Tế bào gốc phôi là một loại tế bào rất đặc biệt khi có thể phát triển thành gần như mọi tế bào trong cơ thể. Qua đó, loại tế bào này mang tới nhiều tiềm năng đột phá trong lĩnh vực y học, từ điều trị nhiều bệnh lý đến phục hồi lại các mô và cơ quan. Tuy nhiên, vẫn còn đó những tranh cãi về nhiều mặt của loại tế bào này như tính đạo đức hoặc các thách thức kỹ thuật để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS.BS Hoàng Hương Diễm, Khối Sản xuất Tế bào - Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Tế bào gốc phôi là gì?
Tế bào gốc phôi là một loại tế bào gốc vạn năng có mặt trong giai đoạn đầu của phôi thai, với khả năng tự tái tạo thông qua phân chia và biệt hóa thành ba lớp tế bào mầm của phôi sớm. Nhờ khả năng phát triển thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể từ tế bào da đến tế bào não, những tế bào này được đánh giá cao về tiềm năng vượt trội so với các loại tế bào gốc khác.
Quá trình phát triển của loại tế bào này bắt đầu từ trứng được thụ tinh và tạo ra hợp tử lưỡng bội. Hợp tử này trải qua nhiều lần phân chia, từ hai tế bào ban đầu rồi tiếp tục nhân đôi và hình thành phôi nang.
Sau vài ngày, phôi nang chứa khoảng 10–20 tế bào gốc phôi. Khoảng một tuần sau thụ tinh, các tế bào này có khả năng tự nhân lên và biệt hóa thành các loại tế bào cần thiết để phát triển thành cơ thể người.
2. Các đặc tính của tế bào gốc phôi
Loại tế bào này có một số đặc tính như sau:
2.1 Đặc tính vạn năng
Đặc tính nổi bật của loại tế bào này là tính vạn năng, cho phép biến đổi thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể. Trong khoảng một tuần sau thụ tinh, khả năng này dần suy giảm khi các tế bào bắt đầu biệt hóa thành các mô và cơ quan khác nhau. Quá trình thu thập tế bào này thường diễn ra khi phôi phát triển từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 5, muộn nhất là vào ngày thứ 7 sau thụ tinh.
2.2 Đặc tính tự đổi mới và sửa chữa
Loại tế bào này có tính linh hoạt cao, đóng vai trò quan trọng trong việc sửa chữa và tái tạo các mô hoặc cơ quan bị tổn thương. Khi cơ thể gặp tổn hại mà các mô hoặc cơ quan không thể tự phục hồi, tế bào gốc phôi có thể biệt hóa thành các loại tế bào cụ thể, hỗ trợ hiệu quả cho quá trình phục hồi và tái tạo.
2.3 Đặc tính phát triển
Một đặc điểm nổi bật khác của tế bào gốc phôi là khả năng tạo ra bất kỳ loại tế bào nào, điều mà tế bào gốc trưởng thành không thể làm được. Nhờ đặc tính này, các nhà khoa học có thể nghiên cứu sâu hơn và phát triển các phương pháp điều trị mới cho nhiều bệnh lý khác nhau.
3. Tiềm năng của cấy ghép tế bào gốc phôi trong y học
Có hai lĩnh vực y học đặc biệt mà loại tế bào này có thể phát huy tốt nhất công dụng của mình gồm:
3.1 Phục vụ công tác nghiên cứu
Trong phòng thí nghiệm, tế bào gốc phôi của con người có thể được biệt hóa thành các loại tế bào chuyên biệt, chẳng hạn như tế bào thần kinh hoặc tế bào tim. Điều này cho phép các nhà khoa học nghiên cứu trên các tế bào người trưởng thành mà không cần lấy mẫu mô trực tiếp từ bệnh nhân.
Ngoài ra, nghiên cứu trên tế bào gốc phôi giúp làm sáng tỏ nguyên nhân gây bệnh và cách các tế bào phản ứng với các thuốc điều trị mới. Những hiểu biết này không chỉ thúc đẩy phát triển các phương pháp điều trị tiên tiến mà còn hỗ trợ cá nhân hóa điều trị, tăng cường hiệu quả và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.
3.2 Thay thế những cơ quan bị thương tổn
Loại tế bào này được kỳ vọng sẽ có thể thay thế các bộ phận bị tổn thương trong cơ thể nhờ khả năng biệt hóa thành các tế bào tạo nên mô và cơ quan đã bị tổn thương. Các nhà khoa học hy vọng, họ có thể sử dụng tế bào gốc để tạo ra mô mới rồi cấy ghép vào cơ thể để thay thế các phần bị hư hỏng.
Ví dụ, loại tế bào này có thể được ứng dụng để tái tạo tế bào tim bị tổn thương sau khi bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim hoặc thay thế tế bào gan bị tổn hại trong trường hợp xơ gan.
4. Những tranh cãi trong y học hiện đại
Việc sử dụng và cấy ghép tế bào gốc phôi trong nghiên cứu y học vẫn là một chủ đề gây tranh cãi giữa các nhà khoa học và các nhóm xã hội. Với khả năng biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể, loại tế bào này được kỳ vọng mang lại hy vọng mới cho những bệnh nhân mắc bệnh nặng, đặc biệt khi các phương pháp điều trị hiện tại không còn hiệu quả.
Tuy nhiên, loại tế bào này được thu thập từ khối tế bào bên trong của phôi nang trong giai đoạn đầu của sự phát triển phôi, trước khi biệt hóa thành ba lớp mầm. Nguồn cung cấp cho cho các hoạt động nghiên cứu chủ yếu bao gồm ba loại:
- Phôi dư thừa từ thụ tinh trong ống nghiệm (IVF)
- Phôi được tạo ra trong phòng thí nghiệm từ tinh trùng và trứng hiến tặng
- Phôi tạo ra bằng kỹ thuật chuyển nhân tế bào sinh dưỡng (SCNT).
Mỗi nguồn cung cấp này đều đặt ra các vấn đề đạo đức, khiến tình hình trở nên gây tranh cãi. Một số ý kiến cho rằng phôi thai là một "con người tiềm năng" và việc phá hủy phôi để thu thập tế bào gốc đồng nghĩa với chấm dứt sự sống.
Ngược lại, quan điểm khác cho rằng phôi chưa được cấy vào tử cung và chưa mang các đặc tính của con người, nên không thể coi là sự sống. Đây cũng là sự khác nhau giữa tế bào gốc trung mô và tế bào gốc phôi rõ ràng nhất.
Tế bào gốc trung mô (trưởng thành) được trích xuất từ máu cuống rốn hoặc mô cuống rốn hiện tại đang được ưa chuộng hơn nhờ ít vướng mắc về mặt đạo đức và đã được ứng dụng rộng rãi trong y học hiện đại.
Nhìn chung, các tranh luận xung quanh việc sử dụng tế bào gốc phôi vẫn phức tạp và đòi hỏi sự cân nhắc thận trọng từ các bên liên quan để định hướng phù hợp cho tương lai nghiên cứu y học.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
