Đột phá mới trong điều trị bệnh tiểu đường

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi TS. Ngô Anh Tiến - Ngân hàng Sinh học, Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.

Bệnh tiểu đường là một trong những bệnh mạn tính rất thường gặp. Bệnh lý này gây ra những rối loạn trong chuyển hóa đường máu khiến cho nồng độ đường luôn ở mức cao, gây biến chứng trên nhiều cơ quan như tim, mạch máu, não, mắt, thận,... Các thuốc điều trị hiện nay chỉ giúp ổn định lượng đường hoặc thay thế insulin trong cơ thể bằng cách tiêm insulin tổng hợp.

Theo các nghiên cứu tại Anh và Mỹ, tế bào gốc lấy từ máu của dây rốn trẻ sơ sinh có thể giúp bệnh nhân tiểu đường type 1 khôi phục khả năng sản xuất insulin. Các nhà khoa học đã tách chiết một lượng lớn tế bào gốc để sản xuất ra hợp chất C-peptide. Đây là tiền protein của insulin, thay thế cho các tế bào beta tụy đã hư hại hoặc bị phá hủy. Theo đó, trên các đối tượng bệnh nhân này, lượng insulin trong máu sẽ được phục hồi, giúp cân bằng nồng độ glucose sau khi được cấy tế bào gốc. Nghiên cứu này được xem là bước đột phá quan trọng trong việc ứng dụng tế bào gốc và cũng mở ra hy vọng cho những bệnh nhân tiểu đường type 1 thay vì phải phụ thuộc insulin suốt đời.

• Xem thêm: Lấy tế bào gốc từ máu cuống rốn: Những điều cần biết

Các nhà khoa học thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã thành công trong việc dùng tế bào gốc để tạo ra các tế bào beta có khả năng sản xuất insulin và tiến hành thử nghiệm thành công trên chuột khi bệnh tiểu đường ở chuột biến mất sau 6 tháng. Trong tuyến tụy của một người bình thường, mô tế bào beta có chức năng sản xuất ra insulin để giúp cơ thể kiểm soát lượng đường trong máu. Trong khi đó, ở bệnh nhân tiểu đường, chức năng này không còn được đảm bảo, nồng độ đường trong máu sẽ tăng lên rất cao, kích hoạt hệ miễn dịch sẽ tự động tấn công và tiêu diệt tế bào sản xuất insulin. Các nhà khoa học thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã tìm ra phương pháp giúp các tế bào beta tránh được sự phá hủy của hệ miễn dịch bằng cách bao bọc những tế bào beta trong một hợp chất có tên triazole-thiomorpholine dioxide (TMTD). Hợp chất này giúp tế bào beta sống sót khỏi hệ miễn dịch và thực hiện vai trò tổng hợp insulin của mình. Công nghệ này đã được ứng dụng ở những con chuột đã cho phá hủy tế bào beta tụy. Chỉ sau gần 6 tháng, lượng đường trong máu của chuột đã giảm đáng kể, trở về gần mức bình thường.

Methyldopa là một loại thuốc nằm trong danh mục những loại thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới, thuộc nhóm thuốc hạ huyết áp. Loại thuốc này đã được hầu hết các bác sĩ Sản khoa và Nhi khoa tin tưởng sử dụng để điều trị bệnh tăng huyết áp ở phụ nữ có thai và trẻ em trong hơn 50 năm qua. Gần đây, methyldopa được phát hiện là có tác dụng ngăn chặn phân tử DQ8 – một trong những nguyên nhân làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 1. Do đó, việc ngăn chặn được phân tử này đồng nghĩa với việc có thể ngăn ngừa sự khởi phát của bệnh đái tháo đường.

Thiết bị cung cấp insulin cấy dưới da là một sáng chế của các nhà khoa học Anh. Thiết bị này được ví như một tuyến tụy nhân tạo. Nó được cấy vào bụng và hoạt động bằng cách giải phóng insulin vào máu với liều lượng tương thích với bữa ăn. Khi đó, việc tiêm insulin sẽ không cần thiết nữa. Thiết bị bao gồm một đầu chứa insulin được lưu giữ trong ngăn chứa làm bằng gel. Khi lượng đường trong cơ thể tăng lên, các chất gel hóa lỏng và giải phóng insulin vào cơ thể. Insulin tiết ra làm giảm hàm lượng glucose. Khi nồng độ insulin hạ xuống sẽ kích thích chất gel phản ứng lại bằng cách hóa cứng lại một lần nữa, làm chậm dần sự phóng thích insulin và giúp bảo quản insulin như ban đầu. Điều này giúp bệnh nhân tiểu đường không còn phải tiêm insulin nhiều lần mỗi ngày theo từng cữ ăn.

Các nhà khoa học thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Ulsan tại Hàn Quốc đã chế tạo thành công loại kính áp tròng thông minh, giúp phát hiện nồng độ đường trong máu thông qua nước mắt. Loại kính này có tính năng mềm, dẻo và cho biết kết quả thông qua màn hình kính. Thông báo này sẽ báo cho người sử dụng biết nếu lượng đường quá cao bằng cách tắt một đèn LED nhỏ được tích hợp trong kính. Nếu loại kính này được sử dụng rộng rãi, họ sẽ có thêm một công cụ giúp kiểm soát đường huyết liên tục, tự điều chỉnh khẩu phần ăn thay vì phải lấy máu xét nghiệm.

Mới đây, một nhóm nghiên cứu tại Đại học Harvard, Mỹ đã phát hiện ra khả năng đặc biệt của những con cá mù sống trong các hang động ở Mexico. Loài cá này có tên khoa học là Astyanax mexicanus. Chúng có một chi đặc biệt và có cùng đột biến di truyền như những người mắc dạng tiểu đường bẩm sinh nặng. Các nhà khoa học đã nghiên cứu thấy những con cá này cũng có những dấu hiệu gia tăng lượng đường trong máu sau bữa ăn và chúng cũng bị kháng insulin. Tuy nhiên, chúng lại hoàn toàn khỏe mạnh. Họ đã rất ngạc nhiên trước khả năng này của loài cá mù vì rối loạn điều tiết glucose thường gây ra một số tổn thương cơ quan nhưng loài cá này thì không.

Các nhà khoa học tin rằng cá mù sống trong hang động ở Mexico có các đột biến gene bổ sung để bảo vệ cơ thể khỏi những tác động do rối loạn chuyển hóa. Nếu những đột biến gene này được phát hiện, các nhà khoa học hứa hẹn tìm ra phương pháp mới giúp điều trị khỏi bệnh hoàn toàn cho những bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường.