Cây nọc sởi hay còn có tên gọi khác là cây cỏ ban, cây cỏ vỏ lúa, điền nhĩ thảo hoặc điền hoàng cơ. Công dụng chính của cây nọc sởi là giải độc rất tốt khi bị lên sởi hay được hiểu là làm hết cái “nọc” của bệnh sởi. Cây nọc sởi mọc ở nhiều nơi trong nước ta, từ miền núi đến trung du và vùng đồng bằng.
1. Giới thiệu chung về cây nọc sởi
Cây nọc sởi hay còn có tên gọi khác là cây cỏ ban, cây cỏ vỏ lúa, điền nhĩ thảo hoặc điền hoàng cơ. Công dụng chính của cây nọc sởi là giải độc rất tốt khi bị lên sởi hay được hiểu là làm hết cái “nọc” của bệnh sởi. Cây nọc sởi có tên khoa học là Hypericum japonicum Thunb, thuộc họ Ban - Hypericaceae, họ là Hypericaceae.
1.1. Mô tả cây nọc sởi
Cây nọc sởi là một loại cỏ nhỏ, thân nhỏ mang nhiều cành, cao chừng 10-20cm, thân nhẵn. Lá cây mọc đối, hình bầu dục, không cuống, trên phiến lá có những điểm chấm nhỏ, soi lên sáng lại càng rõ. Phiến lá dài từ 7 đến 10mm, rộng từ 3 đến 5mm. Hoa nhỏ mọc màu vàng, mọc đơn độc ở kẽ lá, có cuống dài từ 4 đến 5mm. Lá bắc và lá đài nhẵn (do đó khác loài Hypericum nepalense).
Quả nang hình trứng, dài 4mm. Hạt cây nọc sởi có hình trụ, hơi thon dài có vạch dọc, chiều dài chừng 1mm.
1.2. Phân bố, thu hái và chế biến cây nọc sởi
Cây nọc sởi mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam, bạn có thể gặp loại cây này ở ruộng mạ, ruộng bỏ hoang, đất hơi ẩm. Mùa xuân cây bắt đầu xuất hiện, mùa hạ nở hoa, sang thu đông lại lụi hết. Ở thế giới thì cây nọc sởi thường mọc ở vùng Quảng Tây, Trung Quốc, các nước thuộc vùng nhiệt đới, á nhiệt đới và cũng được sử dụng làm thuốc.
Phần được sử dụng làm dược liệu là toàn cây tươi, có khi phơi hay sấy khô.
1.3. Thành phần hóa học
Toàn thân cây có chứa sarotranol, isojacareubin.
2. Tác dụng của cây nọc sởi
Theo y học cổ truyền thì cây nọc sởi có vị đắng, ngọt, tính mát hoặc bình. Quy vào kinh tâm, can, thận và có tác dụng thanh lợi thấp nhiệt, tán ứ tiêu thũng, giảm đau, lợi tiểu.
Cây nọc sởi chữa bệnh gì? Theo kinh nghiệm dân gian, ở nước ta, cây nọc sởi được sử dụng để trị lên bệnh sởi ở trẻ em, điều trị viêm gan vàng da. Theo kinh nghiệm dân gian, cây ban có tác dụng thanh thấp nhiệt, tiêu thũng trướng, khứ tích tiêu thực hay được hiểu là tiêu hóa kém, đầy hơi, dùng chữa cam tích, thấp nhiệt hoàng đản, dùng ngoài chữa rắn cắn, bị thương kèm theo sưng đau. Khi sử dụng thảo dược này với tác dụng để giải độc sởi, có thể thu hái toàn cây, rửa sạch, dùng tươi hoặc phơi khô, bảo quản nơi khô ráo để dùng dần.
Ở Trung Quốc, cây nọc sởi còn được sử dụng để điều trị bệnh viêm gan cấp tính, viêm ruột thừa, viêm amidan, cam tích ở trẻ em
Ở Malaysia, cây nọc sởi vò nát đắp ngoài vết thương, cây giã nát với gừng chữa sốt rét.
3. Các bài thuốc từ cây nọc sởi
- Giải độc sởi: Dùng 50g nọc sởi tươi hoặc 20g sấy khô, sắc lấy nước, thêm chút đường quấy đều, uống ngày 2 đến 3 lần, trước khi ăn, hoặc phối hợp với 4 đến 6g kim ngân hoa cùng sắc và uống. Nếu kèm theo sốt, cùng sắc nọc sởi với diếp cá, nhọ nồi đồng lượng. Nếu kèm theo ho, phối hợp nọc sởi với 6g cây cóc mẳn, hoặc 6g bách bộ cùng sắc uống.
- Điều trị viêm thận cấp tính sử dụng 50g nọc sởi và 12g táo thuốc sắc uống 3 lần trong ngày.
- Điều trị mụn nhọt sưng đau, lở loét dùng nọc sởi nấu thành cao, bôi lên những vùng da bị bệnh.
- Điều trị viêm gan cấp tính có hoặc không kèm theo vàng da thì dùng nọc sởi 40g sắc uống trong ngày.
- Điều trị lên sởi ở trẻ em dùng cây nọc sởi tươi 1 nắm, sắc nước uống hằng ngày để giải độc; hoặc có thể phối hợp với kim ngân hoa hay lá Diếp cá mỗi vị 1 nắm cùng sắc lấy nước uống.
- Điều trị ỉa chảy, nôn mửa, kiết lỵ dùng cây nọc sởi 20g, sắc nước uống.
- Điều trị viêm niêm mạc miệng dùng cây nọc sởi tươi 70g, giã nát ép lấy nước, tẩm vào vải gạc rồi lau rửa miệng ngày 1 đến 2 lần, người lớn có thể ngậm.
- Điều trị ngã có tổn thương sử dụng cây nọc sởi 30g, sắc nước bỏ bã, thêm 50ml rượu nấu sôi chia 2 lần uống. Mặt khác lấy cây nọc sởi tươi rửa sạch, giã nát, cho thêm chút rượu trắng vào bó ngoài vết thương.
- Điều trị rắn độc cắn dùng cây nọc sởi với khoảng 30g, thiên hồ tuy hay còn gọi là rau má mỡ với 30g, thanh mộc hương 15g. Sắc nước pha rượu uống kết hợp dùng ngoài lấy nọc sởi giã nhuyễn thêm chút băng phiến đắp lên vết cắn đã chích mở rộng ra. Ngoài ra, còn có thể dùng cây nọc sởi chữa rắn cắn bằng cách khác là lấy cây tươi giã nát, thêm ít băng phiến, trộn đều, đắp vào nơi rắn cắn sau khi đã được chích rộng dần ra.
- Nọc sởi có thể dùng ngoài dưới dạng nước sắc để rửa, trị viêm kết mạc, viêm niêm mạc miệng: lấy 50g cây nọc sởi tươi, rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt, rồi lau rửa vào chỗ viêm, ngày dùng từ 2 đến 3 lần.
Dù có rất nhiều công dụng hỗ trợ điều trị bệnh thì trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào liên quan đến cây nọc sởi thì bạn cần lưu ý, phân biệt cây nọc sởi với cây lưỡi rắn, hay còn gọi là cây xương cá. Tốt nhất là nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, dược sĩ chuyên môn trước khi sử dụng để tránh gây ra những ảnh hưởng không mong muốn cho sức khỏe.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
