Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, bác sĩ Vũ Hữu Thắng - Bác sĩ hồi sức cấp cứu - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ đã có gần 10 năm kinh nghiệm trong Hồi sức cấp cứu.
Hội chứng cơn bão cytokine hay còn gọi là hội chứng giải phóng cytokine (tiếng Anh là Cytokine Release Syndrome, viết tắt là CRS) hoặc hội chứng viêm toàn thân cấp tính. Đây là tình trạng hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với các tác nhân xâm nhập như virus gây bệnh và dẫn đến phản ứng viêm toàn hệ thống.
1. Hội chứng cơn bão cytokine là gì?
Hội chứng cơn bão cytokine hay còn gọi là hội chứng giải phóng cytokine, chúng có tên tiếng Anh là Cytokine Release Syndrome, viết tắt là CRS. Thực chất, đây là tình trạng hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với các tác nhân xâm nhập như virus gây bệnh và dẫn đến phản ứng viêm toàn hệ thống.
Hội chứng cơn bão cytokine có thể xảy ra trong những trường hợp sau:
- Biến chứng của một số bệnh truyền nhiễm như cúm gia cầm, thủy đậu, Ebola, ...
- Hội chứng suy hô hấp cấp tính
- Biến chứng nhiễm trùng huyết
- Tác dụng phụ của một số thuốc kháng thể đơn dòng dùng trong điều trị ung thư (liệu pháp điều trị miễn dịch)
- Bệnh tự miễn như viêm khớp ở người trẻ tuổi
Hội chứng cơn bão cytokine có thể dẫn đến tử vong khi các cytokine tấn công nhiều cơ quan quan trọng trong cơ thể như phổi, gan.
2. Hội chứng cơn bão cytokine diễn ra như thế nào?
Trong cơ thể người, cytokine là một nhóm protein đa chức năng, được sản xuất bởi các tế bào miễn dịch giúp cơ thể vận hành hệ miễn dịch. Để bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân xâm nhập gây viêm nhiễm trùng, hệ miễn dịch sử dụng nhiều tế bào khác nhau cùng hoạt động. Trong đó, cytokine được tạo ra từ nhiều loại tế bào khác nhau của hệ miễn dịch như:
- Tế bào lympho T và B
- Tế bào bạch cầu đơn nhân
- Tế bào bạch cầu ưa acid
Hội chứng cơn bão cytokine xảy ra khi một tác nhân xâm nhập vào cơ thể, hệ miễn dịch được kích hoạt để giúp chống lại tác nhân, mầm bệnh đó bằng cách sử dụng nhiều loại tế bào khác nhau với một số lượng lớn (phản ứng quá mức) bao gồm tế bào bạch cầu, tế bào lympho T và B, đại thực bào, tế bào sát thủ tự nhiên, bạch cầu đơn nhân, tế bào tua, làm giải phóng các cytokine gây viêm. Các cytokine sẽ gửi tín hiệu đến các tế bào miễn dịch và từ đó sẽ kích hoạt sản xuất thêm nhiều tế bào bạch cầu khác cũng như kích hoạt các tế bào tiếp tục tạo ra nhiều cytokine hơn.
3. Đặc trưng của hội chứng cơn bão cytokine là gì?
Trên lâm sàng, hội chứng cơn bão cytokine có đặc trưng là sốt, ngoài ra còn có các biểu hiện như:
- Tim đập nhanh
- Tụt huyết áp
- Co giật
- Nhức đầu
- Rối loạn chức năng của nhiều cơ quan
Các biểu hiện cận lâm sàng trên bệnh nhân hội chứng cơn bão cytokine cho thấy:
- Nồng độ oxy trong máu giảm xuống thấp
- Huyết áp mở rộng
- Tăng cung lượng tim giai đoạn sớm và cung lượng tim có khả năng giảm giai đoạn muộn
- Nồng độ nitơ trong máu tăng cao
- Tăng D-dimer
- Tăng transaminase
- Thiếu yếu tố bổ thể I
- Chảy máu không kiểm soát
- Tăng bilirubin bất thường
4. Hội chứng cơn bão cytokine ở bệnh nhân Covid - 19
Trên bệnh nhân Covid-19, khi virus xâm nhập vào tế bào, chúng sẽ nhanh chóng tự nhân bản và kích hoạt các tế bào miễn dịch gửi tín hiệu cho cơ thể để chiến đấu với virus.
Trong đó, có những bệnh nhân với hệ miễn dịch khỏe mạnh đã bảo vệ cơ thể khỏi virus mà không làm xuất hiện các triệu chứng như sốt nhẹ hoặc ho, mặc dù những bệnh nhân này vẫn có khả năng lây truyền virus cho người khác.
Trong một số trường hợp khác, hội chứng cơn bão cytokine ở bệnh nhân Covid-19 khiến hệ miễn dịch phải phản ứng liên tục và kéo dài, ngay khi virus đã không còn khả năng đe dọa. Lúc đó, việc giải phóng quá nhiều cytokine sẽ nhanh chóng đẩy cơ thể vào tình trạng bị kiệt sức.
Những cytokine này tấn công vào phổi và làm phá vỡ các mô phổi. Khi đó, những túi khí nhỏ chứa chất lỏng trong mô phổi bị rò rỉ sẽ gây ra viêm phổi và làm thiếu hụt oxy trong máu. Khi phổi bị tổn thương nặng và gây ra hội chứng suy hô hấp cấp tính, các cơ quan khác bắt đầu bị ảnh hưởng và dẫn đến tình trạng suy đa tạng. Nếu không được điều trị, hội chứng bão cytokine ở bệnh nhân Covid - 19 có thể gây tử vong.
5. Khắc chế hội chứng cơn bão cytokine ở bệnh nhân Covid - 19
Trên những bệnh nhân Covid-19 trẻ tuổi, hội chứng cơn bão cytokine có thể là nguyên nhân khiến tình trạng bệnh nhân trở nặng và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, bởi hội chứng này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và là biến chứng của một số bệnh tự miễn khác như viêm khớp ở người trẻ tuổi, Lupus.
Để điều trị hội chứng cơn bão cytokine ở bệnh nhân Covid - 19, nhiều nghiên cứu đã và đang được tiến hành, trong đó có các loại thuốc điều trị bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp. Một số kết quả nghiên cứu cho thấy virus corona có thể được loại bỏ khỏi những tế bào bị lây nhiễm. Tuy nhiên, các loại thuốc này có thể làm giảm chức năng của hệ miễn dịch trong việc chống lại virus gây bệnh trên các bệnh nhân bị nhiễm trùng.
Đó cũng chính là những khó khăn trong việc điều trị bệnh nhân Covid-19 bị mắc phải hội chứng cơn bão cytokine, vì phải đảm bảo hệ miễn dịch hoạt động để chống lại virus gây bệnh nhưng không được phản ứng quá mức.
Hội chứng cơn bão cytokine ở bệnh nhân Covid-19 có thể gây ra tình trạng suy hô hấp cấp tính, dẫn đến suy đa tạng và thậm chí có thể tử vong nếu không được điều trị.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
