Điều trị đau cột sống với phương pháp nắn chỉnh bằng tay

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Điều trị đau cột sống với phương pháp nắn chỉnh bằng tay là các liệu pháp hoàn toàn thủ công, bằng việc sử dụng bàn tay của nhà trị liệu để thực hiện một số thao tác trên lưng, giúp cải thiện các cơn đau nhức trên cột sống. So với các biện pháp điều trị đau cột sống khác, phương pháp này không sử dụng thuốc, không có nguy cơ mắc phải tác dụng phụ nhưng vẫn có hiệu quả giảm đau cột sống và phục hồi chức năng cho người bệnh.

Điều trị đau cột sống với phương pháp nắn chỉnh bằng tay là các thao tác vận động và xoa bóp được thực hiện trên lưng người bệnh để giảm hay chữa khỏi đau cột sống. Các thao tác này có thể được thực hiện bởi các chuyên gia vật lý trị liệu, bao gồm chuyên gia nắn xương khớp hay các bác sĩ chỉnh hình, các kỹ thuật viên đã qua đào tạo.

Trước đây, hầu hết các bệnh nhân đến các cơ sở tập vật lý trị liệu để chữa đau cột sống thường được chườm nóng, siêu âm và hướng dẫn hoàn thành một loạt bài tập. Những phương thức này cũng đã chứng minh được tính hiệu quả điều trị, thông qua nguyên lý được đa số các nhà trị liệu đồng ý rằng tập thể dục là cần thiết để giúp phục hồi sự mất cân bằng của cơ – xương – khớp. Tuy nhiên, hiện nay, quan niệm đã có phần thay đổi, nhiều nhà trị liệu tiếp cận việc phục hồi chức năng từ các cơn đau cột sống dưới một góc độ khác.

Theo đó, họ chuyển sang quan tâm đến lý do tại sao cơ xương không hoạt động bình thường và xem tập thể dục không phải là phương thức phục hồi mà là một biện pháp bổ sung cho phương pháp nắn chỉnh bằng tay. Ví dụ, các nhà trị liệu sẽ tìm cách phục hồi chức năng khớp xương trên lưng, đoạn cùng hoặc thắt lưng, một cách thích hợp để điều chỉnh thay vì chỉ điều khiển trực tiếp trên các nhóm cơ bắp thông qua tập thể dục.

Lúc này, các phương pháp nắn chỉnh bằng tay là một hình thức vật lý trị liệu chuyên biệt được thực hiện bằng tay thay vì nhờ vào các loại thiết bị hoặc máy móc. Trong liệu pháp thủ công này, nhà trị liệu sẽ điều trị đau cột sống bằng cách dùng tay để tạo áp lực lên các mô cơ và vận động các khớp nhằm giảm đau lưng do co thắt cơ, căng cơ và rối loạn chức năng khớp cột sống.

Điều trị đau cột sống với phương pháp nắn chỉnh bằng tay đã được chứng minh tính hiệu quả trong vai trò giảm đau cho chứng đau lưng cấp tính và cả đau lưng mãn tính.

Nguyên lý của thành tựu này là nhờ vào các thao tác nắn chỉnh bằng tay có thể cải thiện tình trạng các khớp thiếu khả năng vận động và tăng cường phạm vi chuyển động trong một số tình trạng cơ-xương-khớp cột sống nhất định. Hơn nữa, vật lý trị liệu với nắn chỉnh bằng tay có thể góp phần phục hồi khả năng vận động cho các khớp bị cứng và giảm căng cơ để đưa bệnh nhân trở lại cử động tự nhiên hơn mà không bị các cơn đau cột sống đe dọa.

Do đó, các kỹ thuật này đã được công nhận có thể giúp giảm đau lưng cho cả những bệnh nhân bị đau lưng mãn tính liên quan đến các vấn đề về khớp, chẳng hạn như rối loạn chức năng khớp, thoái hóa khớp, và cả đau lưng cấp tính do chấn thương mô mềm như căng cơ lưng hoặc dây chằng lưng.

Trước khi bắt đầu bất kỳ phương pháp nắn chỉnh bằng tay nói chung, trong điều trị đau cột sống nói riêng, các nhà vật lý trị liệu thường xuyên thực hiện bài đánh giá đầy đủ tình trạng của người bệnh, bao gồm nguồn cung cấp máu và thần kinh trong khu vực, các bệnh lý tổn thương xương và cơ, mức độ và đặc điểm của các cơn đau cột sống... để thiết kế bài nắn chỉnh phù hợp với từng cá nhân, vừa đem lại hiệu quả giảm đau và vừa không làm tăng nguy cơ chấn thương tại chỗ.

Lúc này, các chuyên gia có thể thực hiện một số hoặc kết hợp các loại vật lý trị liệu bằng tay như sau:

• Xoa nắn mô mềm

Điều quan trọng trong phương pháp nắn chỉnh bằng tay là phải nhận ra vai trò của các nhóm cơ và các đoạn gắn của cơ xung quanh khớp.

Việc xoa bóp và thư giãn thông qua quá trình vận động thụ động mô mềm sẽ khiến cho tình trạng căng cơ suy giảm, nhất là sau khi các chuyển động khớp cột sống đã được phục hồi. Tuy nhiên, nếu không duy trì các thao tác nắn chỉnh, tình trạng co thắt cơ sẽ tiếp tục xuất hiện. Trong những trường hợp này, tình trạng căng cơ cần được giải quyết nếu không tình trạng rối loạn chức năng khớp có thể trở lại, các cơn đau cột sống lại tái diễn.

Vậy nên, mục tiêu của vận động mô mềm khi nắn chỉnh bằng tay là phá vỡ mô cơ không đàn hồi hoặc mô sợi như các mô sẹo do chấn thương ở lưng, tạo sự chuyển động nội tại cho các nhóm cơ và qua đó sẽ thư giãn căng cơ. Phương pháp này thường được áp dụng cho các cơ xung quanh cột sống, bao gồm các động tác kéo căng nhịp nhàng và ấn sâu theo từng bó cơ.

• Thay đổi điểm căng thụ động

Kỹ thuật này tập trung vào việc điều chỉnh các phản xạ thần kinh cơ bất thường gây ra các vấn đề về cấu trúc và tư thế, dẫn đến các điểm đau cột sống.

Các nhà trị liệu sẽ bắt đầu bằng cách tìm ra vị trí thoải mái nhất của bệnh nhân bằng cách hỏi họ khi tác động tại điểm nào có thể khiến cơn đau giảm bớt. Tại đó, bệnh nhân sẽ được giữ ở tư thế thoải mái trong khoảng 90 giây. Tuy nhiên, trong thời gian căng các nhóm cơ cột sống mà không gây ra triệu chứng, bác sĩ sẽ làm thư giãn các nhóm cơ còn lại thường gây đau và sau đó từ từ đưa tư thế người bệnh ra khỏi vị trí này, cho phép cơ thể khôi phục sự căng cơ về mức căng bình thường. Theo đó, sự căng cơ bình thường sẽ tạo tiền đề cho quá trình chữa lành cơn đau.

Như vậy, kỹ thuật này đủ nhẹ nhàng và hữu ích cho các vấn đề về lưng cấp tính hoặc nhạy cảm khi điều trị đau cột sống bằng các thủ thuật khác. Các thao tác thay đổi điểm căng thụ động thường được dung nạp khá tốt, đặc biệt trong giai đoạn cấp tính, vì giúp đặt bệnh nhân hướng tới vị trí thoải mái nhất.

• Nắn chỉnh khớp

Bệnh nhân bị đau cột sống thường được chẩn đoán là do bị co rút các nhóm cơ ở lưng và được hướng dẫn chữa bằng cách nghỉ ngơi, chườm đá và xoa bóp. Mặc dù các kỹ thuật này sẽ cho người bệnh cảm giác cải thiện nhanh chóng nhưng cơn đau cũng thường quay trở lại nhanh do cơ co thắt để phản ứng với khớp bị hạn chế.

Chính vì vậy, việc vận động khớp thụ động thông qua các thao tác nắn chỉnh sẽ giúp nới lỏng khớp bị hạn chế và tăng phạm vi chuyển động, tăng biên độ của khớp. Những động tác này sẽ hoàn toàn không gây đau đớn, nếu người thực hiện không thao tác quá mạnh, nhưng sẽ cho hiệu quả thư giãn cơ rất lớn sau đó.

• Thay đổi năng lượng cơ

Kỹ thuật thay đổi năng lượng cơ được thiết kế để vận động các khớp bị hạn chế và kéo dài các cơ bị rút ngắn.

Quy trình này được thao tác trên nguyên lý là sự co thắt tự nguyện của các nhóm cơ trên lưng quanh cột sống của bệnh nhân nhằm chống lại lực đối kháng được tạo ra bởi các nhà trị liệu. Sau khi làm cho cơ co 3-5 giây, người tập sẽ đưa khớp đến vị trí biên độ cuối cùng mới của nó, nơi các nhóm cơ lại thực hiện co cơ. Điều này sẽ được lặp lại hai hoặc nhiều lần, khiến cho các nhóm cơ cột sống đối kháng nhau co thắt và thư giãn liên tục, làm kéo dài sợi cơ, hạn chế các cơn co thắt cơ gây đau cột sống.

Tóm lại, bị đau cột sống là một tình trạng rất phổ biến. Mặc dù không gây nghiêm trọng, người bệnh gặp rất nhiều khó khăn trong sinh hoạt và lao động. Chính vì thế, bên cạnh việc dùng thuốc, điều trị đau cột sống với phương pháp nắn chỉnh bằng tay cần được cân nhắc và lựa chọn như một biện pháp bổ sung với những nguyên lý tác động theo cơ chế, đem lại hiệu quả tối ưu cho bệnh nhân.