Hệ tiêu hóa gồm những cơ quan nào?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Đào Minh Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Hệ tiêu hóa là một hệ thống gồm nhiều cơ quan, có chức năng phá vỡ những cấu trúc và hấp thụ chất dinh dưỡng cần thiết từ thực phẩm để sử dụng cho hoạt động sống hằng ngày của con người. Để thực hiện quá trình này, hệ tiêu hóa cần sự kết hợp nhuần nhuyễn từ hoạt động nhai, đến nghiền cơ học và các hoạt chất enzyme giúp phân hủy sinh học.

Ngoài chức năng chung, nhiều người cũng thắc mắc hệ tiêu hóa gồm những cơ quan nào và nhiệm vụ riêng của mỗi cơ quan là gì. Hệ tiêu hóa bên trong cơ thể của chúng ta được chia làm 2 phần chính, đó là ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa.

• Cổ họng: Cổ họng là nơi bắt đầu của quá trình tiêu hóa với việc tiếp nhận thức ăn từ miệng. Tại đây, thức ăn được vận chuyển nhẹ nhàng từ họng xuống thực quản. Cổ họng được xem là cơ quan trung gian vận chuyển thực phẩm.
• Thực quản: Sau cổ họng, thực quản là cơ quan tiếp theo mà thức ăn đi đến. Cơ quan này có hình một chiếc ống dài với nhiệm vụ di chuyển thức ăn đến dạ dày. Thực quản thường tạo các cơn co thắt nhu động để nhẹ nhàng đẩy thức ăn đi xuống. Ngoài ra, thực quản còn giúp giữ cho thực phẩm ở dạ dày không bị trào ngược lên lại bằng một “van” cơ học.
• Dạ dày: Dạ dày là một trong những cơ quan có vai trò quan trọng của hệ tiêu hóa. Nơi đây được cấu tạo với hình dạng giống một cái túi gồm rất nhiều cơ nằm nối tiếp nhau. Khi thức ăn từ thực quản được vận chuyển xuống, các hoạt chất enzyme và acid bắt đầu được tiết ra. Các hoạt chất này sẽ được cơ dạ dày trộn đều với thức ăn nhằm hỗ trợ quá trình thủy phân protein và dưỡng chất cần thiết một cách dễ dàng. Thức ăn lưu lại cơ quan dạ dày khá lâu do phải liên tục thực hiện quá trình phân hủy các thức ăn. Sau khi phân hủy xong, thức ăn sẽ ở dạng chất lỏng hoặc bột nhão và được di chuyển đến ruột non.
• Ruột non: Ruột non bên trong cơ thể con người có thể dài đến 6 mét. Ruột non giữ chức năng phân hủy tiếp tục các phần thức ăn còn lại từ dạ dày bằng cách trộn chúng với các enzyme tiết ra từ tuyến tụy hoặc mật, gan. Song song đó, ruột non cũng hấp thu nước và các chất dinh dưỡng vào máu. Sau đó, ruột non sẽ đẩy phần bã thức ăn còn lại vào ruột già.
• Ruột già (còn gọi là Đại tràng): phần bã thức ăn còn lại không thể hấp thu từ ruột non sẽ được chuyển đến cơ quan đại tràng ở dạng lỏng. Tại đây, đại tràng sẽ tiếp tục hút nước từ chất thải đó, chuyển chúng thành dạng rắn, tạo thành phân. Thông thường, phân sẽ được xử lý tại đại tràng trong khoảng 36 giờ. Chất thải cấu tạo chủ yếu từ phẩn bã thức ăn không tiêu hóa được, dịch và các tế bào già cỗi của lớp lót ống tiêu hóa.
• Trực tràng: Trực tràng có chiều dài khoảng 20cm, là phần tiếp theo nằm sau đại tràng. Khi phân di chuyển đến cơ quan này, ngay lập tức các dây thần kinh đặc biệt sẽ bị kích thích và truyền tín hiệu đến vỏ đại não để thông báo cho bạn biết cần phải đi đại tiện ngay. Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, chức năng của cơ quan này chưa hoàn thiện nên trẻ vẫn chưa thể tự chủ trong việc đi đại tiện.
• Hậu môn: Hậu môn là cơ quan cuối trong quá trình tiêu hóa. Cơ quan này được cấu thành từ cơ thắt hậu môn và cơ sàn chậu. Nhiệm vụ chủ yếu của hậu môn là lưu trữ và đào thải các chất thải. Khi bạn đi vệ sinh, hậu môn sẽ tự động tiết dịch nhầy nhằm bôi trơn giúp chất thải có thể di chuyển khỏi cơ thể dễ dàng.

• Tuyến nước bọt: Tuyến nước bọt tiết ra nước bọt có chức năng hỗ trợ làm ướt và mềm thức ăn. Đồng thời, nước bọt còn chứa các enzyme có ích với khả năng phân hủy protein, tinh bột thành các phân tử nhỏ và đơn giản, hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn được diễn ra nhẹ nhàng hơn.
• Tuyến tiêu hóa tụy, gan, mật: Tuyến tiêu hóa tụy, gan, mật có chức năng hỗ trợ quá trình tiêu hóa ở ruột non. Riêng túi mật còn có khả năng co bóp nhẹ nhàng, giúp đẩy dịch mật vào ống mật chủ. Sau đó, dịch mật sẽ vào tiếp tá tràng và đến ruột non, giúp tiêu hóa các chất béo nhanh chóng hơn.

Có thể thấy hệ tiêu hóa và các cơ quan tiêu hóa có vai trò và chức năng vô cùng quan trọng đối với con người. Quá trình tiêu hóa là một quá trình dài và phức tạp, cần sự tham gia cũng như phối hợp nhuần nhuyễn từ nhiều cơ quan bên trong. Bất kỳ một cơ quan nào trong hệ tiêu hóa xảy ra vấn đề thì đều có thể ảnh hưởng đến việc tiêu hóa thức ăn và hấp thu dưỡng chất của cơ thể. Vì vậy khi có bất kỳ triệu chứng nào của đường tiêu hóa như ăn không tiêu, đầy bụng, ợ hơi, ợ nóng, táo bón, tiêu lỏng, tiêu phân có đàm máu, hoặc vàng da, ngứa da, sụt kg...bạn nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán, điều trị sớm nhất.