Hệ thống bạch huyết ở người bao gồm các mạch bạch huyết và các mô và cơ quan dạng lympho, cho phép vận chuyển một chiều chất lỏng, tế bào và phân tử và do đó đóng vai trò chức năng trong cân bằng chất lỏng, vận chuyển tế bào miễn dịch và hấp thụ lipid.
Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Rối loạn chức năng hệ thống bạch huyết đã được chứng minh trong nhiều tình trạng khác nhau bao gồm béo phì, bệnh tim mạch, viêm mãn tính, xơ vữa động mạch, rối loạn thần kinh, tăng huyết áp và bệnh phù voi. Các công nghệ mới nổi gần đây, chẳng hạn như phân tích tế bào đơn lẻ và chụp ảnh trong cơ thể, đã tiết lộ những đặc điểm mới của rối loạn chức năng bạch huyết trong nhiều bệnh khác nhau và tính không đồng nhất rộng rãi của các mạch bạch huyết.
Hơn nữa, các can thiệp nhắm vào hệ thống bạch huyết đã mang lại những kết quả đột phá. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh và tác động của rối loạn chức năng bạch huyết liên quan đến bệnh vẫn còn bị đánh giá thấp.
Do đó, các tác giả đề xuất một khái niệm sáng tạo về rối loạn chức năng toàn bạch huyết liên quan đến bệnh như một lý thuyết được cập nhật bằng cách sử dụng ruột, nơi đóng vai trò là nơi chứa vi khuẩn và tế bào miễn dịch và có hệ thống bạch huyết đóng vai trò chủ đạo trong tình trạng viêm và điều hòa miễn dịch, làm ví dụ. Trong số các bệnh liên quan đến đường ruột, tầm quan trọng của hệ thống bạch huyết trong bệnh Crohn (CD) đã nhận được sự chú ý ngày càng tăng, nhưng vẫn chưa được tóm tắt một cách có hệ thống.
Cơ sở lý luận xem xét bệnh Crohn là biểu hiện ở ruột của rối loạn chức năng toàn bạch huyết
Bệnh Crohn là một dạng bệnh viêm ruột (IBD) đặc trưng bởi tổn thương xuyên thành và tổn thương nhảy. Bệnh có thể liên quan đến toàn bộ đường tiêu hóa (GI) nhưng các đoạn bị ảnh hưởng phổ biến nhất là hồi tràng và đại tràng cuối.
Mặc dù cơ chế gây ra bệnh Crohn vẫn chưa được biết rõ, nhưng hệ thống miễn dịch bị rối loạn, hệ vi khuẩn đường ruột bị thay đổi, cơ địa dễ mắc bệnh và các yếu tố môi trường là những tác nhân chính gây ra bệnh này. Hiệu quả điều trị lâu dài của các loại thuốc thường dùng là không thỏa đáng và khoảng 80% bệnh nhân phải phẫu thuật sau 20 năm phát bệnh. Hơn nữa, các loại thuốc này có liên quan đến nhiều tác dụng phụ khác nhau và khả năng sinh miễn dịch không kiểm soát được.
Những thay đổi bệnh lý của hệ thống bạch huyết trong bệnh Crohn
Hệ thống bạch huyết ruột bao gồm các mạch bạch huyết, hạch bạch huyết mạc treo (MLN) và các mô bạch huyết liên quan đến ruột, bao gồm các mảng Peyer (PP) và các nang bạch huyết biệt lập. Lacteal (còn gọi là mao mạch bạch huyết) và các mạch bạch huyết dưới niêm mạc và mạc treo đại diện cho ba mức cấu trúc của mạch bạch huyết ruột. Việc mất hoặc rối loạn chức năng của hệ thống bạch huyết ruột gây ra tình trạng viêm ruột nghiêm trọng, nhiễm trùng và nhiễm trùng huyết, với tỷ lệ tử vong 100% sau 60 giờ ở mô hình chuột.
Một số thay đổi về chức năng và hình thái trong hệ thống bạch huyết là các đặc điểm được công nhận rõ ràng của bệnh Crohn, bao gồm sự hình thành mạch bạch huyết, bệnh hạch bạch huyết và rối loạn chức năng mạch bạch huyết. Bệnh nhân mắc bệnh Crohn có mật độ mạch bạch huyết cao hơn so với nhóm đối chứng. Tuy nhiên, khả năng dẫn lưu dịch chức năng và khả năng chống viêm của chúng bị suy yếu, chứng minh hiện tượng bạch huyết “tăng về số lượng nhưng giảm về chất lượng” trong bệnh Crohn.
Rối loạn chức năng mạch bạch huyết, bao gồm giãn mạch bạch huyết và viêm mạch bạch huyết, dẫn đến tăng tính thấm bạch huyết, phù kẽ, ứ trệ bạch huyết, phản ứng viêm dạng hạt và tắc nghẽn mạch bạch huyết. Các nút nối, có liên quan chặt chẽ với tính thấm mao mạch bạch huyết và trao đổi vật liệu ruột, bị mất trong quá trình viêm. Các mạch bạch huyết thu thập dưới niêm mạc và mạc treo cũng bị tổn thương trong quá trình viêm ruột, thể hiện qua tính thấm của nút nối tăng lên, van bị lỗi và hoạt động bơm của cơ trơn giảm.
Các nghiên cứu trước đây đã tiết lộ một số hiện tượng thú vị gợi ý về cơ sở bạch huyết của bệnh Crohn. Các tổn thương ban đầu ở bệnh Crohn xảy ra ở các nang bạch huyết và PP ở đại tràng và hồi tràng, tương ứng. Hơn nữa, bạch huyết ruột có liên quan mật thiết với sự phân bố theo đoạn thô của các tổn thương ruột, với các đoạn bệnh Crohn dài hơn ở hồi tràng phù hợp với các ống góp bạch huyết dài hơn.
Các đặc điểm vi mô của bệnh Crohn càng hỗ trợ thêm cho sự tham gia tích cực của bạch huyết, vì các u hạt xuất hiện trong và xung quanh các mạch bạch huyết. Hơn nữa, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng các u hạt trong MLN của bệnh nhân bệnh Crohn có thể gây tắc nghẽn bạch huyết và làm tăng nguy cơ tái phát sau cắt bỏ hồi tràng-đại tràng. Về mặt lâm sàng, các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng mật độ mạch bạch huyết giảm có liên quan đến bệnh và sự tái phát nội soi sau phẫu thuật của bệnh Crohn .
Tài liệu tham khảo
1. Swartz MA. The physiology of the lymphatic system. Adv Drug Deliv Rev. 2001;50:3–20.
2. Liao S, von der Weid PY. Inflammation-induced lymphangiogenesis and lymphatic dysfunction. Angiogenesis. 2014;17:325–334.
3. Yu-Wei Zhou, Yue Ren. Crohn’s disease as the intestinal manifestation of pan-lymphatic dysfunction: An exploratory proposal based on basic and clinical data. World J Gastroenterol. 2024 Jan 7; 30(1): 34–49.
