Tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ giúp thúc đẩy quá trình hồi phục nhanh chóng, đồng tời hỗ trợ cải thiện chức năng của khớp gối. Bệnh nhân cần tuân thủ một số nguyên tắc khi thực hiện để trở lại cuộc sống bình thường một cách nhanh nhất. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết hơn về bài tập và những điều bệnh nhân cần lưu ý.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Cải thiện thể chất cho người bệnh trước phẫu thuật
Để đảm bảo quá trình phẫu thuật và phục hồi thành công hơn, việc cải thiện thể chất của bệnh nhân trước khi phẫu thuật là vô cùng quan trọng. Điều này giúp giảm nguy cơ bị cứng khớp gối sau phẫu thuật và tăng cơ hội cho quá trình phục hồi suôn sẻ hơn. Do đó, các bác sĩ thường đưa ra những lời khuyên như sau cho bệnh nhân:
- Ngưng hút thuốc và ngưng uống rượu bia.
- Tiếp tục thực hiện các hoạt động thể lực phù hợp để duy trì sức khỏe tim mạch.
- Nếu có thể, tập luyện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu để cải thiện sức mạnh cơ bắp, tăng độ linh hoạt, giảm đau và học cách sử dụng các thiết bị hỗ trợ một cách hiệu quả.
- Nếu cần thiết, giảm cân để đạt trạng thái cân nặng lý tưởng đối với bệnh nhân thừa cân.
2. Khi nào bắt đầu tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ?
Sau khi phẫu thuật thay khớp gối và bệnh nhân đã tỉnh táo, kỹ thuật viên vật lý trị liệu sẽ hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng. Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn thực hiện các bài tập gập gối và di chuyển nhẹ nhàng với sự hỗ trợ của nạng hoặc khung tập đi.
Chương trình phục hồi sau phẫu thuật thay khớp gối bao gồm các bài tập nhằm hỗ trợ sự ổn định của khớp gối, cải thiện sức mạnh và thực hiện các hoạt động chức năng. Các bài tập bao gồm:
- Bài tập cường độ cơ: Đây là các bài tập giúp bệnh nhân tăng cường sức mạnh của cơ mông, khớp háng, cơ đùi và cơ bắp chân.
- Bài tập chống trọng lực: Trong trường hợp sử dụng loại khớp có xi măng, bệnh nhân sẽ tập chống trọng lực từ từ lên chân mổ, và dừng lại khi cảm thấy không thoải mái. Đối với loại khớp không có xi măng, bệnh nhân sẽ đặt các ngón chân xuống từ từ đến khi cảm thấy không đau, sau đó tăng dần trọng lượng lên chân.
- Bài tập kết hợp: Bệnh nhân có thể tham gia đạp xe hoặc bơi lội, kết hợp với các hoạt động hàng ngày như lên xuống cầu thang, ngồi xổm, lên xuống giường, để tăng cường sức khỏe và phục hồi chức năng của khớp gối.
3. Nguyên tắc tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ
Việc phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối đóng vai trò vô cùng quan trọng để đảm bảo thành công của quá trình phẫu thuật.
Ngay sau khi phẫu thuật, các chuyên viên vật lý trị liệu sẽ thực hiện một chương trình tập để giúp bệnh nhân kiểm soát cơn đau, phục hồi độ linh hoạt của khớp gối, kích hoạt cơ bắp, cải thiện dáng đi và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày, giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và trở lại cuộc sống bình thường.
Các nguyên tắc cơ bản của chương trình này bao gồm:
- Tăng cường tầm vận động của khớp gối.
- Thực hiện tập đứng và đi bộ với sự hỗ trợ của dụng cụ.
- Tăng cường sức mạnh và linh hoạt của cơ bắp.
- Bắt đầu phục hồi chức năng sau phẫu thuật sớm.
Sau khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ tư vấn trực tiếp với bệnh nhân và bắt đầu chương trình phục hồi chức năng ngay tại bệnh viện dưới sự hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu. Các bước đầu tiên của chương trình này có thể bao gồm:
- Đảm bảo tư thế an toàn và thoải mái cho bệnh nhân.
- Kiểm soát đau và sưng viêm của khớp gối.
- Tăng cường vận động và sức mạnh cơ bắp.
- Khuyến khích thay đổi tư thế và bắt đầu di chuyển với sự hỗ trợ.
- Hướng dẫn đi lại và lên hoặc xuống cầu thang.
Chuyên viên vật lý trị liệu sẽ lựa chọn những tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ và cung cấp các dụng cụ hỗ trợ phù hợp và an toàn dựa trên tình trạng của từng bệnh nhân để họ có thể dần dần trở lại hoạt động hàng ngày một cách tự tin và an toàn.
4. Quá trình hồi phục chức năng của khớp gối sau khi mổ
4.1. Giai đoạn 1 (1 - 2 tuần)
Các bài tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ ở giai đoạn này sẽ đảm bảo:
- Kiểm soát tình trạng phù nề và giảm đau.
- Duy trì khả năng duỗi gối đạt 0º và gấp gối đến 100º.
- Duy trì và cải thiện sức mạnh của các cơ liên quan.
- Di chuyển một cách linh hoạt với sự hỗ trợ của các dụng cụ trợ giúp như nạng, khung tập đi, và các phương tiện khác.
- Liên tục thực hiện các bài tập tại nhà để tiếp tục hỗ trợ quá trình phục hồi.
4.2. Giai đoạn 2 ( từ 2 - 5 tuần)
Các bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối ở giai đoạn này sẽ bao gồm:
- Giảm đau và loại bỏ phù nề.
- Mở rộng phạm vi vận động của khớp gối từ 0º đến 115º.
- Tăng cường sức mạnh của các cơ liên quan.
- Quay lại thực hiện các hoạt động hàng ngày.
- Bắt đầu thực hiện chương trình tập luyện tại nhà, tiếp tục từ giai đoạn trước.
Phương pháp bao gồm:
- Tiếp tục thực hiện các bài tập từ giai đoạn trước để duy trì phục hồi.
- Thực hiện các bài tập gập duỗi khớp gối bằng các phương pháp thụ động hoặc chủ động với sự trợ giúp.
- Mỗi tuần, tăng phạm vi gập gối thêm 5º. Đến tuần thứ 5, phạm vi vận động của khớp gối phải đạt từ 0º đến 115º.
- Thực hiện các bài tập kéo giãn thụ động cho khớp gối theo hướng dẫn của kỹ thuật viên vật lý trị liệu.
- Tăng cường sức mạnh cơ bắp bằng cách thực hiện các bài tập vận động khớp gối chủ động với sức cản tăng dần.
- Từ tuần thứ 3, bắt đầu thực hiện bài tập xuống tấn.
- Di chuyển trên đệm và vượt qua các chướng ngại vật ít nguy hiểm với sự hỗ trợ của nạng.
- Thực hiện các hoạt động trị liệu sau phẫu thuật bằng cách di chuyển tại giường, sử dụng nhà tắm và đi giày dép.
- Đạp xe đạp trong khoảng 15 phút, 2 lần mỗi ngày.
4.3. Giai đoạn 3 ( từ 6 - 8 tuần)
Các bài tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ ở giai đoạn này sẽ hỗ trợ:
- Tiếp tục mở rộng phạm vi vận động cho khớp gối từ 0º đến 115º hoặc 120º.
- Tăng cường sức mạnh của các cơ liên quan.
- Thực hiện các bài tập thăng bằng mà không cần sự hỗ trợ.
- Quay trở lại với các hoạt động hàng ngày.
Phương pháp:
- Tiếp tục thực hiện các bài tập từ giai đoạn trước.
- Người bệnh tiếp tục tập gập duỗi khớp gối mổ.
- Thực hiện các bài tập tăng cường sức mạnh của các cơ.
- Thực hiện các bài tập đứng chịu lực hoàn toàn trên chân mổ.
- Ngừng sử dụng các dụng cụ trợ giúp.
- Thực hiện các hoạt động như đi bộ, leo lên xuống cầu thang.
- Đạp xe là một phần của chương trình tập luyện.
- Bắt đầu hoặc quay trở lại từ từ với các hoạt động thể thao nhẹ, sau đó tăng dần cường độ tập.
5. Thời gian hồi phục lại bình thường là bao lâu?
Thời gian hoàn thành chương trình tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ thường dao động từ 4 đến 6 tuần. Tốc độ hoàn thành này phụ thuộc vào công việc và mức độ hoạt động mà người bệnh thực hiện.
Để đảm bảo tiến triển phục hồi tốt nhất, mỗi trường hợp cụ thể nên trực tiếp trao đổi với bác sĩ và kỹ thuật viên vật lý trị liệu. Điều này giúp tối ưu hóa quá trình phục hồi và giữ cho người bệnh trong trạng thái tốt nhất, để sớm có thể quay trở lại công việc và hoạt động hàng ngày.
Sau khi phục hồi, người bệnh có thể tham gia vào các hoạt động thể chất với cường độ thấp như đi bộ, yoga cơ bản, thái cực quyền, hoặc các môn thể thao dưới nước. Tuy nhiên, cần tránh các bộ môn tập luyện có cường độ cao như bóng đá, quần vợt, hoặc bóng rổ.
6. Phục hồi chức năng khớp gối sau phẫu thuật để làm gì?
6.1. Hạn chế đau và giảm viêm khớp
Yêu cầu ưu tiên sau phẫu thuật là giảm đau và kiểm soát sưng viêm ở vùng khớp gối. Hiện nay, có nhiều báo cáo đã nêu vấn đề về đau và sưng viêm ở vùng cơ tứ đầu đùi và xung quanh khớp gối sau phẫu thuật. Tình trạng này gây ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng co bóp cơ và di chuyển của bệnh nhân, đồng thời là nguyên nhân chính gây cứng khớp gối sau phẫu thuật.
Để giảm đau và sưng viêm ở vùng gối, việc khuyến khích bệnh nhân vận động sớm và nhẹ nhàng là rất quan trọng. Ngoài ra, một số biện pháp phục hồi chức năng của khớp gối sau phẫu thuật bao gồm sử dụng băng ép, chườm lạnh, kê cao chân, và vận động khớp cổ chân, các biện pháp này đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm đau và sưng viêm khớp.
Trong số các phương pháp này, chườm lạnh được xem là phương pháp hiệu quả nhất. Bệnh nhân nên thực hiện chườm lạnh từ 4–6 lần/ngày, mỗi lần khoảng 20 phút. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không nên chườm lạnh quá thời gian quy định để tránh nguy cơ bị bỏng lạnh, mặc dù nhiều chuyên gia khuyến khích việc thực hiện chườm lạnh thường xuyên nhưng vẫn cần tuân thủ thời gian chính xác để tránh tác động tiêu cực.
6.2. Phục hồi khả năng duỗi gối
Việc thực hiện các bài tập để khôi phục chức năng duỗi gối là một phần quan trọng và cần được thực hiện sớm nhất có thể. Trong đó, hạn chế vận động duỗi gối thường là biến chứng phổ biến sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước.
Tuy nhiên, quá trình khôi phục vận động duỗi gối thường khó khăn hơn so với việc khôi phục vận động gấp gối. Bệnh nhân cần chú ý đến một số điều sau:
- Việc duỗi gối quá lâu hoặc bắt đầu tập luyện muộn sau phẫu thuật có thể dẫn đến sự hình thành sẹo xấu, sẹo xơ trong khớp và ảnh hưởng đến khả năng duỗi gối.
- Thực hiện các bài tập phục hồi chức năng của khớp gối sau phẫu thuật cần phải nhẹ nhàng, từ từ và tăng dần. Phương pháp này mang lại hiệu quả cao hơn so với việc tập luyện mạnh mẽ để cải thiện ngay vấn đề duỗi và gấp gối.
- Hạn chế vận động duỗi gối sau phẫu thuật được xem là nguyên nhân gây tăng quá trình viêm khớp hậu phẫu.
- Nhiều phẫu thuật viên đã ghi nhận: "Sự hài lòng sau phẫu thuật nội soi là khi bệnh nhân không gặp vấn đề về hạn chế vận động duỗi".
Một số bài tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ mà bệnh nhân có thể thực hiện là:
- Ngồi ở mép giường, buông thõng chân hoặc đặt một chân lên giường cao khoảng 10-15 cm so với mặt phẳng nằm ngang.
- Sử dụng lòng bàn tay để tự mát xa vùng phẫu thuật và xương bánh chè.
- Riêng đối với những vận động viên chuyên nghiệp, việc duỗi toàn bộ phạm vi vận động của khớp gối trong tuần đầu tiên là bước quan trọng cần thực hiện.
6.3. Cải thiện chức năng gấp gối
Chuyên viên vật lý trị liệu cần khuyến khích bệnh nhân thực hiện động tác gấp gối thường xuyên và liên tục để tránh hạn chế tầm vận động của khớp. Đây là một yêu cầu cực kỳ quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng của khớp gối sau phẫu thuật.
Hạn chế vận động gấp và duỗi gối thường là hai biến chứng phổ biến sau phẫu thuật nội soi khớp gối. Trong trường hợp này, việc thực hiện các bài tập Squat hoặc mini Squat thường mang lại hiệu quả cao đối với bệnh nhân, giúp giảm thiểu tác động lâu dài đến chức năng của khớp gối.
Các bài tập vận động gấp gối sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước có một số yêu cầu cụ thể. Thông thường, các chuyên gia đề xuất bệnh nhân phải thực hiện gấp gối đạt góc 90 độ trong tuần đầu tiên, sau đó mức độ gập gối phải được khôi phục hoàn toàn trong khoảng 4-6 tuần sau phẫu thuật.
6.4. Vận động xương bánh chè
Sự hạn chế vận động của xương bánh chè sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng vận động của khớp gối. Trong các hoạt động hàng ngày, vận động gấp gối đòi hỏi sự tham gia chặt chẽ của xương bánh chè.
Sự khó khăn trong việc di chuyển của xương bánh chè là một yếu tố quan trọng gây ra sự hạn chế vận động của khớp gối. Do đó, việc chăm sóc và kích thích sự linh hoạt của xương bánh chè sớm sau phẫu thuật là rất quan trọng và cần được thực hiện ngay sau khi mổ.
6.5. Phục hồi cơ lực gân cơ tứ đầu đùi
Quá trình phục hồi chức năng của khớp gối sau phẫu thuật cũng liên quan đến việc khôi phục sức mạnh của cơ tứ đầu đùi. Các biện pháp để đạt được điều này bao gồm:
- Sử dụng điện xung kích để kích thích hoạt động cơ tứ đầu đùi, giúp giảm đau một cách hiệu quả và khôi phục khả năng chịu lực độc lập của chân phẫu thuật.
- Thực hiện các bài tập cải thiện sức mạnh cơ theo hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu.
- Điều trị giảm đau và kiểm soát sưng viêm sẽ giúp tăng cường khả năng chịu lực của gân cơ tứ đầu đùi.
7. Những bước giúp việc tập phục hồi chức năng cứng khớp gối nhanh hơn
Chuyên viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bệnh nhân từng bước trong quá trình phục hồi chức năng của khớp gối sau phẫu thuật, với mục tiêu chính là giúp bệnh nhân phục hồi một cách nhanh chóng nhất.
Ngoài ra, bệnh nhân có thể áp dụng những yêu cầu sau để hỗ trợ quá trình phục hồi:
- Tuân thủ hướng dẫn tập luyện của chuyên viên vật lý trị liệu, nhưng cần đảm bảo phù hợp với khả năng cá nhân và tránh tập quá mức.
- Kiểm soát đau trước và sau khi tập bằng cách sử dụng phương pháp chườm lạnh, nhưng cần tuân thủ thời gian và số lần chườm đề xuất.
- Kiểm soát sưng viêm bằng cách kê cao chân.
- Thay đổi tư thế của khớp gối thường xuyên, luân phiên giữa các động tác gập gối và duỗi gối đầy đủ.
- Theo dõi hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu về việc đi lại để hạn chế cứng khớp gối sau phẫu thuật.
- Sử dụng vớ áp lực theo chỉ định của bác sĩ điều trị.
Bài tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thành công của quá trình phẫu thuật. Vì vậy, việc tuân thủ các chỉ dẫn từ bác sĩ và chuyên viên phục hồi chức năng là rất quan trọng để đạt được kết quả phục hồi tốt nhất.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
