Bài viết được viết bởi các bác sĩ khoa Nội Ung bướu - Trung tâm Ung bướu Xạ trị, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City.
“Survivorship” dùng để chỉ những người không may bị mắc ung thư nhưng đã vượt qua quá trình điều trị và bước vào giai đoạn “ khỏi” bệnh. Ở giai đoạn này họ sẽ không còn phải điều trị tích cực gì thêm nữa ngoại trừ một số có thể vẫn phải uống thuốc để duy trì
Tổ chức ung thư Châu Âu (ESMO) đã cho xuất bản cuốn sách mang tên “ Patient Guide on Survivorship” đề cập đến những vấn đề mà những người không may mắc căn bệnh quái ác gặp phải sau khi điều trị xong. Xin được tóm lược ra đây để giúp bạn đọc tham khảo:
1. Cách nhìn và sự tự tin
Nhiều bệnh nhân cảm thấy rằng cuộc sống của họ đã thay đổi hoàn toàn sau khi nghe bác sĩ thông báo mình bị mắc ung thư. Sau khi điều trị bệnh ung thư, bạn phải vật lộn với những câu hỏi: Tại sao lại là tôi? Tôi nên làm gì nếu khối u quay trở lại sau điều trị ? Bây giờ tôi có phải là một người khác không? Những cảm giác và câu hỏi này có thể đe dọa sự tự tin và niềm tin của bạn. Có nhiều cách để giúp bạn lấy lại tự tin của mình và tìm câu trả lời cho các câu hỏi đó chẳng hạn như :
- Đánh giá lại các ưu tiên và mục tiêu trong cuộc sống: Nhiều người sau điều trị bệnh ung thư như bừng tỉnh với nhiều câu hỏi được đặt ra như: Vai trò của tôi trong gia đình tôi quan trọng đến mức nào? Tôi có cần gần gũi với gia đình và với bạn bè hơn nữa không? Công việc của tôi có làm tôi hạnh phúc không? Tôi đã hoàn thành tất cả các mục tiêu và ước mơ của mình chưa? Những điều quan trọng nhất trong cuộc sống của tôi bây giờ là gì? Nên viết ra câu hỏi của bạn và dành thời gian để suy nghĩ cẩn thận về các câu trả lời cũng là một việc nên làm.
- Làm những việc mà bạn luôn muốn làm: Nhiều người sau điều trị cố gắng tìm ra ý nghĩa của cuộc sống thông qua việc đi du lịch, gặp gỡ những người mới, trải nghiệm những nền văn hóa mới và kết bạn mới. Ngoài ra, những sở thích mới như yoga, âm nhạc, thiền và hội họa có thể mang lại cho bạn sự thỏa mãn. Hãy suy nghĩ về những gì bạn đã luôn luôn muốn làm và xem liệu bạn có thể làm nó bây giờ!
- Tìm kiếm sự hỗ trợ về mặt tinh thần: Nhiều người đã không tự coi mình theo một tôn giáo nào nhưng cũng có thể tìm kiếm sự hỗ trợ và hướng dẫn về đức tin và tâm linh.
- Thảo luận: Trực tiếp hoặc thông qua blog về kinh nghiệm và chia sẻ cảm xúc với những người có trải nghiệm tương tự làm cho nhiều người bệnh cảm thấy mạnh mẽ hơn và có những suy nghĩ tích cực hơn. Hơn nữa, việc giúp đỡ và đưa ra những lời khuyên với những người cùng hoàn cảnh cũng giúp họ lấy lại sự tự tin.
2. Những thay đổi trong gia đình và các mối quan hệ
Khi mang bệnh ung thư người bệnh sẽ có nhiều thay đổi về cảm xúc, tâm lý và thể chất, điều này có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ của bạn với bạn đời, con cái, cũng như bạn bè. Sau điều trị bạn bè hoặc gia đình có thể trở nên dè dặt hơn, đôi khi thậm chí do lo ngại về sức khỏe của chính họ hoặc không chắc làm thế nào để nói chuyện với bạn về bệnh của bạn và không muốn làm bạn khó chịu.
Một số người tỏ ra mạnh mẽ, cố gắng tự lập và không yêu cầu giúp đỡ trong quá trình điều trị và điều này có thể dẫn đến gia đình và bạn bè cảm thấy không chắc lắm về vai trò của. Có thể bạn có nhu cầu lấy lại sự gần gũi với các thành viên gia đình, nhưng đôi khi điều đó là một thách thức khá lớn mà bạn khó vượt qua.
Một số người sau điều trị thậm chí không muốn gặp những người từng rất thân thiết với họ, vì điều đó nhắc người bệnh nhớ về cuộc sống của họ đã thay đổi như thế nào, hoặc thất vọng vì họ không nhận được sự hỗ trợ mà họ mong đợi từ những người khác. Hơn nữa, các di chứng về tinh thần và thể chất của bệnh ung thư cũng có thể làm thay đổi mối quan hệ với gia đình / bạn bè. Đối với những người bệnh là cha, là mẹ trong gia đình những đứa con sẽ là những người có ý nghĩa nhất trong cuộc sống của họ, nhưng cũng có thể chịu tác động lớn do việc điều trị có thể đã chi phối phần lớn cuộc sống hàng ngày của bạn và ảnh hưởng đến thời gian bạn có thể hoặc muốn dành cho con cái.
Bạn có thể cảm thấy có lỗi do thiếu sự hiện diện, sự quan tâm cho con cái. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự tự tin của bạn về việc nuôi dạy con cái và tác động tiêu cực đến mối quan hệ của bạn với con cái.
Làm thế nào bạn có thể giải quyết được những vấn đề này? Cố gắng hết sức để là chính mình: cởi mở, trung thực và thoải mái nhất có thể. Hãy trung thực với các thành viên trong gia đình bạn, bao gồm cả con cái của bạn! Thể hiện cảm xúc của bạn, nỗi sợ hãi của bạn, những điều mà bạn đang giữ lại. Hãy để các con biết bạn cũng nhận ra rằng đây là giai đoạn khó khăn với chúng và thừa nhận những điều chúng đã làm để giúp gia đình vượt qua nó. Không nhất thiết phải gồng mình để cố gắng đột nhiên trở thành cha mẹ hoàn hảo, để bù đắp cho những gì đã xảy ra trong quá trình điều trị. Gia đình bạn có thể sẽ thích thấy lại người mà họ biết trước khi bạn bị bệnh, có hoặc không có sự không hoàn hảo.
Bạn có thể cố gắng dành mỗi phút với họ, bây giờ bạn đã vượt qua căn bệnh ung thư của mình. Không cần quá lo lắng để bù đắp thời gian đã mất, hoặc cố gắng hết sức để có được tất cả những gì bạn muốn có cho thời gian bạn còn lại. Cố gắng thư giãn, thư giãn cùng với gia đình. Điều này sẽ cho bạn khoảng thời gian quý giá và sẽ cho phép bạn tận hưởng từng khoảnh khắc với các thành viên gia đình của mình. Bạn bè cũng là một phần rất quan trọng trong đời sống xã hội của chúng ta. Trong suốt quá trình chẩn đoán và điều trị ung thư, khi bạn đã điều trị xong, tình bạn của bạn có thể đã thay đổi. Có thể một số người bạn đã làm bạn thất vọng, không có mặt và hỗ trợ như bạn mong đợi trong suốt thời gian khó khăn. Có lẽ bạn đã cố gắng tự lập và không yêu cầu sự giúp đỡ từ bất kỳ ai trong quá trình điều trị. Hãy thử cho họ và bản thân cơ hội thứ hai, hãy cùng cởi mở về cảm xúc của bạn: một người bạn thật sự sẽ sẵn sàng làm việc này, tình bạn thậm chí gần gũi hơn. Thời gian sau điều trị cũng có thể giúp bạn có cơ hội kết bạn mới và gặp gỡ những người mới. Điều này có thể giúp bạn lấy lại và thực hiện các khả năng xã hội của bạn và cảm thấy rằng bạn đang tiến về phía trước.
3. Đời sống tình dục sau điều trị bệnh ung thư
Tình dục và hình ảnh cơ thể do tác động tiêu cực của bệnh ung thư và việc điều trị rõ ràng bị ảnh hưởng. Nhiều người sau điều trị bị mất chức năng tình dục hoặc ham muốn tình dục do chính căn bệnh này, thông qua các tác dụng phụ của điều trị (ví dụ như đau, mãn kinh sớm, buồn nôn) hoặc đơn giản là do thay đổi tình trạng thể chất, ví dụ như mệt mỏi. Một số phương pháp điều trị, ngay cả những phương pháp không hướng đến vùng tiểu khung có thể ảnh hưởng đến chức năng tình dục. Hơn nữa, những thay đổi thể chất khác - không liên quan trực tiếp đến chức năng tình dục - cũng có thể ảnh hưởng đến tình dục của bạn và cách bạn cảm nhận về cơ thể. Ví dụ, mất tinh hoàn hoặc vú, phẫu thuật phụ khoa, cắt bỏ ruột non hoặc mở khí quản, rụng tóc hoặc có sẹo sau khi phẫu thuật có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tự tin của bạn.
Bạn cần thường xuyên tập thể dục và hỗ trợ tâm lý, việc này vừa có thể giúp bạn lấy lại sự tự tin và cảm thấy ham muốn trở lại.
Một số người bệnh có thể cảm thấy không thoải mái khi thảo luận về tình dục với bạn tình, hoặc thậm chí với bác sĩ của họ. Họ có thể cảm thấy xấu hổ khi nêu ra chủ đề hoặc cảm thấy rằng, so với ung thư, những vấn đề này không quan trọng. Tuy nhiên, tình dục là một khía cạnh quan trọng của cuộc sống con người. Hơn nữa, khi vấn đề tình dục xảy ra, họ có xu hướng trở nên tồi tệ hơn, không tốt hơn theo thời gian nếu không được giải thoát. Thường thì chỉ khi bạn điều trị xong, bạn mới dừng lại để suy nghĩ về những thay đổi trong cơ thể và các mối quan hệ của bạn. Giống như cơ thể bạn có thể cần phục hồi chức năng, tâm hồn và đời sống xã hội của bạn cũng cần sự hồi sinh. Giao tiếp là chìa khóa để có thể giải quyết những vấn đề này - nói chuyện với các nhà tâm lý học, bác sĩ tiết niệu, bác sĩ phụ khoa, nhà tình dục học, v.v. và tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp đều tạo điều kiện phục hồi.
4. Có con/ Khả năng sinh sản sau điều trị bệnh ung thư
Hầu hết mọi người nói rằng bị ung thư không thay đổi ý định về việc có con. Tuy nhiên, quyết định có con sau điều trị luôn là một quyết định lớn. Hơn nữa, có một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến khả năng có con sau ung thư. Thông thường, mang thai sau khi điều trị ung thư được coi là an toàn cho cả mẹ và bé. Mang thai không được chứng minh là làm tăng nguy cơ tái phát, ngay cả trong các bệnh mà trước đây được cho là có như là ung thư vú. Tuy nhiên, trước khi bạn quyết định sinh con, việc nói chuyện với bác sĩ của bạn và đưa ra lời khuyên về thời điểm thích hợp để mang thai là rất hữu ích.
Thời gian để có con phụ thuộc vào loại và giai đoạn bệnh, vào liệu pháp được điều trị, theo dõi sau điều trị và kế hoạch điều trị tiếp theo. Tất nhiên, tuổi và tình trạng thể chất cũng đóng một vai trò quan trọng trong quyết định này. Hai năm sau khi kết thúc điều trị tích cực có vẻ là khoảng thời gian phù hợp với nhiều người.
Ngày nay khoa học tiến bộ nên có nhiều hình thức bảo tồn khả năng sinh sản (tức là bảo quản lạnh các tinh trùng hoặc tế bào trứng) trước khi bắt đầu điều trị. Mang thai hộ hay xin trứng và tinh trùng của người hiến tặng ...
5. Quay trở lại làm việc, tìm kiếm những sở thích mới
Quay trở lại với cuộc sống bình thường, người bệnh thường muốn quay trở lại làm việc hoặc tìm một công việc mới. Ngay cả khi công việc không phải là một vấn đề, quan trọng là tìm lại những sở thích trước đây hoặc tìm kiếm những điều mới. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy tốt hơn và tự tin hơn. Đó là những điều tối quan trọng trong mục tiêu đưa người bệnh trở lại về cách sống trước khi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư. Bạn có thể yêu thích công việc của mình, bạn có thể phải làm việc (vì lý do tài chính) hoặc cả hai: trở lại làm việc là ưu tiên hàng đầu của nhiều người sau điều trị ung thư. Lợi ích chính có lẽ là đảm bảo chi phí sinh hoạt.Từ quan điểm tâm lý xã hội, công việc có thể cung cấp cơ hội kết nối lại và lấy lại mối quan hệ với bạn bè và đồng nghiệp và là nguồn giá trị bản thân và mục đích cho nhiều người. Công việc chắc chắn cũng giúp tập trung vào một thứ khác ngoài ung thư, trấn an và củng cố cảm giác của bạn để trở lại cuộc sống cũ với lối sống bạn từng có. Nhiều người có thể không quay trở lại nghề nghiệp mà họ đã có trước đây do ảnh hưởng của bệnh và việc điều trị. Trở lại hoạt động bình thường có thể sẽ làm người bệnh không thoải mái. Nó có thể liên quan đến nỗi sợ hãi rằng không thể chịu đựng được sự căng thẳng và cường độ của công việc. May mắn thay, nhiều người cho rằng, mặc dù tái hòa nhập có thể khó khăn, họ vẫn sẽ xoay sở để trở lại hiệu suất công việc trước đây. Tìm kiếm một nghề nghiệp mới có thể là một lựa chọn thú vị cho một số người. Quyết định cuối cùng của bạn về công việc nên được đưa ra sau khi xem xét các nguồn tài chính, bảo hiểm sức khỏe, tính chất công việc và tính chất điều trị và phục hồi của bạn. Không quên thảo luận với bác sĩ của bạn xem bạn đã sẵn sàng trở lại làm việc chưa. Bác sĩ của bạn sẽ cần phải biết bạn cảm thấy như thế nào. Bạn cũng sẽ phải mô tả công việc bạn muốn tiếp tục. Một số yếu tố quan trọng sẽ giúp xác định thời điểm phù hợp để bạn tiếp tục công việc:
- Liệu bệnh có thể quay trở lại lúc nào ?
- Có tác dụng phụ hoặc hậu quả của bệnh ung thư có thể ảnh hưởng đến hiệu suất và khả năng quay trở lại với công việc của bạn không?
- Tình trạng thể chất của bạn là gì?
Rõ ràng là một công việc đòi hỏi thể chất sẽ khó để tiếp tục nếu bạn cảm thấy yếu và mệt mỏi. Trong trường hợp đó, bạn có thể cần thời gian phục hồi lâu hơn. Trong trường hợp bạn lo lắng nếu lại đảm nhận một khối lượng công việc như trước, nên thể trao đổi với sếp nơi bạn làm việc để có một kế hoạch chuyển đổi phù hợp. Ở các nước tiên tiến, nhiều điều luật ủng hộ cho người lao động , nhất là những người không may mắc bệnh hiểm nghèo. Không phải tất cả các nước EU đã thiết lập khuôn khổ pháp lý cho việc tái hòa nhập những người sau điều trị ung thư tại nơi làm việc. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều quốc gia đang xây dựng luật pháp cụ thể để hỗ trợ và bảo vệ họ. Ví dụ, ở Ý, luật pháp cho phép bệnh nhân làm việc trong cả khu vực công và tư nhân đều có thể chuyển từ làm việc toàn thời gian sang bán thời gian trong khi đang điều trị và trở lại toàn thời gian theo nhu cầu và khả năng của họ. Trong cùng một khung pháp lý, người thân (người chăm sóc) bệnh nhân ung thư được ưu tiên truy cập tìm việc bán thời gian nếu được yêu cầu, miễn là có các vị trí có sẵn trong công ty. Các điều khoản tương tự đã tồn tại ở Pháp và Anh. Tất cả các chính phủ EU đã được yêu cầu thực hiện các biện pháp tương tự trong khuôn khổ sáng kiến của EU (www.cancercontrol.eu).Khi nào và làm thế nào để nói chuyện với đồng nghiệp hoàn toàn là quyết định của bạn. Bạn có thể chia sẻ về trải nghiệm ung thư của bạn, nếu bạn quyết định nói về nó. Đây là một vấn đề rất nhạy cảm và chỉ có bạn quyết định cách bạn sẽ xử lý nó. Bạn cũng nên xem xét việc nói cho đồng nghiệp biết và chia sẻ mối quan tâm của bạn về những hạn chế có thể có và kế hoạch của bạn về công việc với họ , điều này sẽ giúp đồng nghiệp hiểu được tình trạng của bạn hơn. Điều quan trọng là giữ cho lời giải thích của bạn đơn giản và cho mọi người biết việc bạn quay trở lại làm việc sẽ ảnh hưởng đến họ như thế nào. Trong nhiều trường hợp, bạn sẽ phải đối phó với sự cân bằng mới trong môi trường làm việc.
Có thể một số người bệnh sẽ bị đối xử bất công và có thể phải đối phó với hành vi phân biệt đối xử. Bạn nên nhớ rằng có những luật lệ và quy định cấm phân biệt đối xử đã được thực hiện để bảo vệ bạn. Một số ví dụ về các hành vi có khả năng phân biệt đối xử là:
- Cô lập bạn với các đồng nghiệp khác hoặc từ các đồng nghiệp đã từng thân thiết với bạn.
- Bất ngờ đánh giá thấp về khả năng làm việc và hiệu quả công việc của bạn.
- Có một cơ hội thăng tiến nhưng không dành cho bạn mà không có lời giải thích.
- Không linh hoạt chấp nhận sự vắng mặt của bạn vì các cuộc hẹn y tế
- Cho rằng năng suất và hiệu suất của bạn thấp hơn tiêu chuẩn của công ty hoặc yêu cầu của bạn có thể gây thiệt hại về tài chính cho công ty.
- Bên cạnh các luật và quy định mà bạn có thể áp dụng, bạn cũng có thể chủ động và trực tiếp hạ thấp nguy cơ hành vi phân biệt đối xử bằng cách:
- Cố gắng để có động lực và bày tỏ cởi mở rằng bạn có ý định đạt được tiêu chuẩn công việc bình thường của bạn.
- Làm mới kỹ năng công việc của bạn.
- Nói chuyện với cấp trên của bạn và các đồng nghiệp trước khi bạn quay lại với công việc, làm rõ với họ những hạn chế cũng như một số khó khan của bạn
- Nhận lời khuyên từ những người bệnh cùng hoàn cảnh khác về cách trở lại công việc suôn sẻ.
- Yêu cầu bác sĩ cung cấp cho bạn một lá thư xác nhận khả năng bạn quay trở lại làm việc hoặc xác định chính xác nhất có thể mọi hạn chế trong khả năng của bạn. Một số người bệnh sau khi điều trị xong có thể mất việc trong quá trình điều trị. Nhưng cũng có những người không thể hoặc không muốn quay lại môi trường làm việc trước đây của mình. Trong tất cả các tình huống này, tìm một công việc mới là điều cần thiết hoặc giải pháp tốt hơn. Các vấn đề quan trọng cần xem xét khi tìm kiếm một công việc mới là
- Cố gắng tìm một công việc tương thích với các ưu tiên cuộc sống mới và kỳ vọng cuộc sống mới của bạn.
- Cố gắng tìm một công việc đảm bảo bạn đủ linh hoạt để tham gia các cuộc hẹn và nhu cầu y tế của bạn.
- Cố gắng trung thực và cởi mở với các đồng nghiệp, bao gồm cả chủ lao động, về tình trạng của bạn và những hạn chế có thể có của bạn. Một mối quan hệ lành mạnh và trung thực cũng là cách để đảm bảo hành vi hỗ trợ và thấu hiểu từ các đồng nghiệp mới của bạn.
- Tại nhiều quốc gia, luật không cho phép chủ lao động không có quyền hợp pháp để hỏi nhân viên về tiền sử bệnh, bao gồm cả thời kỳ điều trị bệnh ung thư. Chủ lao động phải biết rằng tiền sử bệnh ung thư của bạn và bất kỳ thông tin y tế nào khác phải được bảo mật. Tuy nhiên, nhà tuyển dụng có quyền đặt câu hỏi về khả năng và câu hỏi liên quan đến năng lực của bạn để hoàn thành nhiệm vụ đặc biệt.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ từ một cố vấn nghề nghiệp hoặc nhân viên xã hội, để tư vấn cho bạn hoặc cho bạn một số lời khuyên về quá trình phỏng vấn.
6. Quản lý tài chính
Điều trị ung thư rất tốn kém. Hầu hết ở các nước châu Âu chi phí điều trị ung thư trực tiếp may mắn được chi trả hoàn toàn bởi hệ thống y tế hoặc bảo hiểm. Tuy nhiên, một số thuốc mới, kỹ thuật mới... có khi chỉ được thanh toán một phần.
Quản lý tài chính và xử lý các khó khăn tài chính là những khía cạnh rất quan trọng của người đang và sau khi điều trị xong.
Mặc dù còn có nhiều sự khác biệt về văn hóa, hiểu biết, điều kiện sống, điều kiện xã hội... giữa các nước Châu Âu và Việt nam. Nhưng hy vọng những nội dung này sẽ ít nhiều giúp bạn đọc tìm thấy cho mình sự đồng cảm, những lời khuyên bổ ích.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn ESMO “ Patient Guide on Survivorship”
