Ung thư tuyến tụy: Sự nguy hiểm, cách thức đánh giá giai đoạn và nguy cơ gây bệnh do rượu

Bài viết của Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Sau khi được chẩn đoán mắc ung thư tuyến tụy, bác sĩ sẽ làm xét nghiệm chẩn đoán để xác định chính xác các giai đoạn của bệnh. Biết được giai đoạn của ung thư là rất quan trọng để hiểu và đưa ra quyết định về các lựa chọn điều trị cũng như dự đoán triển vọng của người bệnh.

1. Ung thư tuyến tụy là gì? Các loại ung thư tuyến tụy

Ung thư tuyến tụy xảy ra trong các mô của tuyến tụy, là một cơ quan nội tiết quan trọng nằm phía sau dạ dày. Tuyến tụy đóng một vai trò thiết yếu, sản xuất các enzym mà cơ thể cần để tiêu hóa chất béo, carbohydrate và protein.

Tuyến tụy cũng sản xuất hai hormone quan trọng, đó là glucagon và insulin. Các hormone này chịu trách nhiệm kiểm soát sự chuyển hóa glucose (đường). Insulin giúp tế bào chuyển hóa glucose để tạo năng lượng và glucagon, giúp nâng cao mức glucose khi chúng quá thấp.

Do vị trí của tuyến tụy, ung thư tuyến tụy (hay còn gọi K tuyến tụy) có thể khó phát hiện và thường được chẩn đoán ở giai đoạn nặng hơn của bệnh. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, ung thư tuyến tụy chiếm khoảng 3% các ca chẩn đoán ung thư ở Hoa Kỳ và 7% các ca tử vong do ung thư.

Về phân loại, như tên gọi của nó, loại ung thư này ảnh hưởng đến tuyến tụy, một cơ quan quan trọng bao gồm hai bộ phận hoạt động - tuyến tụy ngoại tiết và nội tiết.

Tuyến tụy ngoại tiết tạo ra các enzym cần thiết để giúp bạn tiêu hóa thức ăn, lọc thức ăn ra ngoài qua các ống dẫn chảy vào ruột non của bạn. Tiến sĩ Steven K. Libutti, FACS, Giám đốc Viện Ung thư Rutgers ở New Jersey, cho biết tuyến tụy nội tiết chứa các tế bào giải phóng các hormone quan trọng vào máu của cơ thể bạn, chẳng hạn như insulin.

Báo cáo thường sử dụng thuật ngữ "ung thư tuyến tụy" để mô tả tất cả các bệnh ung thư tuyến tụy nói chung. Libutti nhấn mạnh rằng, mọi người nên nhận thức được sự khác biệt giữa ung thư biểu mô tuyến tụy phổ biến hơn, ảnh hưởng đến tuyến tụy ngoại tiết và ung thư nội tiết thần kinh tuyến tụy.

May mắn thay, các khối u thần kinh nội tiết tuyến tụy tương đối không phổ biến đối với các bệnh ung thư bắt nguồn từ tuyến tụy nói chung. Chúng chiếm khoảng 5-6% các ca ung thư tuyến tụy. Ông Libutti cũng cho biết, các khối u thần kinh nội tiết có xu hướng phát triển chậm hơn và bắt nguồn từ các tế bào đảo nhỏ, nơi tạo ra insulin.

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, ung thư biểu mô tuyến tụy chiếm khoảng 95% các bệnh ung thư ở tuyến tụy ngoại tiết. Nó thường xảy ra trong các ống dẫn của tuyến tụy nhưng cũng có thể xảy ra trong các tế bào enzym tuyến tụy.

Tiến sĩ Mary Mulcahy, giáo sư về huyết học và ung thư học tại Trường Northwestern Feinberg cho biết: “Các khối u thần kinh nội tiết có thể phát triển rất chậm, hoạt động tốt, khối u cấp thấp nhưng chúng có thể phát triển thành khối u biệt hóa kém cấp cao.

2. Nguyên nhân và triệu chứng của ung thư tuyến tụy

Nguyên nhân của K thư tuyến tụy là không rõ. Loại ung thư này xảy ra khi các tế bào bất thường bắt đầu phát triển trong tuyến tụy và hình thành các khối u.Thông thường, các tế bào khỏe mạnh phát triển và chết đi với số lượng vừa phải. Trong trường hợp ung thư, có sự gia tăng số lượng sản xuất tế bào bất thường và những tế bào này cuối cùng sẽ chiếm lấy các tế bào khỏe mạnh.Trong khi các bác sĩ và nhà nghiên cứu không biết nguyên nhân gây ra những thay đổi trong tế bào, nhưng có một số yếu tố phổ biến làm tăng nguy cơ phát triển loại ung thư này của một người.Hai yếu tố nguy cơ đáng kể nhất là đột biến gen di truyền và đột biến gen mắc phải. Các gen kiểm soát cách tế bào hoạt động, vì vậy những thay đổi đối với các gen đó có thể dẫn đến ung thư.

Về triệu chứng, ung thư tuyến tụy thường không biểu hiện cho đến khi nó chuyển sang giai đoạn nặng của bệnh. Vì lý do này, thường không có bất kỳ dấu hiệu ban đầu nào của ung thư tuyến tụy.

Ngay cả khi ung thư đã phát triển, một số triệu chứng phổ biến nhất có thể hay nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Chúng bao gồm:

• Ăn mất ngon
• Giảm cân không chủ ý
• Đau bụng (dạ dày) hoặc lưng dưới
• Các cục máu đông trong cơ thể
• Vàng da (vàng da và mắt)
• Tâm trạng chán nản

Ung thư tuyến tụy di căn có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng đã có từ trước. Nếu ung thư lan rộng, bạn có thể gặp thêm các dấu hiệu và triệu chứng của ung thư tuyến tụy giai đoạn cuối.

Tỷ lệ sống sót là tỷ lệ phần trăm số người mắc cùng loại và giai đoạn ung thư vẫn còn sống sau một khoảng thời gian cụ thể. Con số này không cho biết mọi người có thể sống được bao lâu. Thay vào đó, nó giúp đánh giá mức độ thành công của việc điều trị ung thư.

Nhiều tỷ lệ sống sót được tính theo tỷ lệ phần trăm năm năm. Điều quan trọng cần lưu ý là tỷ lệ sống sót không phải là dứt điểm. Nếu bạn có thắc mắc về những con số này, hãy nói chuyện với bác sĩ.

3. Tầm quan trọng của đánh giá các giai đoạn của ung thư tuyến tụy

Sau khi bạn được chẩn đoán mắc bệnh, bác sĩ sẽ làm xét nghiệm chẩn đoán để xác định chính xác các giai đoạn của ung thư tuyến tụy. Biết được giai đoạn của bệnh ung thư là rất quan trọng để hiểu và đưa ra quyết định về các lựa chọn điều trị cũng như dự đoán triển vọng của bạn.

Hãy tìm hiểu cách phân chia hoạt động và các thuật ngữ, chữ cái cũng như con số mà bác sĩ sử dụng để nói về bệnh ung thư tuyến tụy.

Hệ thống phân giai đoạn của ung thư tuyến tụy là duy nhất so với các bệnh ung thư khác. Hầu hết, các giai đoạn ung thư được xác định trên thang điểm từ 0 đến 4, trong đó giai đoạn 4 là giai đoạn nặng nhất. Ung thư tuyến tụy cũng sử dụng hệ thống “TNM”. Hệ thống này được phát triển bởi Ủy ban Hỗn hợp về Ung thư Hoa Kỳ, giúp giải thích rõ ràng hơn về giai đoạn của bệnh ung thư.

Phân loại theo T:

Loại "T" giải thích kích thước của khối u chính và liệu khối u có phát triển bên ngoài tuyến tụy, vào các cơ quan lân cận khác hay không. Phân loại T có các loại từ TX đến T4 như sau:

• TX: Không thể đánh giá khối u.
• T0: Các bác sĩ không thể tìm thấy bằng chứng về khối u nguyên phát.
• T1: Những khối u này khá nhỏ (đường kính khoảng 2cm hoặc nhỏ hơn) và chỉ xuất hiện trong tuyến tụy.
• T2: Khối u chỉ xuất hiện trong tuyến tụy, nhưng đường kính khối u lớn hơn 2 cm.
• T3: Ung thư tuyến tụy đã lan ra ngoài tuyến tụy và vào các mô lân cận, nhưng không vào mạch máu hoặc dây thần kinh.
• T4: Ung thư tuyến tụy đã lan ra ngoài tuyến tụy và các mô lân cận vào các mạch máu và dây thần kinh lân cận.

Phân loại theo N:

N giải thích nếu ung thư đã di căn vào các hạch bạch huyết. Phân loại theo N nằm trong khoảng từ NX đến N1 như sau:

• NX: Không thể đánh giá các hạch bạch huyết gần đó.
• N0: Ung thư không lan đến các hạch bạch huyết gần đó.
• N1: Ung thư đã lan đến các hạch bạch huyết hoặc các cơ quan ở xa.

Phân loại theo M:

M mô tả liệu ung thư đã di căn hoặc di căn đến các cơ quan khác trong cơ thể hay chưa. Chỉ có hai loại M tồn tại: M0 và M1.

• M0: Ung thư không lan đến các hạch bạch huyết hoặc các cơ quan xa.
• M1: Ung thư đã lan ra ngoài mô và các cơ quan lân cận vào các hạch bạch huyết và các cơ quan xa.

4. Nguy cơ ung thư tuyến tụy do rượu

Nghiên cứu năm 2018 chỉ ra mối liên quan giữa chẩn đoán viêm tụy cấp và nguy cơ ung thư tụy lâu dài. Một nghiên cứu năm 2014 xuất hiện trên tạp chí Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ đã chứng minh rằng, việc sử dụng rượu mãn tính là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của viêm tụy cấp. Do đó, ngừng uống rượu có thể làm giảm nguy cơ.

Bên cạnh đó, viêm tụy cũng là một yếu tố nguy cơ của u nang tụy. Sử dụng rượu là một yếu tố nguy cơ của viêm tụy. Mặc dù không phải ai bị viêm tụy cũng sẽ bị ung thư tuyến tụy, nhưng viêm tụy là một yếu tố nguy cơ được công nhận.

Theo Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering, hầu hết các u nang tuyến tụy không phải là ung thư (lành tính). Tuy nhiên, một số là tiền ung thư với khả năng phát triển thành ung thư tuyến tụy.

Hiện tại, trong hướng dẫn về dinh dưỡng và hoạt động thể chất để phòng ngừa ung thư, Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến nghị:

• Không dùng quá 2 chén đồ uống có cồn mỗi ngày đối với nam giới
• Phụ nữ không uống nhiều hơn một chén đồ uống có cồn mỗi ngày.

5. Các giai đoạn của ung thư tuyến tụy

Sau khi bác sĩ và nhóm chăm sóc ung thư xác định các loại ung thư của bạn, họ sẽ làm việc để phân loại giai đoạn trên thang điểm từ 0 đến 4:

• Giai đoạn 0: Khối u ung thư chỉ xuất hiện ở lớp trên cùng của các tế bào ống tụy. Ung thư đã không xâm nhập vào các lớp sâu hơn của mô tụy và nó không lan ra ngoài tuyến tụy.
• Giai đoạn 1A: Khối u hiện diện trong tuyến tụy và có chiều ngang không quá 2 cm. Các khối u trong giai đoạn này chưa lan đến các hạch bạch huyết hoặc mô lân cận.
• Giai đoạn 1B: Khối u hiện diện trong tuyến tụy và có chiều ngang lớn hơn 2 cm. Khối u không lan đến các hạch bạch huyết lân cận hoặc vị trí xa.
• Giai đoạn 2A: Khối u đã bắt đầu phát triển bên ngoài tuyến tụy nhưng chưa lan đến các mạch máu hoặc dây thần kinh chính. Các hạch bạch huyết vẫn không bị ảnh hưởng cũng như các vị trí xa.
• Giai đoạn 2B: Khối u có thể chỉ hiện diện trong tuyến tụy hoặc nó có thể phát triển bên ngoài tuyến tụy. Tuy nhiên, nó vẫn chưa ảnh hưởng đến mạch máu hoặc dây thần kinh. Ung thư cũng đã lan đến các hạch bạch huyết gần đó nhưng không phải là các vị trí xa.
• Giai đoạn 3: Giai đoạn cuối của ung thư tuyến tụy có nghĩa là khối u đang phát triển ở các vị trí bên ngoài tuyến tụy. Nó đã phát triển thành các mạch máu và dây thần kinh chính gần đó. Các hạch bạch huyết lân cận có thể bị ảnh hưởng hoặc không. Tuy nhiên, ung thư không di căn đến các vị trí xa trong cơ thể.
• Giai đoạn 4: Ung thư đã lan rộng ra ngoài tuyến tụy và các vị trí lân cận đến các vị trí xa.

6. Điều trị ung thư tuỵ

Ung thư tuyến tụy rất khó phát hiện. Tuyến tụy ẩn sâu trong bụng của bạn và được bao quanh bởi nhiều cơ quan khác. Rất khó phát hiện khối u thông qua khám sức khỏe định kỳ.

Hầu hết các trường hợp ung thư tuyến tụy chỉ được phát hiện và chẩn đoán sau khi ung thư đã di căn sang các cơ quan khác. Vì lý do đó, hầu hết các trường hợp ung thư tuyến tụy đã ở giai đoạn cuối vào thời điểm chúng được chẩn đoán.

Khi bác sĩ đã xác định được các loại và giai đoạn ung thư, bạn sẽ thảo luận về các lựa chọn điều trị dựa trên phác đồ đã được thiết lập. Ung thư tuyến tụy giai đoạn cuối thường yêu cầu các lựa chọn điều trị xâm lấn. Các bệnh ung thư ít tiến triển hơn có thể được hưởng lợi từ các lựa chọn điều trị ít xâm lấn hơn. Bạn và bác sĩ có thể quyết định điều gì tốt dựa trên giai đoạn, sức khỏe tổng thể và các yếu tố quan trọng khác.

Hiện nay, sàng lọc ung thư sớm được coi là biện pháp hoàn hảo trong việc phát hiện và điều trị kịp thời các loại ung thư. Giảm chi phí điều trị và nhất là giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

Tài liệu tham khảo:

• Can pancreatic cancer be found early?. (2015, January 9) cancer.org/cancer/pancreaticcancer/detailedguide/pancreatic-cancer-detection
• How is pancreatic cancer staged?. (2015, January 9) cancer.org/cancer/pancreaticcancer/detailedguide/pancreatic-cancer-staging
• Rochefort, M.M., Ankeny, J.S., Kadera, B.E., Donald, G.W., Isacoff, W., Wainberg, Z.A., ... Tomlinson, J.S. (2013, December). Impact of tumor grade on pancreatic cancer prognosis: validation of a novel TNMG staging system [Abstract]. Annals of Surgical Oncology, 20(13), 4322-9 ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23943022
• Stage information for pancreatic cancer. (2015, February 6) cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/pancreatic/HealthProfessional/page3
• 14th report on carcinogens: Alcoholic beverage consumption. (2016). ntp.niehs.nih.gov/ntp/roc/content/profiles/alcoholicbeverageconsumption.pdf
• Di Leo M, et al. (2017). Low alcohol and cigarette use is associated to the risk of developing pancreatitis. DOI: 10.1097/MPA.0000000000000737
• Kirkegard J, et al. (2018). Acute pancreatitis and pancreatic cancer risk: A nationwide matched-cohort study in Denmark. DOI: 10.1053/j.gastro.2018.02.011