Chánh niệm là gì?

Bài viết bởi Chuyên viên Thiền Yoga trị liệu Chu Thị Nhã - Đơn nguyên Phòng khám Y học tái tạo và tâm lý giáo dục - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Chắc chắn ai trong chúng ta cũng đã từng thắc mắc: “Thiền là gì? Chánh niệm là gì? Bởi ngày nay có nhiều người nhắc tới hay thực hành. Vậy chánh niệm có gì tuyệt vời để chúng ta khám phá?

Để tìm hiểu chánh niệm là gì thì trước tiên hãy cùng tìm hiểu định nghĩa về thế nào là chánh niệm qua bài viết ngắn gọn, dễ hiểu trích trong cuốn sách “Yêu sự căng thẳng, thương nỗi muộn phiền” của tác giả Võ Xuân Dzũng – một bác sĩ nhi khoa tận tâm và tài ba sinh ra tại Việt Nam và lớn lên tại Mỹ.

“Nếu bạn hỏi ai đó về định nghĩa của chánh niệm thì cũng giống như hỏi người đó “mùi vị của socola như thế nào?” hay là “bản nhạc mà bạn đang thích nghe như thế nào?” Một định nghĩa có thể chỉ là một ý niệm nhỏ về thực tại. Chỉ đọc sách về chánh niệm mà không tự mình trải nghiệm thì cũng như vào tiệm ăn chỉ đọc thực đơn mà không ăn gì. Chúng ta vào tiệm ăn là để thưởng thức món ăn ngon, cũng như vậy, mục đích của chánh niệm là trực tiếp trải nghiệm.

Lý thuyết là thế nhưng cũng cần có vài định nghĩa về chánh niệm để bắt đầu. Jon Kabat-Zinn đã định nghĩa chánh niệm như là “Chú tâm một cách đặc biệt: có chủ đích, an trú trong giây phút hiện tại và không phán xét”. Đây là một định nghĩa đơn giản và chính xác.

XEM THÊM: Chánh niệm & Thiền định đối với bệnh Hashimoto

Chánh niệm là chú tâm vào giây phút hiện tại. Chánh niệm là ngưng hoạt động như máy lái tự động và tỉnh dậy với bây giờ và ở đây. Chánh niệm là ngưng tiếc nuối quá khứ, ngừng lo lắng tương lai. Ngoài ra, còn vài cách khác để mô tả chánh niệm:

• “Có mặt”
• “Tỉnh thức”
• “Tỉnh giấc”
• “Chú tâm và để ý”
• “Thấy rõ”
• “Ý thức với tâm yêu thương”
• “Mở rộng lòng”
• “Có mặt trong thương yêu”

Từ ngàn năm nay, các truyền thống văn hóa khắp thế giới đã ghi nhận tuệ giác của tấm lòng rộng mở, của ý thức hiện tại mặc dù họ không gọi đó là chánh niệm. Có thể có nhiều lúc bạn đã trải nghiệm chánh niệm một cách tự nhiên. Có thể rằng, nhiều lúc không một chút cố gắng, bạn đã ý thức sâu sắc về một việc mình đang làm, chỉ biết giây phút hiện tại – quá khứ và tương lai hầu như tan biến – lòng tràn ngập biết ơn vì biết mình đang còn sống. Có thể rằng, bạn đã có những giây phút như thế khi chơi thể thao hay chơi một bản nhạc, hay vỗ về con mèo của bạn, hay nghe một bản nhạc mà bạn yêu thích. Trong những giây phút đó, dù muốn hay không, bạn đã thực sự có chánh niệm.