Bệnh viêm ruột (IBD) chủ yếu bao gồm bệnh Crohn (CD) và viêm loét đại tràng (UC). Bệnh Crohn, lần đầu tiên được xác định là một thực thể bệnh lý riêng biệt vào năm 1932, được đặc trưng bởi tình trạng viêm mãn tính của đường tiêu hóa.
Tỷ lệ mắc và tỷ lệ lưu hành của IBD đã tăng trên toàn thế giới, trong đó bệnh Crohn góp phần đáng kể vào những xu hướng này. Các yếu tố góp phần vào quá trình sinh bệnh của bệnh Crohn bao gồm khuynh hướng di truyền, tác nhân gây bệnh từ môi trường và hệ vi khuẩn đường ruột.
Mặc dù tình trạng loạn khuẩn đường ruột đã được phát hiện ở nhiều bệnh nhân mắc bệnh Crohn, nhưng vai trò của hệ vi khuẩn đường ruột và các rối loạn chuyển hóa trong quá trình sinh bệnh của nó vẫn chưa rõ ràng. Việc không có các phương pháp chẩn đoán và điều trị nhắm vào hệ vi khuẩn đường ruột đã được phát hiện là ảnh hưởng đáng kể đến tiên lượng và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Mối liên quan giữa mỡ tích tụ và mô mỡ mạc treo (MAT) và bệnh Crohn
Mỡ tích tụ ( đúng như tên gọi của nó, xảy ra khi mô mỡ ở bụng, được gọi là mô mỡ mạc treo, di chuyển về phía ruột và bao quanh các phần bị viêm) và mô mỡ mạc treo (MAT) có liên quan đến quá trình sinh bệnh của bệnh Crohn, với tỷ lệ mỡ trong ổ bụng so với tổng lượng mỡ bụng cao hơn ở những bệnh nhân mắc bệnh Crohn so với những người bình thường.
Hơn nữa, tỷ lệ mỡ nội tạng cao hơn có liên quan đến tỷ lệ tái phát bệnh sau phẫu thuật cao hơn. Mỡ bị biến đổi về mặt bệnh lý này, được gọi là "mỡ tích tụ", thường được tìm thấy xung quanh các vùng ruột bị viêm và góp phần làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Cộng đồng vi khuẩn đường ruột có thể có trong mỡ tích tụ
Thành phần của hệ vi khuẩn đường ruột ở những bệnh nhân mắc bệnh bênh Crohn có liên quan chặt chẽ với vị trí của bệnh, với hệ vi khuẩn khác nhau ở những bệnh nhân mắc bệnh Crohn đại tràng và hồi tràng.
Ngoài sự khác biệt về quần thể hệ vi khuẩn đường ruột, những bệnh nhân mắc bệnh bệnh Crohn hồi tràng và đại tràng riêng biệt còn biểu hiện sự khác biệt đáng kể về hành vi bệnh, dấu ấn sinh học và phản ứng với liệu pháp miễn dịch. Ngược lại, những bệnh nhân mắc bệnh bệnh Crohn đại tràng và UC đại tràng có thành phần hệ vi khuẩn đường ruột và hành vi bệnh tương tự nhau.
Tiến trình gây bệnh tại mô mỡ tích tụ
Vi khuẩn được phát hiện vẫn tồn tại trong mỡ tích tụ bên trong các mẫu vật cắt bỏ bằng phẫu thuật, cho thấy mỡ tích tụ phúc mạc xung quanh ruột ngăn chặn sự phát tán của vi khuẩn từ vị trí bị ảnh hưởng vào máu, do đó làm chậm quá trình tiến triển của bệnh. Tuy nhiên, khi lượng mỡ tích tụ tăng lên, những vi khuẩn đường ruột này vẫn bị mắc kẹt trong mô mỡ, tiếp tục di chuyển và sinh sôi về phía vị trí tổn thương.
Vi khuẩn xâm nhập vào mạc treo ruột sau khi hàng rào ruột bị tổn thương có thể là nguyên nhân gốc rễ của sự hình thành mỡ tích tụ. Sự phá vỡ hàng rào ruột có thể đóng một vai trò trong quá trình sinh bệnh của bệnh Crohn và góp phần vào tiên lượng bất lợi cho bệnh nhân. Tuy nhiên, mối quan hệ tạm thời giữa sự phá vỡ hàng rào ruột và chứng loạn khuẩn đường ruột vẫn chưa rõ ràng.
Rối loạn chức năng hàng rào do viêm và loạn khuẩn đường ruột là một trong những yếu tố quan trọng trong quá trình sinh bệnh bệnh Crohn
Tính thấm ruột có liên quan đến tình trạng mỡ nội tạng và vi khuẩn cùng DNA vi khuẩn trong MAT đã được phát hiện ở những bệnh nhân có biến chứng chuyển hóa do béo phì. Một dấu hiệu vi khuẩn đã được xác định trong MAT từ bệnh nhân CD, chỉ ra rằng vi khuẩn liên quan đến MAT có liên quan đến quá trình tiến triển của bệnh Crohn.
Quan trọng hơn, quá trình chuyển vị của vi khuẩn sống trong MAT của người được phát hiện là phân cực các đại thực bào, dẫn đến quá trình sinh mỡ và thúc đẩy sự hình thành mỡ lan tỏa ở những bệnh nhân mắc bệnh Crohn. Do đó, những phát hiện này cho thấy rằng vi khuẩn đường ruột có thể làm trung gian cho vai trò của MAT và mỡ lan tỏa trong bệnh Crohn.
Sự suy yếu của hàng rào ruột trong bệnh bệnh Crohn có thể dẫn đến sự dịch chuyển của hệ vi khuẩn đường ruột bị rối loạn vào MAT, gây ra các rối loạn tại chỗ và thậm chí toàn thân trong quá trình chuyển hóa chất béo và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm ruột và xơ hóa biểu mô trong bệnh bệnh Crohn.
Do đó, nghiên cứu hiện tại đã đánh giá sự khác biệt về đặc điểm bệnh lý học và mức độ cytokine và adipokine trong các mô ruột và mạc treo lâm sàng được thu thập từ bệnh nhân CD và nhóm đối chứng khỏe mạnh về mặt lâm sàng. Vi khuẩn đường ruột từ những cá nhân này sau đó được cấy ghép vào chuột C57BL/6 bị CD kích hoạt bởi axit 2,4,6-trinitrobenzene sulfonic (TNBS).
Các dấu hiệu của tính thấm ruột và chức năng hàng rào ruột đã được đánh giá, cũng như nồng độ cytokine, adipokine và các yếu tố gây viêm trong máu, cũng như các thay đổi bệnh lý học. Cùng nhau, những phát hiện này cho thấy rằng việc nhắm mục tiêu vào MAT và Mỡ tích tụ có thể mang lại triển vọng cho các can thiệp điều trị ở những bệnh nhân mắc bệnh bệnh Crohn.
Những thay đổi bệnh lý mỡ mạc treo ruột từ bệnh nhân bệnh Crohn
Những thay đổi bệnh lý học được quan sát thấy ở mỡ mạc treo ruột từ bệnh nhân bệnh Crohn có thể giúp hiểu rõ hơn về các cơ chế cơ bản dẫn đến sự phát triển của CD. Sự mất tổ chức về mặt cấu trúc và thâm nhiễm viêm bạch cầu trung tính ứ đọng trong mỡ mạc treo ruột phản ánh phản ứng viêm tích cực, phù hợp với các phát hiện cho thấy mỡ mạc treo ruột làm trung gian cho tình trạng viêm trong CD.
Sự gia tăng đáng kể các yếu tố gây viêm, bao gồm IL-6, IL-1β và TNF-α, cùng với các chemokine như MCP-1, cung cấp thêm bằng chứng về sự xuất hiện của phản ứng viêm tích cực trong MAT từ bệnh nhân CD. Các yếu tố này góp phần vào việc tuyển dụng và kích hoạt tế bào miễn dịch trong các vùng ruột bị viêm.
Ngoài ra, sự gia tăng biểu hiện của adipokines, bao gồm leptin và adiponectin, trong mỡ mạc treo ruột từ bệnh nhân bệnh Crohn càng nhấn mạnh thêm sự tương tác phức tạp giữa mô mỡ và tình trạng viêm, vì các adipokines này có liên quan đến việc điều chỉnh phản ứng miễn dịch và tình trạng viêm trong CD.
Hơn nữa, sự lắng đọng collagen và biểu hiện α-SMA, cả hai chỉ số của xơ hóa, được phát hiện cao hơn trong các mô ruột từ bệnh nhân bệnh Crohn so với đối chứng bình thường, cho thấy sự xuất hiện của xơ hóa ruột ở bệnh nhân CD. Xơ hóa ruột là một trong những biến chứng phổ biến nhất của CD, thường liên quan đến sự tiến triển của rối loạn và kiểu hình thắt hẹp.
Hệ vi khuẩn đường ruột bị thay đổi ở bệnh nhân bệnh Crohn có thể thúc đẩy phản ứng viêm
Mặc dù chứng loạn khuẩn đường ruột đã được phát hiện là ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh Crohn, nhưng các cơ chế cụ thể mà qua đó hệ vi khuẩn đường ruột có thể làm trung gian cho các vai trò và tác động của mỡ mạc treo ruột và mỡ tích tụ trong bệnh Crohn vẫn chưa rõ ràng.
Phân tích hệ vi khuẩn đường ruột cho thấy sự phong phú tương đối của AIEC, C. difficile , ETBF và F. nucleatum cao hơn trong phân của bệnh nhân CD từ nhóm đối chứng. Các vi khuẩn này, đặc biệt là AIEC, C. difficile và ETBF, là các tác nhân gây bệnh đã được ghi nhận rõ ràng trong bệnh viêm ruột và F. nucleatum có liên quan đến quá trình sinh bệnh ung thư đại trực tràng, một biến chứng của bệnh viêm ruột, cho thấy hệ vi khuẩn đường ruột bị thay đổi ở bệnh nhân CD có thể thúc đẩy phản ứng viêm.
Tài liệu tham khảo
1. Crohn BB, Ginzburg L, Oppenheimer GD. Regional ileitis: a pathologic and clinical entity. 1932. Mt Sinai J Med. 2000;67:263-268.
2. Molodecky NA, Soon IS, Rabi DM, Ghali WA, Ferris M, Chernoff G, Benchimol EI, Panaccione R, Ghosh S, Barkema HW, Kaplan GG. Increasing incidence and prevalence of the inflammatory bowel diseases with time, based on systematic review. Gastroenterology. 2012;142:46-54.e42; quiz e30.
3. Wu Q, Yuan LW, Yang LC, Zhang YW, Yao HC, Peng LX, Yao BJ, Jiang ZX. Role of gut microbiota in Crohn’s disease pathogenesis: Insights from fecal microbiota transplantation in mouse model. World J Gastroenterol 2024; 30(31): 3689-3704
