy ra vi khuẩn từ nước tiểu dưới dòng và biểu hiện của nhiễm khuẩn bị chìm trong biểu hiện do sỏi.
Vì vậy, biến chứng nhiễm khuẩn huyết sau can thiệp lấy sỏi tăng đáng kể. Trong những trường hợp đó, tỷ lệ tử vong tăng rất cao. Nếu phát hiện nhiễm khuẩn đường tiết niệu do sỏi thì vấn đề can thiệp ngoại khoa cũng gặp khó khăn vì hầu hết các phương pháp can thiệp ngoại khoa đều bị chống chỉ định khi nhiễm khuẩn.
Ngược lại, không giải quyết tắc nghẽn thì không thể điều trị triệt để tình trạng nhiễm khuẩn. Sau khi lấy sỏi, cần phải điều trị cả nguyên nhân ứ đọng tạo sỏi mới có thể tránh được sỏi tái phát cũng như nhiễm khuẩn tái phát sau này.
3. Cách phòng ngừa
Có thể nói, nhiễm khuẩn niệu khi có sỏi niệu quản là trường hợp phức tạp. Vì vậy, nên tránh sỏi bằng cách ăn uống hợp lý như:
- Uống nhiều nước: nên uống khoảng 2,5-3 lít nước lọc mỗi ngày hoặc ăn uống làm sao để có lượng nước tiểu đạt trên 2,5 lít trong một ngày.
- Ăn lạt, ăn ít thịt động vật: ăn thực phẩm chứa ít muối, ăn ít các loại thịt.
- Ăn uống điều độ thực phẩm chứa calci như sữa, phô mai... Tuy nhiên, không nên kiêng cữ quá mức những thực phẩm chứa calci vì như thế sẽ gây ra mất cân bằng trong việc hấp thu calci, khiến cơ thể hấp thu nhiều hơn oxalate từ ruột và sẽ tạo sỏi niệu, ngoài ra kiêng cữ thực phẩm chứa calci sẽ bị bệnh loãng xương.
- Kiêng cữ thực phẩm chứa nhiều oxalat như trà đặc, bột cám, ngũ cốc, rau muống, sôcôla, cà phê... Nên uống nhiều nước cam, nước chanh tươi, nước bưởi.
Quan trọng hơn cả là khi bị sỏi đường tiết niệu cần được khám và điều trị kịp thời, tránh tình trạng nhiễm khuẩn, khi sỏi tiết niệu có tình trạng nhiễm khuẩn cần được điều trị khẩn trương và triệt để.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
