Phát triển trí não: 6 hoạt động cho trẻ mới biết đi và trẻ mẫu giáo

Gaye Grunlond, nhà tư vấn giáo dục và là tác giả của cuốn sách Developmentally Appropriate Play: Guiding Young Children to a Higher Level cho biết những đứa trẻ học hỏi tốt thông qua vui chơi. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn cần phải mua những món đồ chơi đắt tiền hoặc to lớn. Có nhiều trò chơi, hoạt động đơn giản giúp phát triển trí não cho trẻ mà không hề tốn kém.

1. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ

Những năm đầu đời rất quan trọng đối với sức khỏe và sự phát triển sau này của một đứa trẻ. Một trong những lý do chính là não phát triển nhanh bắt đầu từ trước khi sinh và tiếp tục trong thời thơ ấu. Mặc dù não bộ tiếp tục phát triển và thay đổi khi trưởng thành, nhưng 8 năm đầu tiên có thể xây dựng nền tảng cho sự thành công trong học tập, sức khỏe và cuộc sống trong tương lai của một người.

Bộ não phát triển tốt như thế nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Gen di truyền được thừa hưởng từ bố mẹ
• Dinh dưỡng hợp lý khi mang thai
• Tiếp xúc với chất độc hoặc nhiễm trùng
• Trải nghiệm của trẻ với những người khác và thế giới

Nuôi dưỡng và chăm sóc tốt cả về thể chất lẫn tinh thần là chìa khóa để hỗ trợ phát triển trí não khỏe mạnh. Trải nghiệm tích cực hoặc tiêu cực có thể cộng lại để hình thành sự phát triển của trẻ và có thể có gây ra những ảnh hưởng đến suốt đời.

Để nuôi dưỡng thể chất và tinh thần của trẻ, cha mẹ và người chăm sóc trẻ cần chuẩn bị cho mình những kiến thức và các trang thiết bị cần thiết. Việc chăm sóc đúng cách cho trẻ em, bắt đầu từ trước khi sinh và tiếp tục trong suốt thời thơ ấu, đảm bảo rằng não bộ của trẻ phát triển tốt và phát huy hết tiềm năng của nó.

2. Tầm quan trọng của trải nghiệm thời thơ ấu đối với sự phát triển trí não

Trẻ em sinh ra đã sẵn sàng học hỏi, và có nhiều kỹ năng để học hỏi trong nhiều năm. Trẻ học được gì sẽ phụ thuộc vào cha mẹ, các thành viên trong gia đình và những người chăm sóc trẻ như những người thầy đầu tiên của trẻ để phát triển các kỹ năng phù hợp, để trẻ trở nên độc lập và có cuộc sống lành mạnh và thành công sau này.

Sự phát triển của bộ não bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi trải nghiệm của trẻ với những người khác và thế giới xung quanh trẻ. Chăm sóc nuôi dưỡng tâm trí là điều quan trọng cho sự phát triển của não bộ. Trẻ em phát triển và học tập tốt trong một môi trường an toàn, nơi trẻ được bảo vệ khỏi các yếu tố tiêu cực.

Cha mẹ và những người khác trong gia đình có thể hỗ trợ sự phát triển trí não lành mạnh của trẻ bằng cách nói chuyện, chơi với trẻ và chăm sóc trẻ. Trẻ em học tốt khi cha mẹ thay phiên nhau trò chuyện và chơi cùng, đồng thời xây dựng các kỹ năng và sở thích của trẻ.

Nuôi dưỡng một đứa trẻ bằng cách hiểu nhu cầu của chúng và đáp ứng một cách phù hợp giúp bảo vệ não bộ của trẻ khỏi căng thẳng. Nói chuyện với trẻ em và cho trẻ nghe sách, truyện và bài hát giúp củng cố ngôn ngữ và giao tiếp của trẻ, giúp trẻ có thể học tập tốt và đạt được nhiều thành tích ở trường.

Tiếp xúc với căng thẳng và chấn thương có thể gây ra những hậu quả tiêu cực lâu dài cho não bộ của trẻ, trong khi nói chuyện, đọc sách và chơi có thể kích thích sự phát triển của não bộ. Đảm bảo rằng cha mẹ, người thân và giáo viên chăm sóc trẻ mầm non có các nguồn lực và kỹ năng để chăm sóc an toàn, ổn định, nuôi dưỡng và kích thích sự phát triển của trẻ.

3. Khởi đầu tốt cho não bộ của trẻ

Để có thể học hỏi và phát triển một cách thích hợp, não của trẻ phải khỏe mạnh và được bảo vệ khỏi bệnh tật và các rủi ro khác. Thúc đẩy sự phát triển của một bộ não khỏe mạnh có thể bắt đầu ngay cả trước khi mang thai.

Như một chế độ ăn uống lành mạnh và cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng thích hợp như đủ axit folic sẽ thúc đẩy một thai kỳ khỏe mạnh và hệ thần kinh của thai nhi khỏe mạnh. Tiêm phòng có thể bảo vệ phụ nữ mang thai khỏi các bệnh nhiễm trùng có thể gây hại cho não của thai nhi.

Trong thời kỳ mang thai, não của thai nhi có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố rủi ro như:

• Các bệnh truyền nhiễm như Cytomegalovirus hoặc virus Zika.
• Tiếp xúc với các chất độc, bao gồm thuốc lá và rượu.
• Tinh thần của người mẹ: khi bà bầu gặp căng thẳng, chấn thương hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển não bộ của trẻ.

Chăm sóc sức khỏe thường xuyên trong thai kỳ có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng, bao gồm cả sinh non, có thể ảnh hưởng đến não của em bé. Khám sàng lọc sơ sinh có thể phát hiện các tình trạng có khả năng gây nguy hiểm cho não của trẻ, như bệnh phenylceton niệu (PKU).

Sự phát triển não khỏe mạnh ở trẻ sơ sinh tiếp tục phụ thuộc vào chế độ chăm sóc và dinh dưỡng phù hợp. Vì não bộ của trẻ em vẫn đang phát triển nên chúng đặc biệt dễ bị tổn thương do chấn thương đầu, nhiễm trùng hoặc nhiễm độc tố, chẳng hạn như chì.

Các loại vắc-xin dành cho trẻ nhỏ, chẳng hạn như vắc xin sởi, có thể bảo vệ trẻ khỏi các biến chứng nguy hiểm như viêm não. Các bậc phụ huynh nên giúp cho trẻ được tiếp cận với thực phẩm sạch và nơi sống và nơi vui chơi lành mạnh và an toàn cho trẻ có thể giúp sự phát triển của trẻ được tốt hơn nhiều.

4. 6 trò chơi tốt cho trí não trẻ

4.1. Trò chơi hình khối

Trò chơi hình khối có thể là đồ chơi lâu đời nhất thế giới. Chúng giúp trẻ phát triển khả năng thử nghiệm, khả năng hình thành giả thuyết (như “Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi đặt khối lớn này lên trên khối nhỏ này?"), kiểm tra xem giả thuyết đó có đúng không, và hình thành một giả thuyết mới.

Grunlond nhà tư vấn giáo dục và là tác giả của cuốn sách Developmentally Appropriate Play: Guiding Young Children to a Higher Level nói: “Loại thử nghiệm này là cơ sở cho tư duy khoa học. Các khối cũng khuyến khích phát triển ngôn ngữ định hướng.

Nhà tâm lý học Kathy Hirsh-Pasek, đồng tác giả của cuốn Flashcards chưa bao giờ sử dụng Einstein cho biết: "Trò chơi khối giúp trẻ em học các từ như lên, xuống, trên, dưới, vào và ra ngoài ".

Các bậc phụ huynh có thể thử thách trẻ bằng mọi thứ với các khối đa dạng về hình dạng, trọng lượng và màu sắc, và cùng xem trẻ sẽ làm gì với những khối này.

4.2. Cát và nước

Một xô nước, một chậu cát và một vài chiếc cốc và muỗng có thể khiến trẻ bị mê hoặc trong nhiều giờ. Trò chơi này còn giúp trẻ đang học về khối lượng và kết cấu, chất lỏng và chất rắn.

Thêm vào đó, đây là một trò chơi hấp dẫn, vì vậy trẻ sẽ phát triển tính kiên trì khi trẻ giải quyết một cách bình tĩnh với thực tế là nước trẻ đổ vào cái hố được đào cẩn thận của mình tiếp tục biến mất. Trong khi trẻ đang chơi, bạn có thể thỉnh thoảng đưa ra một câu hỏi mở để thu hút sự tham gia của trẻ.

4.3. Làm theo cách của trẻ

Nếu trẻ muốn kéo một chiếc lá qua vũng nước, điều đó không có vấn đề gì. Nếu trẻ muốn đào hố bằng một cái gậy thì bạn cũng đừng ngăn cản trẻ. Và bạn có thể làm điều này cùng trẻ trong công viên, sân chơi, hoặc thậm chí là sân sau nhà bạn. Nghiên cứu cho thấy rằng trẻ em học được nhiều từ hơn khi chúng ta làm theo chúng so với khi chúng theo dõi chúng ta. Thêm vào đó, tất cả sự chú ý tập trung này có nghĩa là con bạn đang dành thời gian với bạn và học về thế giới xung quanh theo cách của riêng mình.

4.4. Ăn mặc đẹp lên

Trò chơi mặc quần áo giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, tư duy sáng tạo và thậm chí kiểm soát xung động, điều này rất quan trọng khi trẻ lớn hơn. Grunlond giải thích: “Khi trẻ mặc trang phục vào, chúng sẽ tự bước ra ngoài. Điều này buộc trẻ phải thể hiện khả năng tự điều chỉnh tốt hơn."

Các bậc phụ huynh nên khuyến khích trẻ mặc thử quần áo mà bạn đã để sang một bên để trẻ mặc trong ngày chơi tiếp theo và cùng xem trí tưởng tượng của trẻ thực sự phát triển.

4.5. Trò chơi nấu ăn

Đưa cho trẻ một cái nồi rỗng và một cái thìa gỗ, và để trẻ "nấu ăn". Trẻ biết đó chỉ là giả vờ, điều này không chỉ để giải trí mà còn giúp trẻ phát triển các kỹ năng trước khi biết chữ.

Nếu trẻ đòi thức ăn "thật", nhưng bạn chưa sẵn sàng để đối phó với một mớ hỗn độn lớn, hãy thử sử dụng những thứ khác thay thế cho thức ăn thật. Ví dụ, một miếng bọt biển có thể dùng như một chiếc bánh mì sandwich,... Cần lưu ý: tránh những đồ vật nhỏ, chẳng hạn như đậu, có thể gây nguy cơ nghẹt thở cho trẻ nhỏ.

4.6. Trò chơi trốn tìm

Trò chơi lâu đời này có lẽ là cách thú vị nhất để phát triển các kỹ năng điều hướng, lập bản đồ và không gian. Khi tìm kiếm, trẻ phải hình dung ra bố cục của sân chơi (hoặc ngôi nhà của bạn), hình thành giả thuyết về những địa điểm khác nhau mà người trốn có thể đến, tìm ra cách đến đó, sau đó tạo một bản đồ mới liên quan đến vị trí mới của trẻ và định hướng lại.

Một đứa trẻ chưa biết đi cũng hoàn toàn nắm bắt được ý tưởng này, hãy thử giấu một đồ vật và xem cách trẻ tìm ra chúng. Đặt cốc nước ngọt hoặc thú nhồi bông dưới gối khi trẻ quan sát, sau đó yêu cầu trẻ tìm. Trẻ sẽ tự hào và ngạc nhiên khi tìm thấy chúng và qua đó trẻ học được về vị trí và khả năng dự đoán.

Để giúp trẻ phát triển trí tuệ, ngoài chế dộ dinh dưỡng cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng, phát triển toàn diện.

Bài viết tham khảo nguồn: babycenter.com, cdc.gov