Mổ đứt dây chằng chéo trước - loại tổn thương phổ biến nhất trong số các chấn thương về khớp gối, đã có nhiều phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Mỗi năm tại Mỹ có khoảng 200.000 người bị tổn thương loại này và hơn một nửa trong số họ cần phải can thiệp phẫu thuật để điều trị.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BSCK II Mai Anh Kha - Bác sĩ ngoại Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Dây chằng chéo là gì?
Trước khi tìm hiểu mổ đứt dây chằng chéo trước, người bệnh cần nắm rõ dây chằng chéo là gì.
Khớp gối bao gồm ba loại xương chính:
- Xương đùi.
- Xương chày.
- Xương bánh chè.
Để đảm bảo khớp gối vận hành ổn định và linh hoạt, các xương này phải khớp khít với nhau, được bao bọc bởi bao khớp và các cơ bắp xung quanh. Đặc biệt, bên trong khớp gối có hai dây chằng chéo - dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau, nằm giữa hai đầu xương giúp chúng giữ chặt lấy nhau ở trung tâm khớp.
Dây chằng chéo trước đặc biệt đóng vai trò chính trong việc duy trì sự ổn định của khớp gối. Tuy nhiên, đây cũng là dây chằng dễ bị tổn thương nhất trong các hoạt động thể thao hay tai nạn.
2. Nguyên nhân tổn thương dây chằng chéo trước
Tổn thương dây chằng chéo trước là một trong những tổn thương phổ biến nhất ở khớp gối. Các nguyên nhân thường gặp gây ra tổn thương này bao gồm:
- Chấn thương do tai nạn thể thao.
- Tai nạn giao thông.
- Thay đổi tư thế đột ngột ở người lớn tuổi.
Chức năng chính của dây chằng chéo trước là giúp ngăn chặn xương chày di chuyển ra phía trước quá mức so với xương đùi và hỗ trợ kiểm soát các chuyển động xoay của khớp gối.
3. Quy trình mổ đứt dây chằng chéo trước bằng kỹ thuật mổ nội soi
Mổ đứt dây chằng chéo trước trước bằng kỹ thuật nội soi tái tạo vơis gân bánh chè tự thân là một kỹ thuật hiện đại trong điều trị. Các nguyên liệu thường được sử dụng để tái tạo dây chằng bao gồm gân bánh chè, gân cơ chân ngỗng và gân cơ tứ đầu đùi. Trong đó có thể sử dụng các mảnh ghép tự thân hoặc đồng loại với các kỹ thuật ghép khác nhau.
Trong phương pháp sử dụng gân bánh chè tự thân, mảnh ghép tự do được lấy từ phần giữa của gân bánh chè của chính bệnh nhân. Một phần xương bám gân vẫn được giữ nguyên ở hai đầu mảnh ghép, giúp cải thiện khả năng bám dính và hồi phục sau mổ.
Phương pháp nội soi đã tiến bộ đáng kể trong những năm gần đây. Nhờ sự phát triển của trang thiết bị y tế, kỹ thuật phẫu thuật và các phương tiện cố định mảnh ghép. Mục tiêu của phẫu thuật là tái tạo dây chằng chéo trước sao cho gần giống với đặc điểm giải phẫu và chức năng của dây chằng nguyên bản nhất, từ đó phục hồi tối đa chức năng vận động của khớp gối cho bệnh nhân.
3.1 Chỉ định và chống chỉ định mổ đứt dây chằng chéo trước
Chỉ định phẫu thuật dành cho các bệnh nhân:
- Có chẩn đoán xác định tổn thương dây chằng chéo trước, thường áp dụng cho bệnh nhân trong độ tuổi từ 17 đến 45.
- Tổn thương dây chằng chéo trước có hoặc không kèm theo tổn thương sụn chêm.
Chống chỉ định phẫu thuật trong các trường hợp sau:
- Người bệnh có tổn thương khác ở xương quanh khớp gối.
- Biên độ vận động của khớp gối bị hạn chế nghiêm trọng.
3.2 Các bước chuẩn bị mổ đứt dây chằng chéo trước
Người thực hiện:
Bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình sẽ tiến hành phẫu thuật.
Phương tiện và dụng cụ:
- Bộ dụng cụ cho phẫu thuật nội soi khớp gối.
- Các thiết bị để cố định gân bao gồm Dây treo Endo hoặc Retro, vis chẹn.
Chuẩn bị trước phẫu thuật:
Người bệnh sẽ được giải thích kỹ lưỡng về quy trình phẫu thuật, quá trình phục hồi sau mổ, cũng như các tai biến và biến chứng có thể xảy ra trong và sau khi phẫu thuật. Người bệnh cần nhịn ăn ít nhất 6 giờ trước khi phẫu thuật.
Hồ sơ bệnh án phải được ghi chép đầy đủ và chi tiết về các lần thăm khám, hội chẩn, cũng như giải thích cho người bệnh và gia đình về quá trình phẫu thuật và phục hồi.
3.3 Các bước tiến hành phẫu thuật
Kiểm tra người bệnh: Đảm bảo rằng đúng bệnh nhân, đúng chẩn đoán và người bệnh đủ sức khỏe để tiến hành phẫu thuật, mổ đứt dây chằng chéo trước.
Thực hiện kỹ thuật:
- Tư thế người bệnh: Người bệnh nằm ngửa, chân phẫu thuật được đặt trên bàn hoặc lùi ra ngoài bàn mổ.
- Áp lực garo: Đặt garo quanh gốc đùi với áp lực 400-450 mmHg.
- Chuẩn bị mảnh ghép: Bộc lộ lồi củ chày và cực dưới bánh chè để lấy mảnh ghép gân bao gồm một phần xương bánh chè, gân bánh chè và một phần xương lồi củ chày. Kích thước phần xương khoảng 2cm dài, 1cm rộng và 6-8mm dày. Phần gân rộng khoảng 10mm.
- Đặt lỗ trocar: Đặt hai lỗ trocar ở vị trí trước-trong và trước-ngoài khớp gối để khám nội soi và xác định vị trí bám của gân ở lồi cầu đùi và mâm chày. Xử lý tổn thương sụn chêm nếu có.
- Khoan đường hầm: Khoan đường hầm ở đùi và mâm chày theo vị trí giải phẫu của dây chằng chéo trước.
- Cố định mảnh ghép: Cố định mảnh ghép gân bằng vis chẹn.
- Đánh giá lại mảnh ghép: Kiểm tra vị trí, sức căng của mảnh ghép và đảm bảo không vướng khi duỗi gối.
- Cầm máu và bơm hút: Thực hiện kỹ lưỡng để đảm bảo không còn chảy máu.
- Khâu vết mổ: Khâu lại theo từng lớp giải phẫu.
- Tiêm Marcain: Tiêm vào khớp để giảm đau sau mổ.
- Băng vô trùng và băng chun: Sử dụng nẹp gối Orbe trong khoảng 4-6 tuần.
3.4 Hậu phẫu
Các biến chứng hay gặp:
- Nhiễm trùng.
- Hạn chế vận động gối sau phẫu thuật.
- Tê bì ở mặt trước, mặt ngoài gối.
- Đứt lại dây chằng sau phẫu thuật.
Hướng dẫn sau mổ: Người bệnh cần hạn chế vận động gối để vết mổ đứt dây chằng chéo trước có thời gian lành lại. Thực hiện các bài tập phục hồi chức năng theo chỉ dẫn của bác sĩ và tiếp tục theo dõi như với các ca phẫu thuật nội soi khác.
4. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp tái tạo dây chằng chéo trước bằng gân bánh chè tự thân
4.1 Ưu điểm
Việc sử dụng gân bánh chè tự thân để mổ đứt dây chằng chéo trước, tái tạo dây chằng chéo trước mang lại độ vững chắc cao và độ bền tốt cho khớp gối. Nhờ có mẩu xương ở hai đầu mảnh ghép, thời gian lành gân sau khi ghép nhanh hơn, giúp khớp gối nhanh chóng phục hồi chức năng.
4.2 Nhược điểm
Tuy nhiên, phương pháp này cũng có những nhược điểm đáng kể:
Gây đau trước khớp gối do tổn thương tại vị trí lấy mảnh ghép.
Thời gian hồi phục cơ tứ đầu đùi sau mổ có thể kéo dài.
Làm yếu hệ thống duỗi gối, có nguy cơ đứt gân hoặc vỡ xương bánh chè.
Có khả năng gây viêm gân bánh chè, co cứng trước khớp gối và hạn chế biên độ duỗi của gối.
Mỗi loại vật liệu tái tạo dây chằng chéo trước đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Vì vậy, các bác sĩ phẫu thuật, mổ đứt dây chằng chéo trước cần cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố như nhu cầu của bệnh nhân, đặc điểm của tổn thương và khả năng tài chính của bệnh nhân để lựa chọn phương pháp phù hợp nhất.
5. Đứt dây chằng chéo bao lâu thì lành?
Mức độ tổn thương và phương pháp điều trị là các yếu tố chính quyết định thời gian hồi phục của bệnh nhân. Cụ thể, có hai trường hợp:
5.1 Trường hợp không cần phẫu thuật
Sau khoảng 3 tháng, vùng dây chằng bị rách trong trường hợp không cần phẫu thuật sẽ bắt đầu phục hồi. Tuy nhiên, dây chằng không thể tự liền lại hoàn toàn như ban đầu mà thay vào đó sẽ hình thành mô sợi để sửa chữa vùng tổn thương. Kết quả, mặc dù không còn rách nặng nhưng độ đàn hồi và chức năng của dây chằng sẽ không còn như trước, ảnh hưởng đến khả năng vận động của khớp gối.
Để cải thiện sự ổn định của khớp, người bệnh cần:
- Dùng nạng để giảm áp lực lên đầu gối.
- Đeo nẹp để hỗ trợ và ổn định.
- Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu để tăng cường sức mạnh cơ bắp và phục hồi khả năng chuyển động của khớp.
5.2 Trường hợp cần phẫu thuật
Đối với người chơi thể thao và những trường hợp nặng cần mổ đứt dây chằng chéo trước hay phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, thời gian hồi phục có thể kéo dài từ 7 đến 9 tháng. Trong quá trình này, việc sử dụng nạng hoặc nẹp cố định khớp gối là cần thiết để hỗ trợ phục hồi.
Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Với các bài tập giãn cơ và tăng cường sức mạnh giúp giảm đau và sưng, tính linh hoạt sẽ được cải thiện, phạm vi chuyển động của khớp gối sẽ được mở rộng. Điều này gíup các cơ xung quanh khớp được tăng cường sức mạnh và cải thiện cân bằng.
6. Khi nào cần mổ đứt dây chằng chéo trước?
Cần phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước sau chấn thương khi khớp gối trở nên lỏng lẻo do dây chằng bị tổn thương. Trước đây, bác sĩ thường chờ đến khi xuất hiện dấu hiệu lỏng lẻo của khớp gối mới tiến hành phẫu thuật. Tuy nhiên, điều này dẫn đến thời gian phục hồi chức năng vận động của khớp gối sau phẫu thuật kéo dài trên 6 tháng.
Ngày nay, theo tiến bộ của y học hiện đại, các bác sĩ thường chỉ định phẫu thuật sớm hơn, trước khi cơ đùi có dấu hiệu teo lại, nhằm mục đích phục hồi chức năng của khớp gối một cách hiệu quả và nhanh chóng sau phẫu thuật.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
