Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 là một trong những đại dịch nguy hiểm nhất trong lịch sử. Dịch bệnh đã lây nhiễm cho khoảng 500 triệu người trên toàn thế giới (khoảng một phần ba dân số lúc đó) và khiến 50 triệu người tử vong. Đại dịch cúm 1918 được phát hiện lần đầu tiên ở Châu Âu, Hoa Kỳ và một phần của Châu Á trước khi nhanh chóng lan rộng khắp ra khắp thế giới. Vào thời điểm đó chưa có vắc-xin phòng bệnh cũng như không có thuốc điều trị hiệu quả cho căn bệnh này.
1. Cúm là gì?
Cúm là chỉ một loại virus tấn công vào hệ hô hấp. Virus cúm rất dễ lây lan, khi người bệnh ho hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt dịch tiết sẽ phát tán vào trong không khí, đem theo virus và có thể lây lan cho bất kỳ ai ở gần và hít phải. Ngoài ra, nếu bạn chạm vào thứ gì đó có virus trên đó và sau đó đưa tay lên miệng, mũi hoặc mắt thì cũng có thể bị nhiễm bệnh.
Virus cúm có thể biến đổi nhanh chóng. Dịch cúm xảy ra hàng năm và mức độ nghiêm trọng khác nhau, một phần phụ thuộc vào loại virus đang lây lan.
Cúm thường xảy ra theo mùa, phần nhiều là từ cuối mùa thu sang mùa xuân. Trong một năm điển hình, đã có hơn 200.000 người Mỹ phải nhập viện vì các biến chứng liên quan đến cúm. Và trong ba thập kỷ qua, đã có khoảng 3.000 - 49.000 ca tử vong liên quan đến cúm hàng năm tại Hoa Kỳ.
Các đối tượng như trẻ em, người trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai và những người mắc một số bệnh như hen suyễn, tiểu đường, bệnh tim sẽ có nguy cơ cao bị biến chứng liên quan đến cúm như viêm phổi, nhiễm trùng tai, viêm xoang và viêm phế quản.
Một đại dịch cúm, như đại dịch cúm 1918 xảy ra khi có một chủng virus cúm với độc tính đặc biệt xuất hiện. Con người chưa có miễn dịch với loại virus đó nên tốc độ lây lan lan từ người sang người trên toàn cầu là rất nhanh.
Trắc nghiệm: Bạn có phân biệt được chính xác cảm lạnh và cúm mùa?
Cảm cúm và cảm lạnh là hai khái niệm mà chúng ta thường đánh đồng nó giống nhau, không phân biệt rõ ràng. Dưới đây là một số câu hỏi trắc nghiệm, giúp bạn có thêm những kiến thức phân biệt cảm lạnh và cảm cúm. Từ đó, có những biện pháp điều trị bệnh phù hợp.2. Các triệu chứng của cúm Tây Ban Nha
Làn sóng đầu tiên của đại dịch cúm 1918 xảy ra vào mùa xuân và nhìn chung là nhẹ. Người bệnh sẽ trải qua các triệu chứng cúm điển hình như cảm giác ớn lạnh, sốt, người mệt mỏi và thường hồi phục sau vài ngày. Số ca tử vong được báo cáo lúc này còn thấp.
Tuy nhiên, đợt cúm thứ hai xảy ra vào mùa thu năm đó, lần này bệnh rất dễ lây lan và người bệnh đã tử vong chỉ trong vài giờ hoặc vài ngày do các triệu chứng bệnh phát triển. Màu da của bệnh nhân chuyển sang màu xanh, phổi của họ chứa đầy dịch khiến cho họ bị ngạt thở và tử vong. Chỉ trong vòng một năm, tuổi thọ trung bình ở Mỹ đã giảm mạnh tới cả chục năm.
3. Cái gì đã gây ra đại dịch cúm Tây Ban Nha?
Vào thời điểm đó người ta không biết chính xác chủng cúm đặc biệt gây ra đại dịch cúm Tây Ban Nha đến từ đâu. Tuy nhiên, dịch cúm năm 1918 lần đầu tiên được thấy ở Châu Âu, Châu Mỹ và các khu vực Châu Á trước khi lan sang hầu hết mọi nơi trên hành tinh chỉ trong vòng vài tháng.
Mặc dù trên thực tế cúm năm 1918 không bị cô lập ở Tây Ban Nha nhưng nó được biết đến trên toàn thế giới là cúm Tây Ban Nha. Nguyên nhân của việc gọi tên đó là do Tây Ban Nha là nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong đại dịch này và Tây Ban Nha cũng không phải chịu sự cố mất điện thời chiến gây ảnh hưởng đến các quốc gia châu Âu khác. Ngay cả nhà vua của Tây Ban Nha lúc đó là Alfonso XIII cũng đã bị nhiễm cúm.
Một điểm khác thường của đại dịch cúm 1918 đó là nó đã đánh gục nhiều người trẻ tuổi khỏe mạnh thời đó. Đây là nhóm đối tượng thường có thể tự chống lại được loại bệnh truyền nhiễm này. Thậm chí cả quân nhân trong Thế chiến thứ nhất cũng bị mắc cúm 1918.
Trên thực tế, đã có nhiều binh lính Mỹ tử vong vì cúm Tây Ban Nha hơn là bị giết trong chiến tranh. Có tới 40% Hải quân Hoa Kỳ đã bị cúm, 36% quân đội bị bệnh, việc quân đội di chuyển khắp thế giới trong những con tàu và xe lửa đông đúc đã giúp cho loại virus chết người này có thể lây lan nhanh chóng. Ngay cả tổng thống Woodrow Wilson của Mỹ cũng được báo cáo là mắc bệnh cúm vào đầu năm 1919 khi đàm phán Hiệp ước Versailles, kết thúc Thế chiến thứ nhất.
Mặc dù số người chết do cúm Tây Ban Nha được ước tính là khoảng 20 - 50 triệu người, nhưng cũng có ước tính khác lên tới 100 triệu người tương đương 1/3 dân số thế giới thời bấy giờ đã bị nhiễm bệnh. Nhưng chúng ta không thể biết con số chính xác là bao nhiêu do thiếu hồ sơ y tế ở nhiều nơi.
4. Thế giới đã chống lại đại dịch cúm Tây Ban Nha như thế nào?
Khi bệnh cúm xảy ra vào năm 1918, các bác sĩ và nhà khoa học không biết chắc nguyên nhân gây bệnh và cũng không rõ cách điều trị bệnh như thế nào. Điều này hoàn toàn không giống với ngày nay, không có vắc xin không có thuốc chống virus hiệu quả và cả thuốc điều trị cúm.
Dịch cúm năm đó còn có vấn đề khác đó là Chiến tranh thế giới thứ nhất với sự thiếu hụt các bác sĩ và nhân viên y tế. Và trong số các nhân viên y tế ở Mỹ thì cũng có nhiều người đã bị mắc bệnh cúm.
Thêm vào đó, do số lượng người mắc bệnh quá nhiều đã khiến cho bệnh viện ở một số khu vực rơi vào tình trạng quá tải đến mức trường học, nhà riêng và các tòa nhà khác đã được chuyển đổi thành bệnh viện tạm thời.
Tại một số cộng đồng đã áp đặt lệnh kiểm dịch, ra lệnh cho toàn công dân đeo mặt nạ và đóng cửa những nơi công cộng bao gồm cả trường học, nhà thờ và nhà hát, các thư viện tạm dừng việc cho mượn sách. Mọi người được khuyên nên tránh bắt tay, nên ở trong nhà, một số quy định khác đã được thông qua như cấm khạc nhổ nơi công cộng.
Trong đại dịch, các hướng đạo sinh ở thành phố New York đã tiếp cận những người mà họ nhìn thấy đã nhổ nước bọt trên đường và đưa cho họ những tấm thiệp có nội dung: “Bạn đang vi phạm Bộ luật vệ sinh”.
5. Đại dịch cúm Tây Ban Nha gây thiệt hại nặng nề cho xã hội
Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 đã gây thiệt hại nặng nề cho con người, nó khiến cho nhiều gia đình mất người thân, để lại vô số góa phụ và trẻ mồ côi. Các nhà tang lễ đã rơi vào tình trạng quá tải, các thi thể chất đống. Nhiều người đã phải tự đào mộ cho chính các thành viên trong gia đình của họ.
Đại dịch cúm 1918 cũng gây thiệt hại to lớn đối với nền kinh tế. Tại Hoa Kỳ, có rất nhiều doanh nghiệp đã buộc phải đóng cửa vì có rất nhiều nhân viên của họ bị bệnh. Các dịch vụ cơ bản như gửi thư, thu gom rác thải đã bị cản trở do các công nhân bị cúm.
Thậm chí ở một số nơi còn không có đủ công nhân để thu hoạch mùa màng ở các nông trại. Ngay cả các sở y tế tiểu bang và địa phương cũng đóng cửa gây cản trở cho những nỗ lực ghi lại sự lây lan của dịch cúm năm 1918.
6. Đại dịch cúm Tây Ban Nha đã kết thúc như thế nào?
Cho đến mùa hè năm 1919, đại dịch cúm mới chấm dứt do những người bị nhiễm bệnh đã chết hoặc đã được miễn dịch với căn bệnh này.
Phải gần 90 năm sau, vào năm 2008, các nhà khoa học tuyên bố họ đã phát hiện ra điều gì đã khiến cho bệnh cúm năm 1817 trở nên nguy hiểm như vậy, đó là: một nhóm gồm ba gen đã cho phép virus làm suy yếu ống phế quản và phổi của nạn nhân, nó dọn đường cho bệnh nhân mắc viêm phổi do vi khuẩn.
Kể từ sau đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918, đã có một số đại dịch cúm khác xảy ra, song số ca tử vong vẫn ít hơn so với dịch cúm năm 1918. Cho đến nay đại dịch cúm 1918 vẫn là dịch cúm nguy hiểm và để lại hậu quả nặng nề nhất trong lịch sử nhân loại.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: nationalgeographic.com, history.com
