Thuốc nhuận tràng hay thuốc điều trị táo bón đều chứa các thành phần có tác dụng làm tăng nhu động ruột, khối lượng cũng như tần suất phân, giúp giảm táo bón tạm thời. Tuy nhiên, nếu người bệnh lạm dụng thuốc quá mức cho phép, tình trạng táo bón mãn tính có khả năng xảy ra. Vậy cách dùng thuốc như thế nào là đúng?
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Các loại thuốc nhuận tràng
Các loại thuốc nhuận tràng có sẵn dưới nhiều dạng khác nhau như viên nén, viên nang, chất lỏng, thuốc đạn hoặc thụt tháo. Mỗi dạng thuốc mang lại lợi ích cụ thể và có thể gây ra những tác dụng phụ.
Mặc dù dùng thuốc đặt hoặc thuốc xổ trong trực tràng không thuận tiện như nuốt viên thuốc nhưng những loại thuốc nhuận tràng được đưa vào trực tràng bằng tay thường có tác dụng giảm triệu chứng nhanh hơn.
1.1. Thuốc nhuận tràng làm tăng khối lượng phân (chất xơ)
Đối với chứng táo bón thông thường, hầu hết các bác sĩ khuyên dùng chất xơ như một loại thuốc nhuận tràng. Khi đột ngột tăng hoặc thay đổi lượng chất xơ trong chế độ ăn uống, tình trạng đau, chướng bụng hoặc đầy hơi có thể xảy ra.
Chất xơ có sẵn tự nhiên trong trái cây, rau củ và ngũ cốc. Ngoài ra, chất xơ cũng được tìm thấy dưới dạng không cần kê đơn như canxi polycarbophil (Equalactin, Fibercon), chất xơ methylcellulose (Citrucel), psyllium (Fiber-Lax, Konsyl, Metamucil) và dextrin lúa mì (Benefiber).
Bằng cách làm tăng khối lượng và hàm lượng nước trong phân, chất xơ giúp phân di chuyển nhanh qua ruột kết. Để giảm thiểu nguy cơ đầy hơi và tắc nghẽn khi bổ sung chất xơ, việc uống đủ nước là điều cần thiết.
Cảm giác đau quặn bụng hoặc đầy hơi có thể xảy ra đột ngột đối với những người tăng cường bổ sung lượng chất xơ. Chất xơ cũng làm giảm sự hấp thụ của cơ thể đối với một số loại thuốc, vì vậy, mọi người hãy nhớ uống thuốc ít nhất 1 giờ trước hoặc 2 giờ sau khi tiêu thụ chất xơ.
1.2. Thuốc nhuận tràng bôi trơn
Như tên gọi, thuốc bôi trơn có tác dụng làm cho phân trơn và dễ di chuyển hơn. Trong những sản phẩm này, dầu khoáng tạo ra một lớp bôi trơn cho thành ruột, giúp ngăn phân khô lại.
Mặc dù hiệu quả khá tốt nhưng thuốc nhuận tràng bôi trơn chỉ nên được sử dụng trong thời gian ngắn để chữa bệnh táo bón. Sử dụng lâu dài có thể dẫn đến việc dầu khoáng hấp thụ các vitamin tan trong chất béo từ ruột và làm giảm khả năng hấp thụ một số loại thuốc kê đơn của cơ thể. Lưu ý: Người bệnh nên tránh dùng thuốc nhuận tràng bôi trơn đồng thời với các loại thuốc khác.
1.3. Thuốc nhuận tràng làm mềm (chất làm mềm phân)
Dù thời gian thuốc phát huy tác dụng làm mềm có thể mất hơn 1 tuần hoặc lâu hơn, nhưng loại thuốc này thường được dùng bởi những bệnh nhân đang phục hồi sau phẫu thuật, phụ nữ vừa sinh hoặc những người bị bệnh trĩ.
1.4. Thuốc nhuận tràng thẩm thấu
Fleet Phospho-Soda, lactitol (Pizensy), magie hydroxide, lucatose (Kristalose) và polyethylene glycol (Miralax) là những sản phẩm thuốc nhuận tràng thẩm thấu. Tất cả các tác nhân hydrat hoá hoạt động bằng cách hút chất lỏng vào ruột từ các mô xung quanh, nhờ đó nước trong ruột nhiều hơn, giúp làm mềm phân và hỗ trợ quá trình đi ngoài. Để đạt hiệu quả tốt nhất từ thuốc nhuận tràng thẩm thấu và giảm thiểu hiện tượng đầy hơi, chuột rút, người bệnh cần phải uống nhiều nước.
1.5. Thuốc nhuận tràng kê đơn
Guanylate cyclase-C là một loại thuốc nhuận tràng chủ vận thay đổi độ đặc của phân thông qua việc tăng cường lượng nước vào lòng đường tiêu hóa và kích thích sự chuyển động của đường tiêu hóa.
Plecanatide (Trulance) là viên thuốc kê đơn dành cho những người mắc táo bón vô căn mãn tính và hội chứng ruột kích thích kèm theo táo bón. Thuốc không được khuyến khích cho người bệnh dưới 6 tuổi. Mặc dù có tác dụng thúc đẩy chức năng ruột bình thường nhưng thuốc có thể gây tiêu chảy và mất nước nghiêm trọng ở trẻ em.
1.6. Thuốc nhuận tràng kích thích
Để giảm táo bón nhanh chóng, người bệnh có thể sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích vì thuốc có hiệu quả tức thời. Loại thuốc này hoạt động bằng cách kích thích lớp niêm mạc ruột, giúp đẩy nhanh quá trình di chuyển của phân qua ruột kết. Ngoài ra, thuốc còn tăng cường quá trình hydrat hóa phân. Trong đó, Bisacodyl và Sennosides là một số ví dụ phổ biến về thuốc nhuận tràng này.
Lưu ý: Người bệnh cần tránh sử dụng thuốc nhuận tràng kích thích liên tục hoặc hàng ngày. Những loại thuốc này có thể làm giảm khả năng đại tiện tự nhiên của cơ thể và dẫn đến sự phụ thuộc. Ngoài ra, thuốc cũng gây ra hiện tượng chuột rút và tiêu chảy.
2. Khi nào nên dùng sử dụng thuốc?
Người bệnh nên tìm hiểu về các loại thuốc nhuận tràng và liệu pháp trị táo bón hiện có trước khi tự mua tại hiệu thuốc gần nhà, từ đó chọn loại phù hợp nhất cho cơ thể và tránh những loại có tác dụng quá mạnh. Cũng như với mọi phương pháp điều trị khác, sử dụng thuốc đúng cách sẽ giúp người bệnh tránh được các tác dụng phụ không mong muốn.
Khi dùng thuốc không kê đơn, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn từ bác sĩ hoặc dược sĩ cũng như nhà sản xuất. Nếu không có chỉ định khác từ các chuyên gia y tế, người bệnh cần nhớ rằng cả thuốc kê đơn và không kê đơn đều chỉ nên dùng trong thời gian ngắn và không được sử dụng vượt quá liều lượng ghi trên nhãn.
Đối với mọi loại thuốc nhuận tràng, người bệnh cần uống tối thiểu 6-8 cốc (250mL) chất lỏng (nước là lựa chọn tốt nhất) mỗi ngày và thêm một cốc bổ sung sau mỗi liều thuốc (trừ khi có chỉ định khác bởi nhân viên y tế).
Sử dụng quá mức thuốc sẽ gây ra các rối loạn nghiêm trọng trong hoạt động của nhu động ruột như liệt ruột, đại tràng xúc tác, lười hoặc nhuận tràng, hội chứng ruột kích thích, viêm tụy và nhiều vấn đề khác.
Vì vậy, người bệnh nên sử dụng thuốc điều độ và có sự giám sát của bác sĩ hoặc dược sĩ. Nếu bị táo bón lâu ngày, người bệnh hãy tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi tự dùng thuốc nhuận tràng không kê đơn.
Táo bón là một biến chứng phổ biến xảy ra trong thai kỳ. Nếu việc thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt không đủ để giảm táo bón ở phụ nữ mang thai hoặc cho con bú, bác sĩ sẽ khuyến nghị sử dụng thuốc làm mềm phân hoặc nhuận tràng tạo khối. Ngoài ra, mẹ bầu nên uống đủ nước trong quá trình sử dụng thuốc vì một số loại có hàm lượng muối cao và gây ra tình trạng mất nước.
3. Những lưu ý khi dùng thuốc
Người bệnh cần chú ý những lời khuyên sau khi sử dụng thuốc để chữa trị chứng táo bón không liên tục.
- Trước khi dùng thuốc để giúp đại tiện "đều đặn", người bệnh nên sử dụng chất xơ.
- Khi sử dụng thuốc, việc uống và giữ đủ lượng nước cần thiết là rất quan trọng. Đồng thời, người bệnh cần hạn chế sử dụng thường xuyên các loại thuốc nhuận tràng kích thích vì một số loại làm giảm khả năng cơ thể hấp thụ vitamin D và canxi.
- Nếu tình trạng táo bón không cải thiện dù đã dùng thuốc, người bệnh nên tới gặp bác sĩ để được kiểm tra. Táo bón có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề nghiêm trọng hơn như ung thư ruột kết, tiểu đường hoặc suy giáp… Bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá tiền sử bệnh, thực hiện khám sức khỏe và xét nghiệm để xác định nguyên nhân và đưa ra giải pháp chính xác cho chứng táo bón.
- Để ngăn ngừa táo bón cho hầu hết mọi người, một chế độ ăn uống lành mạnh với trái cây tươi, rau củ và sản phẩm ngũ cốc nguyên hạt kết hợp với tập thể dục đều đặn, tiêu thụ ít nhất 8 cốc nước mỗi ngày là rất hữu ích. Ngoài ra, nước không phải là nguồn chất lỏng duy nhất; trà, súp và các dạng chất lỏng khác cũng đóng vai trò quan trọng.
Nhìn chung, các loại thuốc nhuận tràng có tác dụng kích thích hoặc hỗ trợ quá trình nhu động ruột. Để tìm được loại thuốc phù hợp và hiệu quả nhất cho việc điều trị táo bón, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
