Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Phạm Thị Thu Hương - Bác sĩ Nội Tiêu Hóa - Trung tâm Tiêu Hóa Gan Mật, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Đau bụng trên thường liên quan đến hệ thống tiêu hóa hoặc đường mật của bạn, nhưng đôi khi nó lại liên quan đến vấn đề khác. Bạn có thể thu hẹp các nguyên nhân bằng cách định vị nó ở bên phải, bên trái hoặc giữa.
1. Tổng quan
Đau bụng trên là gì?
Bụng trên là vùng bụng nằm giữa xương sườn và rốn. Các bác sĩ chia bụng thành các vùng để thu hẹp các nguyên nhân gây đau bụng. Nếu bạn bị đau bụng trên thì nhiều khả năng nó liên quan đến các cơ quan ở vùng đó. Nó có thể là một cơn đau dạ dày. Nó cũng có thể liên quan đến hệ thống mật hoặc thậm chí là cơ bụng của bạn.
Cơ quan nào gây đau bụng trên?
Các cơ quan vùng bụng trên của bạn bao gồm:
- Dạ dày
- Lách
- Gan
- Tuyến tụy
- Túi mật
- Ống mật
Các cơ quan và mô khác có thể liên quan bao gồm:
- Cơ bụng: Tổn thương một trong số chúng có thể gây đau bụng trên.
- Phúc mạc: Phúc mạc của bạn là mô lót khoang bụng trên và bao quanh các cơ quan. Các tình trạng ảnh hưởng đến phúc mạc và khoang phúc mạc có thể gây đau bụng trên.
- Ruột: Phần trên cùng của ruột (đại tràng ngang và tá tràng) đi qua phần dưới cùng của vùng bụng trên. Các vấn đề ảnh hưởng đến các phân đoạn này có thể gây đau bụng trên.
- Thận và niệu quản: Thận của bạn nằm phía sau các cơ quan bụng, gần lưng hơn. Niệu quản của bạn gắn thận với đường tiết niệu của bạn. Cơn đau ở các cơ quan này có thể khiến bạn cảm thấy đau ở lưng hoặc vùng phía trước hoặc cả hai.
- Tim hoặc phổi: Đôi khi cơn đau ở ngực có thể lan xuống vùng bụng trên.Cơn đau này có thể liên quan đến tim hoặc phổi của bạn.
Lưu ý: Do cơn đau ngực có thể lan xuống bụng nên đôi khi cơn đau tim có thể giống cơn đau dạ dày. Nếu bạn bị đau bụng kèm theo khó thở hoặc cảm giác thắt chặt ở ngực, thì đó có thể là do tim của bạn. Bạn nên đi khám ngay lập tức.
Các loại đau bụng trên khác nhau
Khi bạn đã xác định được vị trí cơn đau ở vùng bụng trên, các bác sĩ của bạn sẽ cố gắng thu hẹp hơn nữa vị trí bị đau. Ví dụ: Họ có thể hỏi liệu bạn có bị đau ở:
- Phía trên bên trái: Góc phần tư phía trên bên trái của bạn được ngăn cách với bên phải bởi xương ức. Đây là vị trí của dạ dày. Tuyến tụy của bạn đi qua phía sau nó và lá lách của bạn ở phía bên trái.
- Phía trên bên phải: Góc phần tư phía trên bên phải của bạn chứa hầu hết hệ thống mật, bao gồm túi mật ở phía bên phải, một nửa tuyến tụy và hầu hết gan và ống mật của bạn.
- Phía trên phần giữa: Dạ dày và gan của bạn chồng lên tuyến tụy ở giữa bụng trên. Các bác sĩ gọi đây là vùng thượng vị. Đau vùng thượng vị có thể liên quan đến hệ thống mật hoặc hệ tiêu hóa của bạn.
2. Các nguyên nhân đau bụng
Nguyên nhân phổ biến nhất của đau bụng trên là gì?
Một số nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:
- Khó tiêu: Đau vùng thượng vị sau khi ăn là một trong những đặc điểm nhận biết của chứng khó tiêu, đặc biệt là có cảm giác nóng rát. Nó có thể đi kèm với bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và ợ nóng.
- Căng cơ bụng: Cơ bụng bị kéo căng là một chấn thương phổ biến, thường gặp khi nâng vật nặng, khi chơi thể thao hoặc tập thể dục hoặc thậm chí là do ho.
- Bệnh viêm loét dạ dày: Loét do axit dạ dày hoặc do nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori có thể gây loét ở dạ dày và tá tràng của bạn. Loét dạ dày thường gây ra cảm giác đau rát và liên quan tới bữa ăn.
- Thoát vị: Thoát vị xảy ra khi một trong các cơ quan nội tạng hoặc mô của bạn thoát qua một lỗ trên thành cơ hoành hoặc thành bụng. Thoát vị có thể gây đau khi nó bị kẹt. Hầu hết thoát vị là ở bụng.
- Sỏi mật: Sỏi mật bị kẹt ở đường mật là nguyên nhân phổ biến gây đau và viêm túi mật, cũng như viêm tuyến tụy (viêm tụy do sỏi mật). Nó gây ra cơn đau quặn mật - cơn đau bụng dữ dội tăng lên đến đỉnh điểm và sau đó giảm dần. Nó xảy ra từng đợt, thường là sau khi ăn.
Các nguyên nhân có thể khác bao gồm:
- Bệnh gan: Đau ở gan thường do viêm, có nhiều nguyên nhân, cả mãn tính và cấp tính. Các nguyên nhân cấp tính, chẳng hạn như viêm gan do chất độc hoặc virus. Ung thư gan là một nguyên nhân ít phổ biến hơn.
- Bệnh tuyến tụy: Viêm tụy có nhiều nguyên nhân ngoài sỏi mật. Hiếm gặp hơn, ung thư tuyến tụy có thể gây đau ở tuyến tụy. Bạn có thể cảm thấy đau tuyến tụy ở lưng hoặc ở giữa hoặc phía trên bên trái của bụng.
- Bệnh dạ dày: Ngoài viêm loét dạ dày, các tình trạng khác có thể gây viêm và đau dạ dày kéo dài hơn. Bệnh tự miễn dịch, trào ngược dịch mật và ung thư dạ dày là một số nguyên nhân ít phổ biến hơn.
- Tắc nghẽn đường ruột: Sự tắc nghẽn ở đại tràng hoặc ruột non vùng bụng trên của bạn có thể gây đau ở đó.
- Lách to: Lách to có thể là nguyên nhân gây đau bụng trên bên trái. Nhiễm trùng và bệnh gan là những nguyên nhân phổ biến. Nếu bạn bị thương gần lá lách, hãy cẩn thận vì nó có thể bị vỡ và chảy máu. Lá lách vỡ có thể gây chảy máu và là một trường hợp cấp cứu đe dọa tính mạng.
- Bệnh đường tiết niệu trên và thận: Nhiễm trùng ở thận hoặc niệu quản trên sẽ gây viêm và đau ở đó, bao gồm cả sỏi thận. Cơn đau ở vùng thận của bạn có thể bắt đầu ở lưng và lan ra phía trước.
- Viêm phúc mạc: Viêm phúc mạc có thể gây đau lan tỏa khắp bụng. Nó thường xảy ra do nhiễm trùng do vi khuẩn, nhưng cũng có thể do thiếu máu cục bộ mạch mạc treo.
- Tình trạng tim và phổi: Ít phổ biến hơn, tình trạng ở ngực ảnh hưởng đến tim hoặc phổi có thể gây đau ở vùng bụng trên. Điều này có thể bao gồm tắc mạch phổi, nhiễm trùng vùng ngực, đau thắt ngực hoặc viêm màng ngoài tim.
3. Chăm sóc và điều trị
Làm thế nào tôi có thể giảm đau bụng trên?
Không phải tất cả các nguyên nhân gây đau bụng trên đều có thể được điều trị hiệu quả tại nhà. Nếu đây chỉ là một trường hợp khó tiêu đơn giản, thuốc kháng axit có thể làm giảm tình trạng này. Đối với chứng đau và viêm nói chung, NSAID (thuốc chống viêm không steroid) như ibuprofen có thể hữu ích. Nhưng đây không phải là giải pháp lâu dài cho cơn đau dai dẳng. Nếu bạn cần giảm đau thường xuyên hoặc nếu thuốc không có tác dụng đủ tốt, bạn nên gặp bác sĩ tư vấn.
Các bác sĩ điều trị đau bụng trên như thế nào?
Bác sĩ sẽ khám và hỏi bệnh thật kỹ. Họ cũng có thể tiến hành các xét nghiệm để thu hẹp nguyên nhân gây đau bụng trên của bạn. Chúng có thể bao gồm các xét nghiệm hình ảnh và xét nghiệm máu để kiểm tra nhiễm trùng và viêm. Bác sĩ sẽ cung cấp cho bạn một kế hoạch điều trị dựa trên chẩn đoán của họ.
4. Khi nào cần gọi bác sĩ
Làm thế nào để biết cơn đau bụng trên của tôi có nghiêm trọng không?
Không phải lúc nào bạn cũng có thể biết cơn đau bụng nghiêm trọng như thế nào chỉ bằng cảm giác của mình. Một số tình trạng nghiêm trọng chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ và một số bệnh nhẹ có thể rất khó chịu hoặc đau đớn.
Nếu bạn bị đau dai dẳng hoặc tái phát, bạn nên gặp bác sĩ. Nên gặp bác sĩ ngay nếu bạn đau bụng nhiều hoặc cơn đau kèm theo các triệu chứng báo động đỏ như:
- Nôn ra máu hoặc đại tiện phân má
- Sốt cao
- Chóng mặt hoặc rối loạn tri giác
- Khó thở, đau ngực
- Vàng da (vàng da và lòng trắng mắt)
- Cơn đau trở nên tồi tệ hơn khi tập thể dục
- Có thể nhìn thấy sưng tấy ở bụng của bạn
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện về thăm khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh về tiêu hóa. Nếu có nhu cầu thăm khám và tư vấn với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm tại Vinmec, Quý khách vui lòng đặt lịch trực tiếp trên website để được phục vụ tốt.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo:
1. Cleveland Clinic. Upper abdominal pain. (https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/24736-upper-abdominal-pain). Accessed 04/08/2024.
2. U.S. National Library of Medicine. Abdominal Pain (https://medlineplus.gov/ency/article/003120.htm). Accessed 04/08/2024.
