Ghép tế bào gốc là một phương pháp điều trị hiện đại nhưng lại tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm chảy máu, nhiễm trùng, hoặc thậm chí là đục thủy tinh thể. Trong đó, biến chứng thường gặp và nghiêm trọng nhất là bệnh mảnh ghép chống lại ký chủ, có khả năng đe dọa đến tính mạng người bệnh. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn về những nguy cơ này trong bài viết sau.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sỹ thuộc Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Cấy ghép tế bào gốc tạo máu điều trị ung thư
Ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT - Hematopoietic Stem Cell Transplantation) là một phương pháp truyền tế bào gốc tạo máu vào tĩnh mạch, nhằm khôi phục chức năng sản sinh tế bào máu ở những bệnh nhân có hệ miễn dịch hoặc tủy xương bị tổn thương hoặc suy yếu. Tế bào gốc này, thường được lấy từ máu ngoại vi, tủy xương hoặc máu dây rốn tế bào gốc, có khả năng tái tạo và hình thành các tế bào máu bình thường trong cơ thể.
Đây là một kỹ thuật y học tiên tiến nhưng đòi hỏi phải được đánh giá kỹ lưỡng trước khi thực hiện để hạn chế các rủi ro tiềm ẩn. Vì vậy, ghép tế bào gốc tạo máu chủ yếu được áp dụng trong các trường hợp bệnh lý đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, nhờ những tiến bộ trong y học, độ an toàn của phương pháp này ngày càng được cải thiện, cho phép mở rộng ứng dụng cho nhiều đối tượng hơn như cấy ghép tế bào gốc tạo máu điều trị ung thư.
Trong hơn nửa thế kỷ qua, ghép tế bào gốc tạo máu đã trở thành một giải pháp quan trọng trong điều trị các bệnh lý ác tính như ung thư máu, cũng như nhiều bệnh lý không ác tính khác. Phương pháp này không chỉ mang lại hy vọng cho những bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, cái thiện tiên lượng sống của họ.
2.Một số rủi ro có thể xảy ra khi cấy ghép tế bào gốc
Ghép tế bào gốc là một phương pháp điều trị phức tạp, gây nhiều áp lực lên cơ thể người bệnh. Trong giai đoạn đầu sau ghép, hệ miễn dịch đang trong quá trình tái thiết, người bệnh thường gặp phải tình trạng mệt mỏi, suy nhược cơ thể, cùng với các tác dụng phụ phổ biến như triệu chứng giống cảm cúm, buồn nôn và thay đổi vị giác kéo dài từ vài tuần đến vài tháng.
Mặc dù quá trình này đòi hỏi thời gian, người bệnh cần giữ vững tinh thần và niềm tin vào việc hệ miễn dịch đang dần được tái tạo. Các bác sĩ sẽ theo dõi sát sao và kê đơn thuốc hỗ trợ để giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các vấn đề sức khỏe trong thời gian điều trị.
Ngoài các tác dụng phụ thông thường, một số biến chứng có thể phát sinh do việc sử dụng hóa trị và xạ trị liều cao – những phương pháp cần thiết trong quá trình ghép tế bào gốc. Tuy nhiên, với các trường hợp áp dụng phương pháp "cấy ghép nhỏ" (hóa trị và xạ trị liều thấp) thì nguy cơ xảy ra biến chứng sẽ được giảm thiểu đáng kể.
Bên cạnh đó, người bệnh còn có thể đối mặt với phản ứng thải ghép, khi cơ thể từ chối tế bào gốc được ghép từ người hiến tặng. Đây là một biến chứng nghiêm trọng, đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và tích cực từ đội ngũ y tế.
3.Các biến chứng từ việc ghép tế bào gốc tự thân
Mặc dù ghép tế bào gốc tự thân giảm được nguy cơ cơ thể đào thải tế bào mới, nhưng vẫn gây nhiều biến chứng, bao gồm:
- Chảy máu và thiếu máu.
- Nhiễm trùng.
- Viêm phổi kẽ.
- Tổn thương gan và các bệnh liên quan.
- Khô và tổn thương ở niêm mạc: Tổn thương tại miệng, thực quản, phổi và các cơ quan khác.
- Các biến chứng ít gặp khác: Đục thủy tinh thể, vô sinh (nếu tiếp xúc với bức xạ toàn thân) hoặc nguy cơ tái phát ung thư trong vòng 10 năm sau khi điều trị ung thư ban đầu.
Các bác sĩ sẽ áp dụng nhiều biện pháp để kiểm soát và điều trị các biến chứng này, bao gồm:
Điều trị nhiễm trùng: Sử dụng kháng sinh, thuốc kháng nấm, và thuốc kháng virus để ngăn ngừa và kiểm soát các tác nhân gây bệnh.
Hỗ trợ hệ miễn dịch: Sử dụng thuốc chứa yếu tố tăng trưởng để kích thích sự phục hồi của hệ miễn dịch mới.
Điều trị thiếu máu và chảy máu: Truyền máu hoặc các sản phẩm từ máu để hỗ trợ chức năng tạo máu của cơ thể.
Việc phối hợp điều trị và theo dõi chặt chẽ từ đội ngũ y tế sẽ giúp người bệnh vượt qua giai đoạn phục hồi và giảm thiểu nguy cơ biến chứng lâu dài.
4.Các biến chứng từ việc ghép tế bào gốc từ người hiến tặng
Biến chứng phổ biến và nghiêm trọng nhất trong quá trình ghép tế bào gốc từ người hiến tặng là bệnh mảnh ghép chống lại cơ thể ký chủ (GvHD). Bệnh này xảy ra khi các tế bào miễn dịch từ người hiến tặng nhận diện các tế bào của người nhận là "kẻ lạ" và tấn công các tế bào đó. Tỷ lệ mắc bệnh dao động từ 30% đến 70% ở những bệnh nhân nhận ghép tế bào gốc từ người hiến.
Bệnh mảnh ghép chống lại cơ thể ký chủ có thể xuất hiện ở các mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng và trong một số trường hợp có thể đe dọa tính mạng.
Các triệu chứng thường gặp của GvHD:
- Da: Phát ban, ngứa, hoặc bong vảy da.
- Tóc: Rụng tóc.
- Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn, tiêu chảy và đau bụng.
- Gan: Tổn thương biểu hiện qua tình trạng vàng da hoặc thay đổi màu sắc da.
- Các cơ quan khác: Khô và tổn thương niêm mạc ở miệng, thực quản, phổi, và một số cơ quan nội tạng khác.
Yếu tố tăng nguy cơ mắc GvHD:
- Sự không tương thích hoàn toàn giữa người nhận và người hiến tặng.
- Việc sử dụng hóa trị hoặc xạ trị trước quá trình ghép để tiêu diệt tế bào ác tính hoặc chuẩn bị cơ thể cho ghép.
Để giảm nguy cơ và điều trị GvHD, các bác sĩ thường sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch và theo dõi chặt chẽ tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát biến chứng này.
5. Ngăn ngừa và điều trị bệnh mảnh ghép chống ký chủ (GVHD)
Để ngăn ngừa và điều trị bệnh mảnh ghép chống ký chủ (GVHD), các bác sĩ thường sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc, bao gồm:
Thuốc kháng sinh, chống nấm và chống vi-rút: Giúp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng.
Corticosteroid và các thuốc ức chế miễn dịch: Làm giảm phản ứng miễn dịch bất thường.
Các loại thuốc thường được sử dụng: Globulin kháng tế bào T, cyclosporine, methotrexate, sirolimus, tacrolimus và đôi khi rituximab.
Việc sử dụng những phương pháp này nhằm mục tiêu kiểm soát phản ứng miễn dịch từ các tế bào ghép, giảm nguy cơ tổn thương cơ quan và nâng cao hiệu quả điều trị.
Có một biến chứng hiếm gặp trong quá trình ghép tế bào gốc đó là cơ thể người bệnh không chấp nhận tế bào gốc mới. Để xử lý, bác sĩ có thể cân nhắc:
- Thực hiện ghép lần thứ hai.
- Truyền tế bào lympho từ người hiến tặng để kích thích hệ miễn dịch.
Ung thư có thể tái phát sau nhiều năm kể từ khi tiến hành ghép tế bào gốc. Nguyên nhân thường do:
- Các liệu pháp hóa trị và xạ trị không loại bỏ hoàn toàn tế bào ung thư.
- Tế bào ung thư còn sót lại trong máu được thu thập trước khi hóa trị.
Tỷ lệ tái phát đối với một số loại ung thư ác tính, đặc biệt khi ghép tế bào gốc tự thân, có thể lên đến 50%. Tuy nhiên, lợi ích từ hiệu ứng mảnh ghép chống lại khối u (GvL) có thể hỗ trợ ngăn chặn tái phát nhờ hệ miễn dịch của người hiến tặng nhận diện và tiêu diệt các tế bào ung thư.
Trong trường hợp ung thư tái phát, các phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Sử dụng phác đồ hóa trị khác.
- Thực hiện ghép tế bào gốc lần thứ hai, từ người hiến tặng hoặc từ nguồn tự thân đã chuẩn bị sẵn.
- Truyền thêm tế bào miễn dịch hoặc tế bào gốc từ người hiến tặng.
Dù được thực hiện từ nguồn tự thân hay từ người hiến tặng, cấy ghép tế bào gốc là một quy trình phức tạp với nhiều thử thách. Các biến chứng thường gặp bao gồm nhiễm trùng, chảy máu, hoặc bệnh mảnh ghép chống ký chủ. Người bệnh cần kiên trì và hợp tác với đội ngũ y tế, vì việc xây dựng một hệ miễn dịch mới đòi hỏi thời gian và sự hỗ trợ toàn diện.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
