Hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột đang là những vấn đề vô cùng phổ biến trong cuộc sống hiện đại. Mặc dù cả hai đều gây ra những khó chịu ở vùng bụng, nhưng chúng hoàn toàn khác nhau về bản chất. Hãy cùng tìm hiểu về nguyên nhân và cách phân biệt 2 tình trạng này ngay bài viết bên dưới!
Bài viết được viết bởi ThS.BS Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
1. Phân biệt hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột dựa vào triệu chứng lâm sàng
Mặc dù hội chứng ruột kích thích vẫn có những dấu hiệu và triệu chứng gây khó chịu, nhưng không giống như viêm loét đại tràng và bệnh Crohn - các loại bệnh viêm ruột thường gặp, hội chứng ruột kích thích không làm thay đổi mô ruột và cũng không làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.
Khách hàng có thể tham khảo thêm:
>>> Nhận diện hội chứng ruột kích thích - phân biệt với các bệnh tiêu hóa
Hội chứng ruột kích thích (IBS) thường xuất hiện ở lứa tuổi thanh thiếu niên và trung niên, với tỷ lệ mắc bệnh cao nhất từ 18 đến 30 tuổi, nguy cơ mắc hội chứng này sẽ giảm sau tuổi 50. Phụ nữ mắc bệnh nhiều hơn nam giới với tỷ lệ 2:1. Những cá nhân có trình độ học vấn cao, bao gồm học sinh và cán bộ, thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với công nhân và nông dân. Hơn nữa, tỷ lệ mắc bệnh tại các khu vực thành phố thường cao hơn so với khu vực nông thôn.
Chỉ một số ít người mắc hội chứng ruột kích thích gặp phải các triệu chứng nặng. Một số người có thể tự kiểm soát được triệu chứng thông qua việc điều chỉnh chế độ ăn uống, lối sống và giảm căng thẳng. Những người còn lại có thể cần đến thuốc và tư vấn chuyên môn.
Hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột đều có biểu hiện lâm sàng tương tự, dễ gây nhầm lẫn nhưng cách chữa trị và tiên lượng lại khác nhau hoàn toàn.
Biểu hiện và triệu chứng của hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột có thể thay đổi ở mỗi người và thường tương tự với các bệnh lý khác. Những triệu chứng thường gặp là:
- Đau bụng hoặc co thắt bụng.
- Đầy hơi, chướng bụng. Thường trở nên tồi tệ hơn vào ban ngày, đặc biệt sau bữa trưa, thường có dấu hiệu giảm bớt vào ban đêm sau khi đã ngủ.
- Tiêu chảy 3-5 lần/ngày hoặc táo bón, đôi khi táo bón và tiêu chảy xảy ra xen kẽ.
- Xuất hiện chất nhầy trong phân.
Phần lớn các trường hợp hội chứng ruột kích thích là tình trạng mãn tính, mặc dù các triệu chứng có thể trầm trọng hơn hoặc có thể cải thiện và thậm chí biến mất hoàn toàn theo thời gian. Xét về triệu chứng tiêu hóa, rất khó để phân biệt hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột. Tuy nhiên, triệu chứng đi ngoài phân lẫn nhầy máu, sụt cân đáng kể, kèm theo loét miệng và hậu môn thường có liên quan nhiều hơn đến bệnh viêm ruột.
2. Nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích
Hội chứng ruột kích thích có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định. Các lớp cơ lót trong thành ruột có chức năng co bóp và giãn nở nhịp nhàng, giúp đẩy thức ăn từ dạ dày qua ruột đến trực tràng.
Khi mắc phải hội chứng ruột kích thích, các cơn co thắt trong ruột có thể diễn ra mạnh hơn và lâu hơn bình thường, gây ra đầy hơi, chướng bụng và tiêu chảy. Trái lại, khi co thắt ruột yếu, thức ăn sẽ di chuyển chậm, dẫn đến phân cứng và khô.
Những bất thường trong hệ thần kinh ở đường tiêu hóa có thể là nguyên nhân khiến mọi người cảm thấy khó chịu hơn bình thường khi bị đầy hơi hoặc táo bón.
Khi sự phối hợp giữa tín hiệu của não và ruột không hiệu quả, cơ thể chúng ta có thể phản ứng thái quá với các thay đổi thông thường trong quá trình tiêu hóa. Phản ứng này có thể gây ra đau, tiêu chảy hoặc táo bón. Dù nguyên nhân như thế nào, đối với bệnh nhân hội chứng ruột kích thích, ruột không có tổn thương thực thể.
Trong khi đó, bệnh viêm ruột bao gồm hai thể chính là viêm loét đại tràng và bệnh Crohn, cả hai thể này đều gây tổn thương thực thể ở ruột. Tình trạng này liên quan đến một phản ứng miễn dịch bất thường dẫn đến viêm quá mức. Bệnh thường ảnh hưởng đến các thành ruột, đặc biệt là phần cuối của ruột non (hồi tràng) và một số đoạn của đại tràng.
3. Các yếu tố thuận lợi gây bệnh
Không phải mọi yếu tố kích phát đều gây ra triệu chứng cho tất cả những người bị hội chứng ruột kích thích. Những yếu tố này có thể có tác động khác nhau đối với từng người mắc hội chứng, và không phải ai cũng phản ứng giống nhau với các yếu tố này. Các yếu tố kích phát có thể bao gồm:
- Thực phẩm: Mặc dù mối liên hệ giữa hội chứng ruột kích thích và tình trạng dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng nhiều người cho biết triệu chứng của họ trở nên nặng nề hơn sau khi ăn một số thực phẩm nhất định. Các thực phẩm này bao gồm sô cô la, gia vị, chất béo, trái cây, các loại đậu, cải bắp, bông cải trắng, bông cải xanh, sữa, nước uống có ga và rượu bia.
- Căng thẳng: Nhiều người mắc hội chứng ruột kích thích thường nhận thấy các triệu chứng của họ trở nên tồi tệ hơn hoặc xảy ra thường xuyên hơn trong các thời điểm căng thẳng, ví dụ như trong tuần cuối cùng hoặc tuần đầu tiên khi bắt đầu công việc mới. Nhưng cần lưu ý rằng căng thẳng chỉ làm nặng thêm các triệu chứng, không phải là nguyên nhân gây ra chúng.
- Nội tiết tố: Phụ nữ có nguy cơ mắc HCRKT cao gấp hai lần so với nam giới. Các nhà nghiên cứu cho rằng sự thay đổi trong nội tiết tố có thể là một yếu tố gây ra hội chứng này. Nhiều phụ nữ nhận thấy rằng các dấu hiệu và triệu chứng có xu hướng trở nên nghiêm trọng hơn trong hoặc trước/sau kỳ kinh nguyệt.
- Những bệnh lý khác: Đôi khi, các bệnh lý như đợt tiêu chảy cấp tính do nhiễm trùng (viêm dạ dày ruột) hoặc tình trạng vi khuẩn phát triển quá mức trong ruột (loạn khuẩn) có thể là yếu tố kích thích hội chứng ruột kích thích.
Trong khi đó, bệnh viêm ruột có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thuận lợi sau đây:
- Yếu tố di truyền: Nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu trong gia đình có người mắc bệnh này, như anh chị em, cha mẹ hoặc con cái.
- Sử dụng Isotretinoin (Accutane): Đây là loại thuốc thường được dùng để điều trị mụn trứng cá nặng hoặc bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Mặc dù chưa có bằng chứng cụ thể về mối liên hệ trực tiếp, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng isotretinoin có thể liên quan đến sự phát triển của viêm ruột.
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Những loại thuốc như ibuprofen (Advil, Motrin), naproxen (Aleve), diclofenac (Cataflam, Voltaren), và piroxicam (Feldene) có thể không gây ra viêm loét đại tràng, nhưng chúng có thể tạo ra các triệu chứng tương tự và làm tình trạng loét đại tràng vốn có trở nên nghiêm trọng hơn, dẫn đến khó khăn trong việc chẩn đoán.
- Hút thuốc: Đây là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất có thể kiểm soát. Hút thuốc không chỉ làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn mà còn làm tăng nguy cơ cần phải phẫu thuật. Nếu bệnh nhân đang hút thuốc, điều quan trọng là nên ngừng ngay lập tức.
4. Chẩn đoán
Vì thiếu các chứng cứ thực thể để chẩn đoán chính xác hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột, việc xác định bệnh phụ thuộc vào quá trình loại trừ các bệnh lý khác. Để hỗ trợ quá trình chẩn đoán, các chuyên gia đã phát triển hai bộ tiêu chuẩn dành cho việc xác định hội chứng ruột kích thích và các rối loạn tiêu hóa khác – tình trạng mà chức năng của đường ruột vẫn bình thường nhưng hoạt động lại không đúng cách.
Cả hai bộ tiêu chuẩn này đều dựa trên việc quan sát các triệu chứng hội chứng ruột kích thích sau khi các bệnh lý khác đã được loại trừ.
- Tiêu chuẩn Rome: Để được chẩn đoán hội chứng ruột kích thích, mọi người cần phải có một số triệu chứng và dấu hiệu nhất định. Đau bụng và cảm giác khó chịu là hai triệu chứng chính và chúng phải kéo dài ít nhất ba ngày mỗi tháng trong ba tháng gần đây. Đồng thời, mọi người cũng cần có ít nhất hai triệu chứng sau đây: gia tăng số lần đi đại tiện, sự thay đổi về tần suất hoặc tính chất của phân.
- Tiêu chí Manning: Giảm thiểu cơn đau sau khi đại tiện, cảm giác đại tiện không sạch, sự có mặt của chất nhầy trong phân, và sự thay đổi độ đặc của phân. Càng nhiều triệu chứng xuất hiện, nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích (HCRKT) càng tăng.
Để xác định xem một người phù hợp với tiêu chuẩn nào, bác sĩ sẽ thực hiện đánh giá cũng như kiểm tra các dấu hiệu hoặc triệu chứng có thể chỉ ra sự tồn tại của bệnh lý nghiêm trọng hơn. Các dấu hiệu cảnh báo bệnh nhân có thể cần thực hiện các kiểm tra bổ sung khác, bao gồm:
- Khởi phát sau tuổi 50.
- Sụt cân.
- Chảy máu trực tràng.
- Sốt.
- Cảm giác buồn nôn hoặc nôn ói lặp lại.
- Đau bụng, đặc biệt nếu không thuyên giảm hoàn toàn sau khi đi tiêu hoặc xảy ra vào ban đêm.
- Tiêu chảy kéo dài hoặc gây thức giấc vào ban đêm.
- Thiếu máu do thiếu sắt.
Nếu các dấu hiệu hoặc triệu chứng cảnh báo nêu trên không xuất hiện, bác sĩ có thể chỉ định một kế hoạch điều trị mà không cần tiến hành xét nghiệm thêm. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân không đáp ứng tốt với cách điều trị này, các kiểm tra bổ sung khác có thể được yêu cầu.
Với bệnh lý viêm ruột, việc xác định chẩn đoán không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà còn cần đến nội soi đại tràng, một thủ thuật không thể thiếu. Nội soi cung cấp những hình ảnh đặc trưng của bệnh viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn, như viêm phù nề, xuất huyết, giả mạc, các ổ loét và rò tiêu hóa trên thành ống tiêu hóa. Song song đó, bác sĩ sẽ thu thập mẫu mô nhỏ từ thành ruột để xét nghiệm mô học dưới kính hiển vi, qua đó đánh giá bản chất của viêm ống tiêu hóa.
Nhìn chung, bệnh nhân với các triệu chứng rối loạn tiêu hóa cần được khám và tham vấn đầy đủ bởi bác sĩ chuyên khoa. Việc thực hiện các xét nghiệm phù hợp là cần thiết để đảm bảo chẩn đoán chính xác bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột, từ đó có hướng điều trị đúng cách. Một yếu tố quan trọng cần lưu ý là các bệnh lý u đại tràng cũng có thể xuất hiện với triệu chứng tương tự; vì vậy, trước khi xác nhận chẩn đoán hội chứng ruột kích thích hay viêm ruột, chúng ta cần loại trừ các bệnh lý này.
Bệnh viện Vinmec triển khai phương pháp chẩn đoán nội soi đại tràng qua thiết bị nội soi Olympus CV 190, trang bị chức năng NBI (Narrow Band Imaging - nội soi với dải tần ánh sáng hẹp), cho phép phân tích hình ảnh bệnh lý niêm mạc với độ rõ nét cao hơn so với nội soi thông thường, đồng thời phát hiện các tổn thương viêm loét trong đại tràng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
