Các vấn đề về thần kinh khi điều trị ung thư

Một số phương pháp điều trị ung thư gây ra bệnh lý thần kinh ngoại vi, do tổn thương các dây thần kinh ngoại biên. Các dây thần kinh này có nhiệm vụ truyền thông tin từ não đến các bộ phận khác của cơ thể. Các biểu hiện lâm sàng phụ thuộc vào việc các dây thần kinh ngoại vi nào (cảm giác, vận động hoặc tự chủ) bị ảnh hưởng. Ngoài ra, suy nhược thần kinh khi điều trị ung thư hay suy nhược tinh thần cũng được xem như các tác dụng phụ khác mà người bệnh có thể gặp phải.

Hệ thống thần kinh của cơ thể được tạo thành từ:

• Hệ thống thần kinh trung ương - bao gồm não bộ và tủy sống
• Hệ thống thần kinh ngoại vi - bao gồm các dây thần kinh cảm giác, vận động và dây thần kinh tự động

Các dây thần kinh ngoại biên có nhiệm vụ truyền thông tin từ não và tủy sống đến phần còn lại của cơ thể và ngược lại. Chúng có các chức năng sau:

• Dây thần kinh cảm giác - gửi tín hiệu từ da hoặc cơ đến não và tủy sống, nơi chúng được xử lý để cơ thể cảm thấy các loại cảm giác khác nhau như đau hoặc chạm.
• Dây thần kinh vận động - gửi tín hiệu từ não và tủy sống đến các cơ để điều khiển các chuyển động như đi bộ, chạy nhảy, múa, nói.
• Dây thần kinh tự động - kiểm soát các quá trình trong cơ thể xảy ra mà không cần nghĩ đến chúng, chẳng hạn như tiêu hóa, hô hấp.

Một số loại thuốc, phương pháp điều trị ung thư hoặc bản chất bệnh lý ung thư có thể ảnh hưởng đến cách hoạt động của hệ thần kinh nói chung và các dây thần kinh nói riêng. Những thay đổi có thể gây ra các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào bệnh ung thư, phương pháp điều trị ung thư thế nào và các dây thần kinh nào bị ảnh hưởng.

Các loại thuốc điều trị ung thư thường ảnh hưởng đến các dây thần kinh ở bàn tay và bàn chân. Điều này có nghĩa là người bệnh sẽ có sự thay đổi trong cảm giác và họ thường có thể thấy khó kiểm soát các chuyển động nhỏ, chẳng hạn như thao tác cài nút, cầm bút, buộc tóc. Những thay đổi này có thể khó được giải quyết và ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, gây suy nhược tinh thần, dễ dẫn đến trầm cảm và chán nản. Tuy nhiên vẫn có những phương pháp điều trị có thể hữu ích và những điều nên làm để giúp người bệnh đối phó với nó.

Một số loại thuốc điều trị ung thư có thể gây ra những thay đổi về thần kinh. Nhưng cũng có nhiều lý do khác dẫn đến tình trạng suy nhược thần kinh khi điều trị ung thư như:

• Xạ trị
• Khối u ác tính chèn ép lên dây thần kinh
• Bệnh đái tháo đường kèm theo
• Thiếu vitamin B12
• Một số bệnh lý nội khoa, ngoại khác đi kèm

Các loại thuốc điều trị ung thư có thể gây ra những thay đổi về thần kinh chủ yếu là một số loại thuốc hóa trị và thuốc điều trị ung thư nhắm mục tiêu. Ví dụ về các loại thuốc hóa trị có nhiều khả năng gây ra các thay đổi về thần kinh là:

• Thuốc dựa trên bạch kim, bao gồm cisplatin, carboplatin và oxaliplatin
• Vinca alkaloid, bao gồm vinblastine, vincristine và vindesine
• Thuốc taxane, bao gồm paclitaxel và docetaxel
• Chất chống chuyển hóa như methotrexate

Ví dụ về các loại thuốc điều trị ung thư được nhắm mục tiêu gây ra các thay đổi về thần kinh bao gồm:

• Bortezomib (Velcade)
• Thalidomide
• Liệu pháp hóc môn và bisphosphonates rất ít có khả năng gây ra những thay đổi về thần kinh.

Tổn thương các dây thần kinh cảm giác (dây thần kinh giúp bạn cảm thấy đau, nóng, lạnh và áp lực) có thể gây ra các biểu hiện lâm sàng như:

• Ngứa ran, tê hoặc cảm giác kim châm ở bàn chân và bàn tay, có thể lan đến chân và tay
• Người bệnh không có khả năng cảm nhận cảm giác nóng hoặc lạnh, chẳng hạn như khi ở gần bếp nóng
• Bệnh nhân không còn khả năng cảm thấy đau, chẳng hạn như khi bị vết cắt hoặc vết đau trên bàn chân

Mặt khác, tổn thương dây thần kinh vận động (dây thần kinh giúp cơ bắp cử động) có thể gây ra:

• Yếu cơ hoặc đau nhức có thể khiến bạn mất thăng bằng, khó di chuyển, dễ té ngã hoặc khó cài cúc áo sơ mi hoặc mở nắp lọ
• Một số cơ bị co giật và chuột rút hoặc suy yếu cơ (nếu không sử dụng cơ thường xuyên)
• Khó nuốt hoặc khó thở (nếu cơ ngực hoặc các cơ vùng cổ họng bị ảnh hưởng)

Tổn thương dây thần kinh tự động (dây thần kinh kiểm soát các chức năng như điều hòa huyết áp, tiêu hóa, nhịp tim, nhiệt độ và động tác tiểu tiện) có thể gây ra:

• Thay đổi thói quen của hệ tiêu hóa như táo bón hoặc tiêu chảy
• Chóng mặt hoặc cảm giác ngất xỉu, do huyết áp thấp
• Vấn đề tình dục; đàn ông không thể cương cứng và phụ nữ có thể không đạt được cực khoái
• Vấn đề về mồ hôi (đổ mồ hôi quá nhiều hoặc quá ít)
• Các vấn đề về tiểu tiện, chẳng hạn như rò rỉ nước tiểu hoặc khó làm trống bàng quang hoàn toàn

Nếu bắt đầu nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào được liệt kê ở trên, hãy nói chuyện với bác sĩ điều trị. Chẩn đoán và điều trị sớm những vấn đề này là cách tốt nhất để kiểm soát chúng, ngăn ngừa tổn thương thêm và giảm đau cũng như các biến chứng khác.

Người bệnh có thể được khuyên thực hiện các bước sau:

Phòng ngừa té ngã. Nhờ ai đó giúp bạn phòng ngừa té ngã xung quanh nhà. Di chuyển thảm ra khỏi lối đi của bạn để không vướng vào chúng. Lắp đặt các thanh vịn trên tường và trong phòng tắm, để bạn có thể bám vào chúng và giữ thăng bằng cho mình. Đặt áo choàng tắm trong vòi hoa sen hoặc bồn tắm. Đi giày chắc chắn với đế mềm. Đứng dậy từ từ sau khi ngồi hoặc nằm xuống, đặc biệt nếu bạn cảm thấy chóng mặt.

Cẩn thận hơn trong nhà bếp và phòng tắm. Sử dụng găng tay trong nhà bếp để bảo vệ tay khỏi bị bỏng. Cẩn thận khi cầm dao hoặc các vật sắc nhọn. Nhờ ai đó kiểm tra nhiệt độ nước để đảm bảo nước không quá nóng.

Bảo vệ bàn tay và bàn chân của bạn. Mang giày, cả bên trong và bên ngoài nhà. Kiểm tra cánh tay, chân và bàn chân của bạn để tìm vết cắt hoặc trầy xước mỗi ngày. Khi trời lạnh, hãy mặc quần áo ấm để bảo vệ bàn tay và bàn chân của bạn.

Yêu cầu giúp đỡ và làm các việc chậm lại. Hãy để mọi người giúp bạn với những nhiệm vụ khó khăn. Hãy chậm lại và cho bản thân thêm thời gian để làm mọi việc.

Hỏi về thuốc giảm đau và các phương pháp thực hành y học thích hợp. Bạn có thể được kê đơn thuốc giảm đau. Đôi khi, các phương pháp thực hành như châm cứu, xoa bóp, vật lý trị liệu, yoga, và các phương pháp khác cũng có thể được thực hiện để giảm đau. Nói chuyện thẳng thắn với bác sĩ của bạn để tìm thêm lời khuyên.