Bài viết được thực hiện bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Tôn Nữ Trà My - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Ung thư vú là một trong những ung thư hàng đầu ở phụ nữ. Sau khi phát hiện tổn thương tại vú, bệnh nhân sẽ được chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng về hình ảnh như siêu âm hoặc X-quang vú để đánh giá ban đâu. Khi có những đặc điểm nghi ngờ cần đánh giá thêm, chụp cộng hưởng từ sẽ được chỉ định và nếu cần khảo sát thêm về tưới máu tại tổn thương thì chụp cộng hưởng từ có tiêm thuốc đối quang từ có nhiều ưu điểm trong chẩn đoán và tiên lượng điều trị cho bệnh nhân.
Chụp cộng hưởng từ tuyến vú có tiêm thuốc đối quang từ giúp đánh giá được các cấu trúc mô mềm, vị trí, kích thước và khảo sát sự phân bố mạch máu, tưới máu, khả năng xâm lấn (nếu có) của tổn thương.
1. Chỉ định
- Tầm soát ung thư vú ở nhóm phụ nữ nguy cơ cao
- Đánh giá mức độ lan rộng của ung thư vú trước điều trị
- Đánh giá các bất thường khó xác định trên nhũ ảnh.
- Đánh giá theo dõi sau điều trị và đáp ứng điều trị
- Đánh giá rách vỡ túi ngực.
2. Chống chỉ định
2.1. Chống chỉ định tuyệt đối
- Chống chỉ định liên quan đến chụp cộng hưởng từ: cấy ghép các thiết bị điện tử có kim loại như máy tạo nhịp, máy chống rung, điện cực ốc tai, máy tiêm thuốc tự động liên tục dưới da, các phương tiện cố định xương bằng kim loại nội sọ, hốc mắt, mạch máu < 6 tháng, dị vật bằng kim loại vùng ngực, tình trạng bệnh diễn tiến nặng cần có các thiết bị hồi sức cấp cứu theo dõi và điều trị.
- Chống chỉ định liên quan đến thuốc đối quang từ: suy thận với mức lọc cầu thận < 30 mL/phút, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú
2.2. Chống chỉ định tương đối
- Các phương tiện phẫu thuật bằng kim loại > 6 tháng
- Hội chứng sợ bóng tối, sợ khoảng hẹp, sợ cô độc
3. Quy trình chụp cộng hưởng từ tuyến vú có tiêm thuốc đối quang từ
3.1 Chuẩn bị trước khi tiến hành
- Người thực hiện: bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh và kỹ thuật viên chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh.
- Thiết bị: máy cộng hưởng 1.5 Tesla hoặc lớn hơn
- Thuốc: có thể sử dụng thuốc hỗ trợ an thần trong những trường hợp bệnh nhân mắc hội chứng sợ bóng tối, hội chứng sợ không gian hẹp.
- Bệnh nhân: có thể ăn nhẹ, không nhất thiết phải nhịn ăn trước khi chụp. Hướng dẫn và giải thích những việc cần phải làm trước khi bắt đầu chụp phim. Bệnh nhân tháo bỏ những vật dụng chống chỉ định.
3.2. Các bước tiến hành chụp cộng hưởng từ vú có tiêm thuốc đối quang từ
3.2.1 Tư thế của bệnh nhân
- Nằm ngửa trên bàn chụp cộng hưởng từ
- Định vị đầu thu tín hiệu
- Điều chỉnh bàn chụp vào khoang may và định vị vùng ngực cần khảo sát
- Điều chỉnh bộ điều khiển để chụp theo nhịp thở, giảm nhiễu ảnh
3.2.2. Các chuỗi xung trước khi tiêm thuốc đối quang từ
- Chụp định vị ban đầu.
- Chuỗi xung T1W theo mặt phẳng đứng ngang để lấy trường chụp rộng gồm: hố hạch, thượng đòn và cơ thành ngực trước.
- Chuỗi xung T2W kèm xóa mỡ theo mặt phẳng cắt ngang.
- Chuỗi xung T1W kèm xóa mỡ theo mặt phẳng cắt ngang.
- Chụp xung khuếch tán Diffusion B800 – B1000.
3.2.3. Các chuỗi xung sau khi tiêm thuốc đối quang từ
- Chuỗi xung đọc học (dynamic): chuỗi xung T1W kèm xóa mỡ sau khi tiêm thuốc đối quang từ với liều 0.1 Gadolinium/kg cân nặng, tốc độ tiêm 2ml/giây ở các thời điểm 1 phút, 2 phút, 3 phút, 4 phút, 5 phút theo mặt phẳng cắt ngang.
- Chuỗi xung T1W thì muộn theo mặt phẳng đứng dọc
- Dựng biểu đồ đường cong trung bình đánh giá động học thải thuốc tại vị trí tổn thương.
3.3. Đọc kết quả phim cộng hưởng từ tuyến vú có tiêm thuốc đối quang từ
- Phim chụp phải đạt được những yêu cầu hiện hình rõ các cấu trúc giải phẫu: nhu mô tuyến, lớp mỡ trước và sau tuyến, núm vú, da, cơ thành ngực, vùng hố nách và vùng thượng đòn.
- Xác định được có tổn thương hay không, tổn thương dạng khối, nang, rối loạn cấu trúc, vùng da dày, co kéo, mức độ thâm nhiễm vào các cấu trúc lân cận như cơ thành ngực.
- Khảo sát được các nhóm hạch.
- Đánh giá động học ngấm thuốc của vị trí tổn thương: khối tổn thương có ngấm thuốc không. Kiểu ngấm thuốc tịnh tiến, bình nguyên hay thải thuốc.
- Đưa ra kết luận phân loại BIRADS
- Bác sĩ thuộc chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh là người đọc tổn thương, mô tả trên máy tính có lưu trữ phim chụp và đưa ra kết luận có cần tiêm thuốc đối quang từ tiếp theo hay không
- In phim và kết quả chẩn đoán
- Tư vấn thêm chuyên môn về kết quả và đề nghị xét nghiệm kiểm tra nếu cần
4. Theo dõi trong và sau khi chụp cộng hưởng từ
Trong quá trình chụp cộng hưởng từ theo dõi sát sinh hiệu (mạch, huyết áp, nhịp thở), tri giác và các dấu hiệu thần kinh khu trú của bệnh nhân.
5. Tai biến và hướng xử trí
Một số bệnh nhân mắc hội chứng sợ bóng tối, hội chứng sợ cô đơn hoặc sợ khoảng hẹp có thể sợ hãi và kích động. Kỹ thuật viên hoặc bác sĩ cần hướng dẫn và động viên an ủi người bệnh hoặc có thể sử dụng thuốc an thần trong trường hợp có chỉ định.
Đối với các tai biến liên quan đến thuốc đối quang từ cần nhận biết sớm để chẩn đoán và xử trí tai biến tiêm thuốc đối quang từ.
