Đặc điểm đau do viêm tụy cấp

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh - Bác sĩ Cấp cứu - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Viêm tuỵ cấp tình trạng viêm đột ngột, mức độ tiến triển từ nhẹ đến nặng, thậm chí cũng có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh. Tình trạng đau do viêm tụy cấp ở Việt Nam trong những năm gần đây thường liên quan đến sự thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt hàng ngày.

Tụy - tạng nằm trong phúc mạc phía trên trục ngang giữa tá tràng và lách, ngay phía bên dưới dạ dày và phía trước các mạch máu lớn(động mạch chủ bụng và tĩnh mạch chủ dưới). Tụy gồm 3 phần đầu, eo và thân, trong đó phần đầu tụy tiếp giáp với tá tràng và phần đuôi tụy tiếp giáp với lách. Tuỵ có chức năng nội tiết với vai trò tiết insulin trong việc kiểm soát đường huyết và chức năng ngoại tiết với vai trò tiết các men tiêu hoá.

Viêm tuỵ cấp xuất hiện với các tổn thương viêm nhu mô tuyến tụy cấp tính từ nhẹ đến nặng và thậm chí có thể gây tử vong cho người bệnh. Hiện nay, viêm tụy cấp ngày càng trở nên phổ biến với tần suất mắc bệnh vào khoảng 25 đến 75 trường hợp/100000 dân/năm. Trong số đó, tình trạng viêm tuỵ cấp ở mức độ nặng chiếm từ 10 đến 30%.

• Hầu hết các trường hợp bệnh nhân mắc viêm tuỵ cấp đều có dấu hiệu đau bụng dữ dội đặc biệt ở đau vùng thượng vị, dưới xương ức. Cơn đau bụng do viêm tuỵ cấp này thường lan ra sau lưng với khoảng 50% trường hợp mắc. Đau ít khi khởi phát ở vị trí bụng dưới. Đối với tình trạng viêm tụy do sỏi mật, cơn đau do viêm tụy thường được bắt đầu khá đột ngột và có cường độ đau tối đa trong vòng vài phút.
• Cơn đau do viêm tụy cấp thường tiến triển trong vài ngày, ở những trường hợp viêm tuỵ do tình trạng bệnh nhân nghiện rượu. Cơn đau này sẽ diễn ra liên tục và có thể trở nên nghiêm trọng, đồng thời có tính chất xâm nhập, kéo dài trong nhiều ngày sau đó.
• Cơn đau do viêm tuỵ cấp có thể xảy ra khi người bệnh ho hoặc hít thở sâu. Tuy nhiên, tư thế ngồi thẳng và nghiêng về phía trước có thể làm giảm cơn đau và giúp người bệnh có cảm giác dễ chịu hơn.
• Đa số bệnh nhân bị viêm tuỵ cấp đều cảm thấy buồn nôn, nôn và nôn khan.
• Khi bị đau do viêm tụy cấp, việc sử dụng thuốc giảm đau liều cao như opioid cũng khó có thể đẩy lùi hoàn toàn được.
• Đối với một số bệnh nhân, đặc biệt những người viêm tụy cấp do lạm dụng rượu thì thường không có xuất hiện triệu chứng nào khác ngoài các cơn đau vừa phải, một số trường hợp có thể đau dữ dội
• Bệnh nhân mắc viêm tuỵ cấp có thể dễ bị suy sụp, vật vã đổ nhiều mồ hôi, nhịp tim đập nhanh hơn so với bình thường (dao động trong khoảng từ 100 đến 140 nhịp/phút). Ngoài ra, hơi thở của người bệnh còn nhanh và nông hơn. Quá trình thở nhanh và nông có thể xảy ra khi bệnh nhân bị viêm phổi, xẹp phổi hoặc liên quan đến tình trạng tràn dịch màng phổi.
• Những người bệnh mắc viêm tụy cấp tính lúc đầu có nhiệt độ cơ thể ở mức bình thường, tuy nhiên sau vài giờ thì bắt đầu tăng lên và có thể chạm ngưỡng sốt với khoảng nhiệt độ từ 37.7 - 38.3 độ C
• Huyết áp của những bệnh nhân mắc viêm tuỵ cấp có thể lên cao hoặc xuống thấp. Tuy nhiên, khuynh hướng phổ biến xảy ra thường là hạ huyết áp khi bệnh nhân thay đổi trạng thái đứng dậy và có thể gây nên tình trạng xây xẩm hoặc choáng váng.
• Khi viêm tuỵ cấp tiến triển nặng hơn, người bệnh có thể ở trạng thái lơ mơ, thậm chí rơi vào trạng thái mất ý thức hoàn toàn, đồng thời kết mạc mắt có màu vàng.
• Triệu chứng của viêm tuỵ cấp cũng có thể khiến cho người bệnh bị sụt cân hoặc thậm chí có thể dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng do khả năng hấp thu kém.
• Trường hợp người bệnh viêm tụy cấp bị đau bụng dai dẳng trong nhiều giờ hoặc thậm chí kéo dài trong vài ngày, cùng với cường độ đau dữ dội thì cần đến gặp bác sĩ để được khám và tìm được phương án điều trị phù hợp, mang lại hiệu quả tối ưu.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán viêm tụy cấp

Tình trạng sốc có thể được xem như những biến chứng sớm xảy ra ở những ngày đầu tiên mắc bệnh. Sốc có thể do nhiễm khuẩn nặng hoặc do xuất huyết. Những trường hợp sốc do nhiễm khuẩn nhu mô tuỵ với mức độ nặng thường xảy ra muộn ở ở tuần thứ 3, kể từ lúc bắt đầu có dấu hiệu viêm tuỵ.

Biến chứng xuất huyết của bệnh viêm tuỵ cấp có thể xuất hiện ngay tại tuyến tụy, trong xoang bụng, ống tiêu hoá hoặc ở các cơ quan khác, làm tổn thương các mạch máu. Biến chứng xuất huyết xảy ra trong tuần đầu tiên mắc bệnh. Tất cả những trường hợp có biến chứng xuất huyết đa phần có tiên lượng nặng.

Nhiễm trùng tuyến tụy xảy ra ở cuối tuần đầu tiên hoặc đầu tuần thứ 2 của bệnh. Quá trình này dẫn đến sự hình thành các ổ áp xe ở tuyến tụy và có thể gây nên tình trạng viêm phúc mạc toàn thể, hoại tử mô. Những trường hợp viêm tuỵ cấp tương ứng với các hiện tượng này được đánh giá là tiên lượng nặng.

Nang giả tụy xuất hiện ở tuần thứ 2 hoặc tuần thứ 3 do quá trình đóng kén để khu trú các tổn thương tại nhu mô tuỵ. Trong nang giả chứa enzyme tuyến tụy, các chất dinh dưỡng và các mảnh vỡ nhu mô. Nang giả này có thể được thu dọn hoặc tự dẫn lưu vào đường tụy rồi biến mất từ 4 đến 6 tuần.

Tóm lại, viêm tụy cấp thường là do sỏi mật hoặc lạm dụng quá nhiều rượu trong khẩu phần hàng ngày, đôi khi là do tăng Triglyceride máu. Vì thế, để phòng ngừa viêm tuỵ cấp thì bạn nên thay đổi lối sống theo hướng lành mạnh, hợp lý.

=>> Lời khuyên từ Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh - Bác sĩ Cấp cứu - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang: Viêm tụy cấp là một tình trạng cấp cứu. Nghi ngờ đau do viêm tụy thường xảy ra ở những người có tiền sử sỏi mật, tăng triglycerid trước đó hoặc lạm dụng bia rượu. Cần phải khám và kiểm tra ngay. Viêm tụy cấp có nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm phúc mạc ổ bụng, hoại tử tổn thương các mạch máu trong ổ bụng gây xuất huyết, nhiễm trùng huyết, suy hô hấp cấp tiến triển ARDS, suy đa tạng,.. Việc điều trị càng sớm càng tốt, giúp hạn chế các biến chứng do viêm tụy gây ra.