Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mỹ Linh - Bác sĩ Nhi sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Hội chứng Stockholm đề cập đến các triệu chứng có thể xảy ra ở một người đang trong tình trạng làm con tin hoặc tù nhân bị giam giữ. Thông thường, những cảm giác này có thể được mô tả là sự cảm thông đối với những kẻ bắt giữ hoặc sự phát triển của mối quan hệ với những kẻ bắt giữ. Phản ứng này cũng có thể được nhận ra ở những người đã rời bỏ các tôn giáo, các mối quan hệ lạm dụng hoặc các tình huống đau thương khác.
Hội chứng Stockholm không phải là một chẩn đoán tâm lý được công nhận, mà là một nỗ lực để giải thích các triệu chứng xuất hiện ở một số cá nhân bị giam cầm. Một người trải qua hội chứng Stockholm bắt đầu gắn bó với kẻ bắt giữ và có thể trải qua cảm giác yêu thương, đồng cảm hoặc mong muốn bảo vệ kẻ bắt giữ.
Một người phát triển hội chứng Stockholm thường trải qua các triệu chứng của căng thẳng sau chấn thương: ác mộng, mất ngủ, hồi tưởng, xu hướng dễ giật mình, nhầm lẫn và khó tin tưởng người khác.
Ngoài các vụ án, những người bình thường cũng có thể mắc phải hội chứng Stockholm để phản ứng với các loại chấn thương khác nhau. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hơn chính xác hội chứng Stockholm là gì, tên gọi của nó như thế nào, các loại tình huống có thể khiến một người nào đó mắc phải hội chứng này và cần làm gì để có thể điều trị dứt điểm hội chứng Stockholm.
1. Hội chứng Stockholm là gì?
Hội chứng Stockholm là một phản ứng tâm lý xảy ra khi các con tin hoặc nạn nhân của một vụ bắt cóc có liên kết với những kẻ bắt cóc hoặc lạm dụng hay giam giữ họ. Mối liên hệ về tâm lý này phát triển trong quá trình hàng ngày, hàng tuần hàng tháng hoặc thậm chí nhiều năm bị giam cầm hoặc lạm dụng.
Đối với hội chứng Stockholm, các con tin hoặc nạn nhân bị lạm dụng có thể có cảm giác đồng cảm với kẻ giam cầm họ. Điều này hoàn toàn trái ngược với sự sợ hãi, kinh hoàng hoặc thậm chí khinh bỉ mà nhiều người thường nghĩ đến mỗi khi đề cập đến tâm lý của các nạn nhân trong một vụ bắt cóc.
Theo thời gian, một số nạn nhân dần nảy sinh những tình cảm tích cực đối với chính những kẻ đang bắt và giam giữ họ. Họ thậm chí có thể bắt đầu cảm thấy đồng cảm với những kẻ đó và nảy sinh những cảm giác theo chiều hướng tiêu cực đối với cảnh sát, chính quyền hay cả những người đang cố gắng giải thoát cho họ.
Đôi khi một số người mắc phải hội chứng Stockholm còn bực bội với bất cứ ai đang cố gắng giúp họ thoát khỏi tình huống nguy hiểm mà họ đang gặp phải. Nghịch lý này chỉ xuất hiện ở một số ít con tin và đến nay, các chuyên gia tâm lý vẫn chưa thể lý giải được nguyên nhân khiến các nạn nhân mắc phải hội chứng Stockholm.
Nhiều nhà tâm lý học và các chuyên gia y tế coi hội chứng Stockholm là một cơ chế đối phó hoặc một cách để giúp nạn nhân xử lý chấn thương về tâm lý trong hoàn cảnh hiểm nghèo.
2. Lịch sử xuất hiện của hội chứng Stockholm
Các trường hợp mắc hội chứng Stockholm đã xuất hiện rất nhiều từ những thế kỷ trước. Tuy nhiên phải đến năm 1973, phản ứng đối với sự giam giữ hoặc lạm dụng này mới được đặt tên. Đó là trong một vụ án mà hai tên tội phạm đã bắt giữ 4 người làm con tin trong 6 ngày sau một vụ cướp ngân hàng ở Stockholm, Thụy Điển. Sau khi được giải cứu, các con tin từ chối làm chứng chống lại những kẻ đã bắt giữ mình, thậm chí còn đứng lên quyên góp tiền để thuê luật sư bào chữa cho 2 tên cướp.
Ngay sau đó, các nhà tâm lý học và chuyên gia sức khỏe tâm thần đã vào cuộc để tìm hiểu lý do dẫn đến nghịch lý này. Họ đã gán thuật ngữ “hội chứng Stockholm” để mô tả tình trạng xảy ra khi các con tin phát triển mối liên hệ tình cảm hoặc tâm lý với những kẻ đã giam giữ họ.
Mặc dù được nhiều người biết đến, tuy nhiên, hội chứng Stockholm không được công nhận bởi ấn bản mới của Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần, một cuốn sách hướng dẫn được sử dụng bởi các chuyên gia sức khỏe tâm thần và các chuyên gia khác để chẩn đoán các rối loạn sức khỏe tâm thần.
3. Các triệu chứng của hội chứng Stockholm
Hội chứng Stockholm có thể nhận biết thông qua ba triệu chứng riêng biệt, bao gồm:
- Nạn nhân nảy sinh những cảm xúc mang xu hướng tích cực đối với những kẻ đang giam giữ hoặc ngược đãi họ
- Nạn nhân nảy sinh những cảm xúc mang xu hướng tiêu cực đối với cảnh sát, cơ quan chức năng hoặc các nhân vật có thẩm quyền hay bất kỳ những ai đang cố gắng giải thoát họ khỏi những kẻ đã bắt giữ mình. Họ thậm chí từ chối hợp tác chống lại những kẻ này
- Nạn nhân bắt đầu nhận thức được con người của kẻ bắt giữ họ và tin rằng họ có cùng mục tiêu cũng như quan điểm với mình
Những cảm giác này thường xảy ra khi nạn nhân cảm thấy sợ hãi. Ví dụ, những người bị bắt cóc hoặc bắt làm con tin thường cảm thấy bị đe dọa bởi kẻ bắt giữ họ, nhưng họ cũng rất tin tưởng vào chúng để tồn tại. Nếu kẻ bắt cóc hoặc kẻ lạm dụng thể hiện sự tử tế với họ, họ có thể bắt đầu cảm thấy tích cực đối với kẻ bắt giữ mình vì “lòng trắc ẩn” này. Theo thời gian, nhận thức đó dần định hình lại suy nghĩ của họ và làm sai lệch cách nhìn nhận của họ về kẻ bắt họ làm con tin hoặc lạm dụng họ.
Một ví dụ về hội chứng Stockholm kinh điển có thể kể đến đó là trường hợp của Patty Hearst, cháu gái của doanh nhân và nhà xuất bản báo William Randolph Hearst đã bị bắt cóc vào năm 1974 bởi Quân đội Giải phóng Symbionese (SLA).
Trong thời gian bị giam cầm, cô từ bỏ gia đình, lấy một cái tên mới, và thậm chí tham gia SLA cướp ngân hàng. Sau đó, Hearst bị bắt và cô sử dụng hội chứng Stockholm để bào chữa trong phiên tòa của mình. Sự biện hộ đó không có kết quả và cô bị kết án 35 năm tù.
Một trường hợp khác cũng được ghi nhận mắc hội chứng Stockholm là Natascha Kampusch. Năm 1998, cô bé 10 tuổi Natascha bị bắt cóc và giam giữ dưới lòng đất trong một căn phòng tối, cách nhiệt. Kẻ bắt cóc cô, Wolfgang Přiklopil, đã giam cầm cô hơn 8 năm.
Trong thời gian đó, dù đã thể nhiều biểu hiện tốt đối với cô gái nhưng hắn cũng từng đánh và dọa giết cô. Natascha trốn thoát được, còn Přiklopil thì tự sát. Các trang tin tức vào thời điểm đó đồng loạt đưa những bản tin mô tả lại việc Natascha “khóc một cách vô cớ.” khi nghe tin tên bắt cóc tự sát.
Mary McElroy. Vào năm 1933, 4 người đàn ông đã giam giữ Mary, 25 tuổi, xích cô vào tường trong một trang trại bỏ hoang và đòi gia đình mang tiền đến để chuộc Mary. Khi được thả, cô thậm chí từ chối làm chứng chỉ tên những kẻ bắt giữ mình trong phiên tòa sau đó. Cô cũng công khai bày tỏ sự cảm thông với họ.
4. Hội chứng Stockholm trong xã hội ngày nay
Thông thường, hội chứng Stockholm thường liên quan đến những vụ bắt cóc, giam giữ hoặc lạm dụng, tuy nhiên hội chứng này cũng có thể là hệ quả của những hoàn cảnh hay mối quan hệ khác, bao gồm:
- Các mối quan hệ bị lạm dụng: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người bị lạm dụng có thể phát triển tình cảm gắn bó với kẻ bạo hành của họ. Lạm dụng tình dục, thể chất và tình cảm, cũng như loạn luân, có thể kéo dài trong nhiều năm. Qua thời gian này, một người có thể nảy sinh cảm xúc tích cực hoặc cảm thông với người lạm dụng họ.
- Lạm dụng trẻ em: Những kẻ lạm dụng thường xuyên đe dọa nạn nhân của họ bằng bạo lực, thậm chí có thể khiến nạn nhân tử vong. Nạn nhân có thể cố gắng tránh làm kẻ bạo hành nổi điên bằng cách tuân thủ theo. Kẻ bạo hành cũng có thể thể hiện lòng tốt mà có thể được coi là tình cảm chân thành. Điều này có thể khiến trẻ cảm thấy bối rối và dẫn đến việc chúng không hiểu được bản chất tiêu cực của mối quan hệ.
- Buôn bán phụ nữ, trẻ em: Những người bị buôn bán thường dựa vào những kẻ lạm dụng họ để được cung cấp những nhu cầu thiết yếu, như thức ăn và nước uống. Khi những kẻ bạo hành cung cấp điều đó, nạn nhân có thể bắt đầu phát triển cảm xúc tích cực và dần tin vào những kẻ bạo hành. Họ cũng có thể chống lại việc hợp tác với cảnh sát vì sợ bị trả thù hoặc nghĩ rằng họ phải bảo vệ những kẻ lạm dụng để bảo vệ chính mình.
- Huấn luyện thể thao: Tham gia chơi các môn thể thao là một cách tuyệt vời để mọi người xây dựng các kỹ năng và mối quan hệ. Thật không may, một số mối quan hệ cuối cùng có thể là tiêu cực. Các kỹ thuật huấn luyện khắc nghiệt thậm chí có thể trở thành lạm dụng. Vận động viên có thể tự nhủ hành vi của huấn luyện viên là vì lợi ích của họ và điều này, theo một nghiên cứu năm 2018, cuối cùng có thể trở thành một dạng của hội chứng Stockholm.
5. Điều trị hội chứng Stockholm
Trong thời gian ngắn, tư vấn hoặc điều trị tâm lý cho chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương có thể giảm bớt các vấn đề tức thời liên quan đến phục hồi, chẳng hạn như lo lắng và trầm cảm. Trong khi đó, liệu pháp tâm lý dài hạn có thể sẽ mang lại hiệu quả cao hơn nữa.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: healthline.com, thehealthsite.com
