Nguyên nhân gây viêm tụy cấp nặng

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa II Phan Thị Minh Hương - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Viêm tụy cấp nặng là tình trạng viêm tuyến tụy cấp tính dẫn tới tổn thương tế bào nang tuyến gây nên sự tiêu huỷ các men tuỵ với mức độ nặng và thậm chí có thể dẫn tới tử vong. Việc tìm hiểu nguyên nhân gây viêm tụy cấp nặng giúp cho người bệnh và bác sĩ điều trị chẩn đoán chính xác để có phương án điều trị phù hợp và hiệu quả.

Viêm tuỵ cấp là quá trình viêm cấp tính của tụy biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau: Mức độ nhẹ thì chỉ cần nằm viện điều trị ngắn ngày và ít có biến chứng xảy ra. Trái lại, viêm tụy mức độ nặng có diễn biến của bệnh phức tạp, tỷ lệ tử vong viêm do tụy cấp tính nặng chiếm khá cao, với khoảng 20 đến 50% trường hợp với bệnh cảnh suy đa tạng, nhiễm trùng.

Các nghiên cứu được tiến hành đối với các trường hợp viêm tuỵ cấp cho thấy, những trường hợp viêm tuỵ cấp có tăng cao nồng độ cytokine trong máu khiến thúc đẩy phản ứng viêm được xem như nguyên nhân chính dẫn đến quá trình suy đa tạng trong viêm tụy cấp hoại tử nặng. Vì vậy, những bệnh nhân viêm tụy cấp nặng cần được điều trị sớm theo cơ chế bệnh sinh mà không cần chờ biểu hiện lâm sàng để giảm thiểu tỷ lệ tử vong từ 40 đến 50% xuống còn khoảng 10 đến 15%.

2.1. Tăng triglyceride máu

Viêm tụy cấp nặng do tăng triglyceride hiếm khi xảy ra với nồng độ triglyceride dưới 20mmol/l nhưng nồng độ này tăng nhẹ và vừa có vai trò chính trong pha đầu của viêm tuỵ. Tuy nhiên, do triglyceride được xem như sản phẩm tăng nhanh sau bữa ăn có chứa nhiều chất béo nên có khoảng 10% bệnh nhân viêm tụy cấp khi nhập viện có chỉ số nồng độ triglyceride cao hơn 20mmol/l và chỉ số này có thể giảm nhanh sau 72h điều trị.

Cơ chế gây viêm tụy cấp nặng do nồng độ triglyceride tăng mặc dù chưa được làm rõ ràng nhưng các chuyên gia cho rằng, những hạt dưỡng chấp có thành phần của những phần tử lipoprotein giàu triglyceride là nguyên nhân chủ yếu gây viêm nhiễm tại tuỵ.

Những hạt dưỡng chấp có thể ban đầu sẽ xuất hiện trong máu khi nồng độ triglyceride tăng. Nó theo hệ tuần hoàn đến tuỵ, những hạt dưỡng chấp lớn dần gây nên tình trạng tắc mao mạch tụy và khiến cho acinar tụy ở những vùng bị thiếu máu bị vỡ, khi đó các hạt dưỡng chấp này sẽ tiếp xúc với lipase tuỵ.

Những yếu tố gây nên tình trạng tiền viêm do các acid béo tự do chưa được este hoá sẽ làm tổn thương các acinar và vi mạch nhu mô tuỵ. Khi quá tình viêm tại tuỵ bắt đầu xảy ra, hội chứng đáp ứng viêm hệ thống được khởi động với vai trò của cytokines và các chất trung gian hoá học khác của quá trình viêm tại tuỵ. Đáp ứng viêm mạnh toàn cơ thể có thể được xem như yếu tố chủ yếu dẫn tới hội chứng suy đa tạng nặng trên lâm sàng ở những ca bệnh viêm tụy cấp nặng.

2.2. Lạm dụng rượu bia gây tình trạng viêm tụy cấp nặng

Rượu bia có thể gây nên tình trạng hẹp các ống nhỏ dẫn lưu dịch trong tuyến tụy, dẫn đến tắc nghẽn và gây nên tình trạng viêm tuỵ cấp. Những người uống rượu nhiều với mức độ thường xuyên và kéo dài trong một khoảng thời gian có thể gây viêm tụy mãn tính. Tuy nhiên, đợt viêm tụy cấp nặng có thể xảy ra trong một lần uống quá nhiều rượu hoặc ăn một bữa ăn thịnh soạn.

2.3. Các nguyên nhân khác gây tình trạng viêm tuỵ cấp nặng

• Nguyên nhân do cơ học bao gồm Sỏi mật, sỏi tuỵ.
• Tăng canxi máu gây ra các tình trạng u tuyến giáp, cường cận giáp.
• Sau phẫu thuật đặc biệt phẫu thuật bụng gần tụy hoặc quanh tuỵ.
• Sau nội soi mật tuỵ ngược dòng.
• Chất thương hoặc bầm dập vùng bụng.
• Sau quá trình ghép tạng: Có thể kể đến các biến chứng sau ghép gan và ghép thận.
• Tình trạng gan nhiễm mỡ cấp ở thời kỳ mang thai.
• Bị nhiễm trùng như một số bệnh liên quan như quai bị, viêm gan virus, giun đũa.
• Sử dụng thuốc, chẳng hạn như thuốc sulfonamide, 6MP, furosemide, ehtamol,...
• Tình trạng bệnh lý liên kết tổ chức như lupus ban đỏ hệ thống, viêm mao mạch hoại tử,...
• Có khoảng 10% trường hợp viêm tụy cấp nặng không rõ nguyên nhân.

Viêm tuỵ thường xảy ra do nguyên nhân sỏi mật hoặc uống rượu quá nhiều. Vì vậy, những người có nguy cơ mắc bệnh này nên thực hiện một lối sống lành mạnh để giảm cơ hội phát triển tình trạng viêm tại tuỵ.

Sỏi mật có thể được ngăn ngừa một cách hiệu quả với việc thực hiện chế độ ăn nhiều rau mỗi ngày. Ăn nhiều bánh mì nguyên hạt, yến mạch và các sản phẩm ngũ cốc đồng thời giảm hàm lượng chất béo vào cơ thể và có thể giúp giảm lượng cholesterol trong cơ thể.

Thừa cân cũng được xem như một nguy có phát triển sỏi mật. Việc duy trì cân nặng bằng khẩu phần ăn hợp lý và cân đối kết hợp với hoạt động luyện tập thể thao có giúp giảm được tình trạng này. Giảm sử dụng rượu và thuốc lá cũng có thể ngăn ngừa tuyến tụy bị hư hại.

Trên đây là một số nguyên nhân có thể dẫn đến viêm tụy cấp nặng và một số biện pháp phòng ngừa. Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán viêm tụy cấp

Nguồn tham khảo: benhviendktinhquangninh.vn, dieutri.vn, bacsinoitru.vn