Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Chẩn đoán hình ảnh có vai trò quan trọng trong quy trình chẩn đoán điều trị bệnh ở giai đoạn sớm để có thể đưa ra phác đồ điều trị bệnh bảo vệ sức khỏe con người. Theo đó, việc thực hiện chẩn đoán hình ảnh về gan có thể phát hiện nhiều bệnh lý như viêm gan, xơ gan.
1. Nhóm bệnh lý về gan thường gặp
1.1 Tổn thương gan lan tỏa
- Gan nhiễm mỡ: Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ bị tích tụ quá nhiều trong gan, mỡ chiếm ít nhất từ 5-10% trọng lượng của gan. Gan nhiễm mỡ là hậu quả do chuyển hóa chất độc, do nhiễm trùng hoặc thiếu máu cục bộ tại gan.
- Xơ gan: Xơ gan là giai đoạn muộn các bệnh của gan như viêm gan hay nghiện rượu mãn tính, cơ chế chính là sự phát triển của tổ chức sẹo gây xơ hóa.
- Xơ gan tại gan (tổn thương tế bào gan, mật): viêm gan (virus, tự miễn), nghiện rượu, viêm xơ đường mật, nhiễm sắt, đồng
- Xơ gan sau gan (Hội chứng Budd-Chiari): tắc tĩnh mạch gan (rối loạn đông máu, di căn)
- Xơ gan trước gan: hay gặp do sán máng gây xơ hóa quanh khoảng cửa, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, ...
- Viêm gan: tình trạng tổn thương nhu mô gan, khiến các chức năng gan bị suy giảm. Viêm gan có thể do nhiễm virus, nhiễm khí sinh trùng, nhiễm độc, tự miễn.
- Lymphoma: Lymphoma hay còn gọi là u lympho là một loại ung thư ở hệ bạch huyết, lymphoma có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, trong đó có gan.
- Các tổn thương áp xe nhỏ rải rác
- Sán máng gan
- Vôi hóa nhu mô
1.2 Tổn thương nang gan và dạng nang
- Nang gan: Nang gan là hiện tượng hình thành ổ trống chứa dịch trong gan, nó được xem như một khối u lành tính, không gây ra ung thư.
- Caroli: Đây là bệnh di truyền lặn rối loạn phát triển đường mật.
- Biloma: Biloma là tình trạng mật hoặc máu tụ thành ổ ở gan, thường là sau chấn thương gan.
- Áp xe gan: là tình trạng tổn thương tại gan, lá gan bị nhiễm khuẩn hoặc nhiễm ký sinh trùng, khi đó gan sẽ có biểu hiện sưng mủ và hình thành các lỗ nhỏ.
- Nang sán: bệnh do loài sán dẹt có đốt Echinococus granulosus gây ra, hình thành các nang trong các phủ tạng, đặc biệt là ở gan và phổi.
- Hoại tử nhu mô (sau chấn thương, sau điều trị: nút mạch, đốt sóng cao tần,...)
1.3 Tổn thương gan do chấn thương
- Đụng dập tụ máu nhu mô gan
- Tổn thương mạch máu sau chấn thương
1.4 Tổn thương dạng nốt, khối đặc
- Ung thư tế bào gan
- Di căn gan
- U máu gan
- U tuyến gan
- Loạn sản thể nốt khu trú
1.5 Tổn thương mạch máu trong gan
- Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Tăng áp lực tĩnh mạch cửa thể hiện trạng thái bệnh lý gồm nhiều triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng của một sự ứ trệ tuần hoàn nặng trong hệ thống cửa: lách to, tuần hoàn bàng hệ, trĩ, cổ trướng,...
- Hội chứng Budd-chiari: còn gọi là tắc tĩnh mạch gan, xuất hiện khi có cục máu đông làm tắc nghẽn các tĩnh mạch của gan, gây tắc nghẽn hệ thống mạch máu của gan và làm cản trở dòng máu chảy vào tim.
- Khí tĩnh mạch cửa: đây không phải một bệnh cụ thể mà là một dấu hiệu có thể gặp trong các bệnh lý cấp cứu bụng.
- Tổn thương mạch sau chấn thương
2. Các kỹ thuật hình ảnh thường được áp dụng trong chẩn đoán bệnh lý gan
2.1 X-quang
- X-quang quy ước
- Chụp X-quang mạch máu
2.2 Siêu âm
- Siêu âm trắng đen
- Siêu âm Doppler
- Siêu âm đàn hồi
- Siêu âm động học với chất tương phản
2.3 X quang cắt lớp vi tính (chụp CT)
- CT không cản quang
- CT có cản quang đa thì
2.4 Cộng hưởng từ (MRI)
- Cộng hưởng từ không chất tương phản từ
- Cộng hưởng từ có chất tương phản từ
- Cộng hưởng từ với chất tương phản đặc hiệu mô (gan-mật)
- Cộng hưởng từ đặc biệt: đàn hồi, tưới máu, phổ.
3. Vai trò của chẩn đoán hình ảnh trong chẩn đoán một số bệnh lý gan
- Gan nhiễm mỡ: Siêu âm cho hình ảnh của gan nhiễm mỡ là tăng âm so với nhu mô thận, gan bình thường, thành tĩnh mạch cửa tạo nên hình ảnh đặc trưng gọi là “gan sáng”, bề mặt gan nhẵn, gan thường to nhẹ,.... Bên cạnh đó còn có một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như chụp cắt lớp vi tính hay chụp cộng hưởng từ. Chẩn đoán hình ảnh có thể phát hiện gan nhiễm mỡ, nhưng chưa đánh giá được đầy đủ chức năng gan và nhiều tổn thương khác.
- Xơ gan: Siêu âm có vai trò xác định chẩn đoán: nhu mô gan, bờ gan, giúp định hướng nguyên nhân gây xơ gan, tìm các tổn thương do hậu quả (lách to, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, dịch ổ bụng,...), đồng thời siêu âm giúp chẩn đoán phân biệt xơ gan với bệnh lý gan khác.
- Viêm gan: Đối với bệnh nhân viêm gan cấp tính và mãn tính, siêu âm gan có thể thấy được các tổn thương của gan, kích thước gan tăng nhưng hình ảnh nhu mô gan chưa thấy có biến đổi rõ rệt.
- Nang gan: siêu âm giúp xác định chẩn đoán (số lượng, tính chất nang), chẩn đoán phân biệt, tìm các tổn thương phối hợp khác
- Tăng áp lực tĩnh mạch của: các chẩn đoán hình ảnh được sử dụng trong chẩn đoán gồm chụp X-quang thực quản cản quang, chụp X-quang lách - cửa (cho hình ảnh và mức độ giãn nở của tĩnh mạch cửa và hình ảnh nghèo nàn, xơ xác của các nhánh tĩnh mạch cửa đổ vào gan giúp ta đánh giá gián tiếp tình trạng xơ gan), chụp gan xa (đánh giá mức độ to nhỏ của gan)
- Áp xe gan: siêu âm, chụp CT bụng là những xét nghiệm hình ảnh quan trọng giúp phát hiện bệnh áp xe gan.
- Lymphoma: Các xét nghiệm hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) cũng có thể được áp dụng để xác định các khối u hoặc các hạch bạch huyết bị sưng.
- Hội chứng Budd-Chiari: siêu âm Doppler được sử dụng để lấy thông tin về lưu lượng máu trong động mạch, tĩnh mạch và giúp cung cấp đủ thông tin để chẩn đoán hội chứng Budd-Chiari. Chụp CT có thể cho thấy kích thước to ra của gan và sự thay đổi về mật độ mô gan do lưu lượng máu bất thường.
- Ung thư gan: các chẩn đoán hình ảnh thường được sử dụng trong xét nghiệm chẩn đoán ung thư gan gồm có: chụp động mạch gan chọn lọc giúp thấy được các động mạch trong gan bị khối u đẩy rộng ra và hình ảnh đặc hiệu của ung thư gan, chụp MRI có độ chẩn đoán chính xác cao, giúp phát hiện được các tổn thương xâm lấn tĩnh mạch trong gan, chụp X-quang lồng ngực (phát hiện di căn phổi), chụp tĩnh mạch cửa, soi ổ bụng,...
Tóm lại, chẩn đoán hình ảnh giúp bác sĩ quan sát được những tổn thương của gan, vị trí tổn thương, tương quan của tổn thương so với các cơ quan khác, do đó các xét nghiệm hình ảnh đóng vai trò rất quan trọng trong chẩn đoán các bệnh gan khu trú, lan tỏa.
Gan là cơ quan đóng vai trò vô cùng quan trọng vì chúng không chỉ có chức năng lọc máu mà còn sản sinh ra hormon để dự trữ năng lượng. Tuy nhiên, các bệnh lý về gan không phải lúc nào cũng xuất hiện những triệu chứng bệnh rõ ràng. Chính vì vậy, để hạn chế tiến triển của bệnh gan, người bệnh cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ, đồng thời cần tuân theo sự hướng dẫn của bác sĩ để đạt được hiệu quả chữa trị một cách tốt nhất.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đang triển khai gói sàng lọc gan mật bao gồm đầy đủ tất cả các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh các bệnh lý về gan để người bệnh sớm có hướng thăm khám, điều trị, hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Đặc biệt hiện nay để nâng cao chất lượng, Vinmec còn tiếp tục trang bị hệ thống máy móc y tế hiện đại, cung cấp đầy đủ các phương tiện kỹ thuật, máy siêu âm, chụp cộng hưởng từ, x-quang, chụp số hóa xóa nền,... để đưa ra kết quả chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm tốt nhất.
Trước khi nhận công tác tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park từ tháng 12 năm 2017, Bác sĩ Đặng Mạnh Cường có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh ở các Bệnh viện Giao thông vận tải Hải Phòng, Phòng MRI bệnh viện Nguyễn Tri Phương và khoa Chẩn đoán hình ảnh Bệnh viện Quốc tế Becamex.
Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.
