Chấn thương sọ não xảy ra khi đầu bị va chạm đột ngột và mạnh vào một vật, hoặc khi một vật đâm xuyên qua hộp sọ và đi vào mô não. Dập não là một tổn thương chủ yếu trong chấn thương não nặng. Nếu nhẹ, dập não sẽ để lại di chứng về sau như động kinh. Nếu nặng, dập não thường kèm theo phần lớn các máu tụ trong sọ.
1. Chấn thương sọ não là gì?
Chấn thương sọ não (CTSN) được định nghĩa là một tác động lên đầu hoặc chấn thương xuyên qua sọ gây phá vỡ chức năng bình thường của não bộ. Chấn thương sọ não có thể xảy ra khi đầu bị va chạm đột ngột và mạnh vào một vật, hoặc khi một vật đâm xuyên qua hộp sọ và đi vào mô não. Triệu chứng của chấn thương sọ não có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, tùy thuộc vào mức độ tổn thương não. Các trường hợp nhẹ có thể gây ra thay đổi ít về tình trạng tâm thần hoặc ý thức. Trong khi các ca nặng có thể gây ra mất ý thức kéo dài, hôn mê, hoặc thậm chí tử vong.
2. Cơ chế bệnh sinh của chấn thương sọ não
Có nhiều yếu tố liên quan tới cơ chế bệnh sinh của chấn thương sọ não như yếu tố cơ học, yếu tố động lực học của dịch não tủy, yếu tố huyết quản, yếu tố thần kinh thể dịch và yếu tố xung động thần kinh.
Người ta quan tâm tới 2 cơ chế chấn thương: ương xương sọ và não. Do vậy tác nhân cơ học được coi là yếu tố cơ bản, là yếu tố “khởi động” cho các quá trình bệnh lý ở não xảy ra.
Người ta quan tâm tới 2 cơ chế chấn thương:
- Đầu đứng yên: trong trường hợp bị đánh bằng vật cứng vào đầu (bị ném đá, đập gậy...), tổn thương xương sọ và não (dập não hoặc máu tụ...) thường ở ngay dưới chỗ bị đánh và tổn thương thường không phức tạp lắm. Ngoại trừ trường hợp bị đánh vào vùng chẩm gáy, bệnh nhân có thể tử vong ngay sau khi bị thương.
- Đầu chuyển động: trong trường hợp bị ngã do tai nạn giao thông hoặc ngã từ trên cao xuống... tổn thương xương sọ và não thường nặng và phức tạp. Khi ngã, đầu chuyển động tăng tốc, khi đầu chạm xuống đường bị chặn đứng lại và giảm tốc đột ngột nên hộp sọ thay đổi và biến dạng tức thì dẫn tới vỡ xương sọ. Khi tăng tốc và giảm tốc đột ngột làm cho não trong hộp sọ trượt trên các gờ xương đồng thời xoay, xoắn vặn, giằng xé gây tổn thương não nặng nề và phức tạp như dập não lớn, dập thân não, đứt rách các mạch máu...
Trong chấn thương mà đầu chuyển động hay gặp tổn thương đối bên (contre coup). Ví dụ, chấn thương vùng đỉnh đầu bên trái, ngay dưới chỗ chấn thương có thể dập não nhưng vùng đỉnh bên phải có thể có máu tụ.
3. Triệu chứng của chấn thương sọ não
Các triệu chứng thay đổi khá nhiều tùy thuộc độ nặng của chấn thương đầu, nhưng có thể bao gồm bất kỳ triệu chứng nào sau đây:
- Nôn ói.
- Ngủ gà.
- Đau đầu.
- Lú lẫn.
- Liệt.
- Hôn mê, mất ý thức.
- Giãn đồng tử, thị giác thay đổi (nhìn nhòe hoặc nhìn đôi, không thể chịu được ánh sáng chói, mất cử động mắt, mù).
- Dịch não tủy chảy ở tai hoặc mũi (có thể trong hoặc nhuốm máu).
- Chóng mặt và rối loạn thăng bằng.
- Vấn đề hô hấp.
- Nhịp tim chậm.
- Nhịp thở chậm, với tăng huyết áp.
- Nghe tiếng vang trong tai, hoặc thay đổi thính giác.
- Nhận thức khó khăn.
- Đáp ứng cảm xúc không phù hợp.
- Nói khó (nói lắp, không thể hiểu được và/hoặc nói không lưu loát).
- Nuốt khó.
- Cảm giác tê hoặc kiến bò trên người.
- Sụp mí mắt hoặc yếu cơ mặt.
- Mất nhu động ruột hoặc mất kiểm soát bàng quang (bọng đái).
4. Dập não là tổn thương ngoại khoa
Thuật ngữ “khối choán chỗ” (mass lesion) ám chỉ một vùng tổn thương khu trú có thể gây áp lực bên trong não. Khối choán chỗ thường gặp nhất liên quan đến chấn thương sọ não là khối máu tụ và dập não.
- Khối máu tụ là máu đông bên trong não hoặc trên bề mặt não. Khối máu tụ có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trong não.
- Dập não là sự dập mô não. Khi xem dưới kính hiển vi, vùng dập não có thể so sánh với vết bầm trên cơ thể. Vùng dập não bao gồm các khu vực não chấn thương hoặc phù, với máu rỉ ra khỏi động mạch, tĩnh mạch hoặc mao mạch. Dập não thường gặp nhất ở vùng nền của phần trước não, nhưng cũng có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào.
- Xuất huyết não là tình trạng máu chảy bên trong nhu mô não, có thể liên quan đến các chấn thương não khác, đặc biệt là dập não. Kích thước và vị trí chỗ chảy máu giúp bác sĩ xác định có thể phẫu thuật lấy máu tụ hay không.
5. Chấn thương não lan tỏa
Chấn thương sọ não có thể tạo ra những biến đổi vi thể không thấy được trên CT scan và rải rác khắp não. Loại chấn thương này gọi là chấn thương não lan tỏa, có thể xảy ra cùng hoặc không cùng với khối choán chỗ.
Tổn thương sợi trục lan tỏa liên quan đến suy giảm chức năng và mất dần một số sợi trục - bộ phận liên kết các tế bào thần kinh trong não, dù các tế bào này ở xa nhau. Nếu nhiều sợi trục bị tổn thương theo cách này, các tế bào thần kinh sẽ mất hoặc giảm trầm trọng khả năng liên kết với nhau, có thể làm cho bệnh nhân tàn phế nặng nề.
Một loại tổn thương lan tỏa khác là thiếu máu cục bộ não, tức không đủ máu nuôi đến một phần nào đó trong não. Tình trạng này xảy ra phổ biến ở các bệnh nhân chấn thương sọ não. Đó là một vấn đề quan trọng vì não mới bị chấn thương sẽ đặc biệt nhạy cảm với giảm lưu lượng máu, dù chỉ rất nhỏ. Sự thay đổi áp lực máu trong vài ngày đầu sau chấn thương đầu cũng có thể gây ra tác động có hại.
Chấn thương sọ não hay dập não kèm xuất huyết là một trường hợp bệnh lý nặng, phức tạp, tình trạng người bệnh rất nguy kịch. Vì vậy để không gặp phải chấn thương này cần có ý thức phòng ngừa thông thường như tránh để đồ vật bừa bãi trên sàn nhà, cầu thang, lắp tấm chắn cửa sổ để phòng ngừa té ngã, luôn thắt dây an toàn mỗi khi lái xe hơi, không bao giờ lái xe khi uống rượu hoặc ngồi trên xe của tài xế say rượu, đội nón bảo hiểm khi đi xe máy, xe đạp điện,...
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.
Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán chấn thương sọ não
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
