Tìm hiểu về bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng

Triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng cần bệnh nhân nắm rõ vì bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như viêm nhiễm, xuất huyết nội mạc và thậm chí là ung thư dạ dày. Do đó, việc nhận biết và điều trị sớm là vô cùng quan trọng để duy trì sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. 

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ khoa Nội Tiêu hóa - Nội soi, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

1. Viêm loét dạ dày tá tràng là bệnh gì?

Viêm loét dạ dày và tá tràng là bệnh lý gây tổn thương niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng - phần đầu của ruột non. Những tổn thương xuất hiện khi lớp niêm mạc bên trong của dạ dày hoặc tá tràng bị ăn mòn, làm lộ ra các lớp dưới thành dạ dày hay thành ruột.  

Cụ thể, vết loét ở tá tràng chiếm tỷ lệ cao nhất, lên đến 95%, trong khi vết loét ở dạ dày chiếm khoảng 60%, cuối cùng là vết loét ở bờ cong nhỏ dạ dày chiếm 25% trong số các trường hợp. Đây là một vấn đề sức khỏe phổ biến cần được chú ý và điều trị kịp thời để tránh các triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng nghiêm trọng.

2. Triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng thường gặp

2.1 Đau vùng bụng trên rốn

Một trong những triệu chứng chính của viêm loét dạ dày là cảm giác đau thường xuất hiện khi đói hoặc sau khi ăn khoảng 2-3 giờ. Đôi khi bệnh nhân bị đau vào ban đêm hoặc sáng sớm và triệu chứng có thể lan rộng ra sau lưng.  

Cảm giác đau thường âm ỉ hoặc đau tức bụng, đau quặn từng cơn. Để giảm thiểu cảm giác đau, người bệnh nên hạn chế ăn các thực phẩm chua, cay khi đang đói.

2.2 Đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn hay nôn

Một số triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng thường gặp là đầy bụng và buồn nôn. Cảm giác đầy bụng và khó tiêu xuất phát từ các tổn thương ở dạ dày khiến tiêu hóa chậm lại. Điều này làm cho người bệnh cảm thấy khó chịu, chướng bụng và đầy hơi.

2.3 Mất ngủ, ngủ không ngon giấc

Các triệu chứng của viêm loét dạ dày - tá tràng như đầy hơi, nặng bụng, khó tiêu, đau lúc bụng đói về giữa đêm, rạng sáng gây mất ngủ hoặc giấc ngủ thường xuyên gián đoạn.  

2.4 Ợ hơi, ợ chua, hoặc nóng rát thượng vị

Hầu hết bệnh nhân đều có triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng giai đoạn đầu là ợ hơi hoặc ợ chua. Cảm giác ợ nóng rát ở vùng thượng vị thường phát sinh ở người bị trào ngược dạ dày thực quản.

2.5 Rối loạn tiêu hóa

Một dấu hiệu khác của viêm loét dạ dày và tá tràng là bệnh nhân bị tiêu chảy hoặc táo bón. Bên cạnh đó, quá trình tiêu hóa không ổn định sẽ kéo theo sụt cân. Tuy nhiên, do cảm giác đau thường xuất hiện khi đói nên bệnh nhân có xu hướng ăn nhiều hơn, dẫn đến tăng cân nhanh chóng. 

Tuy nhiên, những triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng này chỉ mang tính gợi ý và không là căn cứ chẩn đoán chính xác. Người bệnh cần thăm khám bác sĩ để kiểm tra chuyên sâu, bao gồm xét nghiệm và nội soi dạ dày-tá tràng.  

Phương pháp nội soi giúp xác định chính xác vị trí và mức độ tổn thương cũng như kiểm tra dạ dày có nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori hay không. Dựa trên kết quả này, bác sĩ sẽ đề xuất phương pháp và phác đồ điều trị phù hợp cho người bệnh.

3. Nguyên nhân gây loét dạ dày tá tràng

3.1 Nhiễm vi khuẩn HP

Theo một số nghiên cứu, nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori được xem là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng. Nghiên cứu cho thấy, vi khuẩn Helicobacter pylori - hay còn gọi là vi khuẩn HP - là loại vi khuẩn tồn tại trong niêm mạc của dạ dày và tá tràng.

Vi khuẩn HP gây tổn thương cho niêm mạc và hình thành các vết loét bằng cách sản xuất các độc tố ăn mòn cũng như làm mất chức năng bảo vệ của chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày - tá tràng.  

3.2 Sử dụng các loại thuốc giảm đau và thuốc kháng viêm

Đây là nguyên nhân thứ hai sau nhiễm vi trùng Helicobacter pylori. Sử dụng lâu dài thuốc kháng viêm, giảm đau ở người lớn tuổi làm ức chế quá trình tổng hợp prostaglandin - chất bảo vệ niêm mạc dạ dày. Khi chất này sụt giảm sẽ gây viêm loét dạ dày- tá tràng.

Nếu bệnh nhân có nhu cầu sử dụng các loại thuốc giảm đau, tham khảo ý kiến bác sĩ để được chỉ định liều lượng phù hợp là điều cần thiết.

4. Các yếu tố nguy cơ khác

Dưới đây là các yếu tố khác có thể dẫn đến triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng:

• Thói quen hút thuốc lá và tiêu thụ đồ uống có cồn: Trong khói thuốc lá chứa hơn 200 chất gây hại, đậc biệt là nicotine. Nicotine kích thích tiết ra cortisol - tác nhân chính làm tăng nguy cơ bị viêm loét dạ dày.
• Căng thẳng và lo lắng: Người thường xuyên căng thẳng có nguy cơ cao mắc bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng do căng thẳng kéo dài ảnh hưởng đến quá trình tiết axit trong dạ dày.
• Thói quen ăn uống không điều độ: Sinh hoạt không điều độ như thức khuya, bỏ bữa sáng, ăn uống không đúng giờ, thói quen ăn khuya, ít vận động không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho vết loét lan ra. 

5. Biến chứng  

Nếu không được điều trị kịp thời, viêm loét dạ dày tá tràng có thể tiến triển thành mạn tính và khó chữa trị. Căn bệnh này có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe, bao gồm:

• Thủng dạ dày tá tràng: Dấu hiệu của thủng dạ dày là cảm giác đau bụng dữ dội đột ngột.
• Xuất huyết tiêu hóa: Chảy máu từ vết loét có thể dẫn đến mất máu, đe dọa đến tính mạng. Triệu chứng của xuất huyết tiêu hóa bao gồm chóng mặt, choáng váng, nôn ra máu hoặc đi cầu ra phân đen.
• Hẹp môn vị: Các mô viêm xơ phát triển trên vết loét ở môn vị-tá tràng, làm hẹp đường ruột dưới dạ dày và gây khó khăn trong việc tiêu hóa thức ăn. Triệu chứng của hẹp môn vị bao gồm nôn mửa, đầy bụng và sụt cân nhanh chóng.

Tất cả các biến chứng trên đều nghiêm trọng và cần phải phẫu thuật. Bệnh nhân nên đến cơ sở y tế gần nhất để được khám và điều trị ngay lập tức.

6. Viêm loét dạ dày tá tràng có nguy hiểm không?

Viêm loét dạ dày tá tràng là bệnh có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm. Ngoài thực hiện phương pháp điều trị từ chỉ định của bác sĩ, bệnh nhân cũng có thể tự chủ động kiểm soát và cải thiện tình trạng bệnh bằng cách thay đổi thói quen ăn uống và duy trì lối sống lành mạnh. 

Tuy nhiên, nếu không chữa trị một cách nghiêm túc hoặc phát hiện bệnh quá muộn, bệnh nhân có thể phải đối mặt với những biến chứng nghiêm trọng, nhất là ung thư dạ dày với nguy cơ tử vong cao.

7. Cách chẩn đoán

7.1 Nội soi tiêu hóa trên

Để thực hiện phương pháp này, bác sĩ đưa một ống mềm có camera vào cơ thể của bệnh nhân thông qua đường miệng, từ đó phát hiện và chụp hình các tổn thương viêm loét.

Hơn nữa, phương pháp nội soi tiêu hóa cũng có thể thực hiện để sinh thiết và hỗ trợ điều trị, đặc biệt là trong trường hợp bệnh nhân có triệu chứng chảy máu từ dạ dày.

7.2 Chụp X-quang tiêu hóa trên hàng loạt

Phương pháp tiếp theo trong chẩn đoán triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng là chụp X-quang tiêu hóa trên hàng loạt. Phương pháp này sử dụng hình ảnh X-quang dạ dày và xem xét vết loét trên niêm mạc dạ dày.  

Phương pháp này ít phổ biến hơn so với nội soi tiêu hóa vì khả năng phát hiện thương tổn không cao và không thể thực hiện sinh thiết hoặc hỗ trợ cầm máu.

7.3 Kiểm tra HP bằng hơi thở

Ngoài ra, để chẩn đoán nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng còn có phương pháp kiểm tra HP bằng hơi thở. Kiểm tra HP bằng hơi thở giúp bác sĩ kiểm tra vi khuẩn HP có tồn tại trong dạ dày và tá tràng hay không. Phương pháp này cũng được sử dụng để đánh giá hiệu quả của điều trị tiệt trừ vi khuẩn H.pylori sau một thời gian điều trị.

8. Cách điều trị triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng

Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng khi được phát hiện sớm có thể dễ dàng điều trị. Tuy nhiên, nếu để bệnh phát triển thành giai đoạn mạn tính, quá trình điều trị trở nên khó khăn và thường để lại các biến chứng.  

Điều quan trọng đầu tiên là ngưng sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) hoặc tiến hành điều trị tiệt trừ vi khuẩn Helicobacter pylori (nếu có). Hiện nay, do vi khuẩn HP có khả năng kháng thuốc nên bác sĩ thường chỉ định áp dụng phác đồ 4 thuốc có bismuth hoặc levofloxacin.

9. Chế độ dinh dưỡng dành cho những người viêm loét dạ dày tá tràng

Nguời bện viêm loét dạ dày tá tràng cần có chế độ ăn uống phù hợp và kiêng một số loại thực phẩm. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm nên ăn và nên kiêng cho người bệnh:

9.1 Thực phẩm nên ăn

• Sữa và trứng làm đệm trung hoà axit trong dạ dày: Bệnh nhân nên uống sữa ấm, trứng nên được hấp hoặc ăn cùng cháo. Trứng chỉ nên ăn từ 2-3 lần mỗi tuần, mỗi lần khoảng 1-2 quả.
• Các thực phẩm giàu đạm dễ tiêu hóa như thịt lợn nạc, cá nạc nên được luộc, hấp, hoặc kho để dễ hấp thu.
• Rau củ tươi như cải bắp, củ cải nên được ưu tiên vì chúng giàu vitamin, giúp mau lành vết loét.
• Thực phẩm giàu tinh bột như cơm, bánh mì, cháo, khoai củ nấu chín hoặc luộc kỹ là lựa chọn tốt vì dễ tiêu hóa và ít mùi vị.
• Dầu thực vật từ các loại hạt như dầu hướng dương, dầu vừng, dầu hạt cải hoặc dầu đậu nành là những lựa chọn phù hợp để chế biến thực phẩm.

9.2 Thực phẩm nên kiêng

• Các loại thịt nguội như dăm bông, lạp sườn, xúc xích đã được chế biến sẵn.
• Thực phẩm có độ cứng, dai như thịt có nhiều gân, sụn, hoặc các loại rau già, rau cần.
• Gia vị như dấm tỏi, tiêu ớt, hoặc các loại dưa cà muối, hành muối.
• Quả chua như chanh, cóc, xoài xanh, sấu.
• Nước ngọt có ga.
• Chè, cà phê đậm đặc.
• Hạn chế tiêu thụ thức uống có cồn như bia, rượu. Việc từ bỏ thói quen này không chỉ có lợi cho dạ dày mà còn tốt cho sức khỏe tim mạch và gan.
• Ngừng hút thuốc lá ngay lập tức. Hành động này không chỉ giúp cải thiện triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng mà còn giúp bệnh nhân tránh được nhiều bệnh liên quan đến hệ hô hấp và phổi.

9.3 Lưu ý khi chế biến thực phẩm

Các loại thực phẩm nên được thái nhỏ, nghiền nhuyễn hoặc nấu chín kỹ trước khi sử dụng. Ngoài ra, người bệnh nên ăn thực phẩm ngay sau khi chúng được nấu chín.

10. Cách phòng tránh

Có một số cách thay đổi lối sống và thói quen làm giảm nguy cơ phát triển viêm loét dạ dày tá tràng, bao gồm:

• Hạn chế uống không quá hai ly đồ uống có cồn mỗi ngày.
• Tránh sử dụng quá nhiều Ibuprofen, aspirin và naproxen (NSAID).
• Luôn luôn rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước để tránh nguy cơ nhiễm trùng.
• Ưu tiên ăn thực phẩm đã được nấu chín đúng cách.
• Để duy trì và cải thiện bệnh loét dạ dày tá tràng hiệu quả, bệnh nhân cần phải bỏ hút thuốc lá và áp dụng chế độ ăn uống bổ dưỡng, cân bằng, giàu trái cây, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt. Những thay đổi này sẽ giúp ngăn ngừa bệnh loét dạ dày và tá tràng, đồng thời cải thiện đáng kể tình trạng sức khỏe.

Cải thiện các thói quen không lành mạnh sẽ giúp cơ thể mỗi người trở nên khỏe mạnh hơn, đặc biệt là dạ dày.

Khoa Nội soi - Tiêu hóa là một trong những chuyên khoa chính tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec. Để được thăm khám, tư vấn và điều trị các vấn đề liên quan đến tiêu hóa, quý vị có thể liên hệ với Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc hoặc đăng ký trực tuyến qua website để được hỗ trợ tận tình.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.