Dự phòng giãn tĩnh mạch thực quản do xơ gan

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Vũ Tấn Phúc - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.

Giãn tĩnh mạch thực quản là biến chứng nặng nề của bệnh xơ gan. Theo thống kê, cứ 100 bệnh nhân xơ gan thì có 50 người mắc hội chứng giãn tĩnh mạch thực quản, nguy cơ tử vong của bệnh có thể lên đến 40-70%.

Giãn tĩnh mạch thực quản là biến chứng của tăng áp lực tĩnh mạch cửa, các tĩnh mạch mở rộng ở phần dưới thực quản - ống nối cổ họng và dạ dày. Đa phần bệnh nhân phát hiện được tình trạng này là do triệu chứng chảy máu tiêu hóa, nôn ra máu nhiều. Nếu không được xử lý kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong.

Giãn tĩnh mạch thực quản xảy ra thường xuyên nhất ở những người bị bệnh gan nghiêm trọng. Giãn tĩnh mạch thực quản phát triển khi lưu lượng máu bình thường đến gan bị chặn bởi một cục máu đông hoặc sẹo trong gan.

Để vượt qua tắc nghẽn, máu sẽ chảy vào các mạch máu nhỏ hơn (vốn không được thiết kế để lưu thông khối lượng máu lớn như vậy). Từ đó, các mạch máu có thể bị rò rỉ hoặc thậm chí bị giãn, vỡ, gây chảy máu và đe dọa tính mạng. Một khi đã chảy máu, nguy cơ chảy máu lần sau sẽ tăng đáng kể. Nếu bị mất quá nhiều máu, bệnh nhân có thể bị sốc và có nguy cơ tử vong.

Dưới đây là những nguyên nhân gây ra hội chứng giãn tĩnh mạch thực quản:

• Xơ gan nặng, xơ gan mất bù, một số bệnh gan gồm: Viêm gan, bệnh gan do rượu, bệnh gan nhiễm mỡ và xơ gan ứ mật. Đây là nguyên nhân cao nhất gây ra hội chứng giãn tĩnh mạch thực quản.
• Cục máu đông (huyết khối) trong tĩnh mạch cửa hoặc tĩnh mạch đổ vào tĩnh mạch cửa (tĩnh mạch lách) có thể gây giãn tĩnh mạch thực quản.
• Nhiễm ký sinh trùng có thể gây tổn thương gan, phổi, ruột và bàng quang.

Trong những năm gần đây, tỉ lệ giãn tĩnh mạch thực quản do xơ gan ngày càng tăng. Trong một vài thập kỷ trở lại đây,mỗi năm số lượng bệnh nhân xơ gan có nguy cơ mắc hội chứng giãn tĩnh mạch tăng từ khoảng 5-15%.

Khi phát triển đến mức độ nghiêm trọng, giãn tĩnh mạch thực quản có thể gây xuất huyết, thậm chí là tử vong ở mọi đối tượng. Đối với bệnh nhân không xơ gan, nguy cơ bị giãn tĩnh mạch là khoảng 5-10%, ngược lại với những bệnh nhân mắc xơ gan, tỷ lệ này lên tới 40-70% tùy mức độ của bệnh.

Trên thực tế, giãn tĩnh mạch do xơ gan không gây ra bất kỳ biểu hiện đặc trưng nào, trừ trường hợp mao mạch đã bị vỡ. Do vậy, một khi đã được chẩn đoán xơ gan, người bệnh sẽ được bác sĩ khuyến nghị áp dụng những phương pháp phòng ngừa giãn tĩnh mạch thực quản.

Xơ gan là bệnh không thể chữa lành hoàn toàn, nên biện pháp chủ yếu của bác sĩ là hạn chế tình trạng xơ hóa gan. Việc làm này giúp cải thiện tình trạng của gan cũng như ngăn chặn các biến chứng phát sinh, đặc biệt là giãn tĩnh mạch thực quản.

Để phòng ngừa giãn tĩnh mạch thực quản do xơ gan, ngoài việc tái khám đều đặn và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh cần duy trì một nếp sống khoa học và lành mạnh:

• Nên hạn chế những đồ uống có cồn như rượu bia vì đây là các loại đồ uống gây hại cho gan
• Ăn uống lành mạnh, áp dụng chế độ phù hợp với người bị xơ gan như ăn nhiều hoa quả và rau xanh, hạn chế chất béo và muối,..
• Nên thường xuyên theo dõi để duy trì cân nặng và thường xuyên tập luyện để nâng cao thể chất.