Đại dịch cúm là sự bùng phát toàn cầu của một loại virus cúm A mới, rất khác với virus cúm A theo mùa hiện tại và gần đây đang lưu hành ở người. Virus cúm liên tục thay đổi, khiến cho những trường hợp rất hiếm khi virus cúm không phải ở người thay đổi đường lây truyền và có thể lây nhiễm dễ dàng cho mọi người. Đồng thời, virus có thể lây lan từ người sang người. Bài viết này giúp bạn tìm hiểu thêm về các đại dịch bệnh kinh hoàng trên thế giới đã từng trải qua.
1. Thế nào là đại dịch cúm?
Đại dịch cúm là một đại dịch do virus cúm lan rộng trên phạm vi toàn thế giới và lây nhiễm một tỷ lệ lớn dân số thế giới. Trái ngược với dịch cúm theo mùa thông thường, những đại dịch này xảy ra bất thường. Đại dịch có thể gây ra tử vong cao. Chẳng hạn như đại dịch cúm tồi tệ nhất trong lịch sử được ghi nhận là Tây Ban Nha năm 1918. Đại dịch này được ước tính là nguyên nhân gây ra tỷ lệ tử vong cao với khoảng 50 đến 100 triệu người. Đã có khoảng ba đại dịch cúm ở mỗi thế kỷ trong 300 năm qua, gần đây nhất là đại dịch cúm năm 2009.
Đại dịch cúm xảy ra khi một chủng virus cúm mới được truyền sang người từ một loài động vật khác. Các loài được cho là quan trọng trong sự xuất hiện của các chủng virus mới là lợn, gà và vịt. Những chủng mới này không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ người miễn dịch nào đã nhiễm các chủng cúm cũ. Do đó, có thể lây lan cực kỳ nhanh chóng và lây lan cho rất nhiều người.
Cúm A đôi khi có thể truyền từ chim hoang sang các loài khác gây ra dịch ở gia cầm và có thể phát sinh đại dịch cúm ở người. Sự lây lan của virus cúm trên toàn thế giới được cho là một phần của sự di cư của chim hoặc do mô hình du lịch.
Trắc nghiệm: Bạn có phân biệt được chính xác cảm lạnh và cúm mùa?
Cảm cúm và cảm lạnh là hai khái niệm mà chúng ta thường đánh đồng nó giống nhau, không phân biệt rõ ràng. Dưới đây là một số câu hỏi trắc nghiệm, giúp bạn có thêm những kiến thức phân biệt cảm lạnh và cảm cúm. Từ đó, có những biện pháp điều trị bệnh phù hợp.2. Các đại dịch trên thế giới
2.1. Đại dịch cúm năm 1918
Đại dịch cúm năm 1918 là đại dịch nghiêm trọng nhất trong lịch sử. Nó được gây ra bởi một loại virus A (H1N1) có gen nguồn gốc từ loài chim. Mặc dù không có sự đồng thuận phổ quát về nguồn gốc của virus, nhưng nó đã lan rộng trên toàn thế giới trong giai đoạn 1918 -1919. Ở Hoa Kỳ, virus này lần đầu tiên được xác định ở một quân nhân vào mùa xuân năm 1918.
Người ta ước tính rằng có khoảng 500 triệu người hoặc một phần ba dân số thế giới đã bị nhiễm loại virus này. Số người chết được ước tính ít nhất là 50 triệu trên toàn thế giới với khoảng 675,000 người xảy ra ở Hoa Kỳ. Tỷ lệ tử vong cao ở những người dưới 5 tuổi, từ 20 đến 40 tuổi và trên 65 tuổi. Đồng thời, tỷ lệ tử vong cao ở những người khỏe mạnh, bao gồm cả những người trong độ tuổi 20-40 tuổi. Và đây chính là một đặc điểm nổi bật của đại dịch này.
Mặc dù, virus cúm năm 1918 đã được tổng hợp và đánh giá, nhưng các đặc tính khiến nó tàn phá vẫn chưa được hiểu rõ. Không có vắc xin để bảo vệ chống nhiễm cúm, không có kháng sinh để điều trị nhiễm khuẩn thứ cấp có thể liên quan đến nhiễm cúm. Các nỗ lực kiểm soát trên toàn thế giới chỉ giới hạn ở các biện pháp can thiệp phi dược phẩm như cách ly, vệ sinh cá nhân tốt, sử dụng thuốc khử trùng và hạn chế các cuộc tụ họp công cộng. Tuy nhiên, các biện pháp được áp dụng không đồng đều.
Đại dịch cúm năm 1918 thường được gọi là cúm Tây Ban Nha, là đại dịch cúm loại 5 gây ra bởi chủng virus cúm A gây bệnh cúm nghiêm trọng và dẫn đến tử vong.
2.2. Đại dịch năm 1957-1958 (virus H2N2)
Vào tháng 2 năm 1957, một loại virus cúm A (H2N2) mới xuất hiện ở Đông Á, gây ra đại dịch cúm Châu Á. Virus cúm cúm H2N2 này bao gồm ba gen khác nhau từ virus H2N2 có nguồn gốc từ virus cúm A đồng thời bao gồm cả H2 hemagglutinin và gen N2 neuraminidase. Nó được báo cáo lần đầu tiên ở Singapore vào tháng 2 năm 1957, Hồng Kông vào tháng 4 năm 1957 và tại các thành phố ven biển ở Hoa Kỳ vào mùa hè năm 1957. Số người chết ước tính khoảng 1.1 triệu người trên toàn thế giới và 116,000 người ở Hoa Kỳ.
2.3. Đại dịch năm 1968 (virus H3N2)
Đại dịch năm 1968 là do virus cúm A (H3N2) gây ra bao gồm hai gen từ virus cúm A trong đó có một gen hemagglutinin H3 mới và N2 neuraminidase từ virus H2N2 năm 1957. Virus này được ghi nhận lần đầu tiên ở Hoa Kỳ vào tháng 9 năm 1968. Số người chết ước tính là 1 triệu người trên toàn thế giới và khoảng 100,000 người ở Hoa Kỳ. Hầu hết các trường hợp tử vong là ở những người có tuổi trên 65.
Virus H3N2 lưu hành trên toàn thế giới dưới dạng virus cúm A theo mùa. Virus H3N2 theo mùa, có liên quan đến bệnh nặng ở người lớn tuổi, và trải qua sự biến đổi thường xuyên của kháng nguyên.
2.4. Đại dịch cúm năm 2009 - Một loại virus cúm mới xuất hiện
Virus cúm A (H1N1) pdm09 rất khác với H1N1 đang lưu hành tại thời điểm xảy ra đại dịch. Rất ít người trẻ tuổi có sẵn bất kỳ khả năng miễn dịch nào (được phát hiện bởi phản ứng kháng thể) với virus cúm A (H1N1) pdm09, nhưng gần một phần ba số người trên 60 tuổi có kháng thể chống lại virus này nhưng vẫn có khả năng bị phơi nhiễm với virus cũ hơn trước đó.
Do virus cúm A (H1N1) pdm09 rất khác so với virus cúm lưu hành, cho nên việc tiêm vắc-xin cúm theo mùa cung cấp rất ít sự bảo vệ chống lại virus cúm A (H1N1) pdm09. Mặc dù, vắc xin virus cúm A (H1N1) pdm09 đã được sản xuất, nhưng nó không có sẵn với số lượng lớn cho đến cuối tháng 11, sau khi đỉnh điểm của dịch bệnh trong đợt thứ hai đến và đi ở Hoa Kỳ. Từ ngày 12 tháng 4 năm 2009, Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh (CDC) ước tính có khoảng 60.8 triệu trường hợp nhiễm (trong khoảng 43.3 - 89.3 triệu), 274,304 ca nhập viện (trong khoảng 195,086 - 402,719) và 12,469 trường hợp tử vong (trong khoảng 8,868 - 18,306) tại các tiểu bang Hoa Kỳ do virus cúm A (H1N1) pdm09.
Ngoài ra, Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh ước tính rằng 151,700 - 575,400 người trên toàn thế giới đã chết vì virus cúm A (H1N1) pdm09 trong năm đầu tiên virus lưu hành. Trên toàn cầu, 80% trường hợp tử vong liên quan đến virus cúm A (H1N1) pdm09 được ước tính xảy ra ở những người trẻ hơn 65 tuổi. Điều này khác rất nhiều so với các bệnh dịch cúm theo mùa điển hình, trong đó có khoảng 70 đến 90% các ca tử vong được ước tính xảy ra ở những người có tuổi từ 65 trở lên.
Mặc dù đại dịch cúm năm 2009 ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ em, thanh niên và người trung niên. Tuy nhiên, tác động của virus cúm A (H1N1) pdm09 đối với dân số toàn cầu trong năm đầu tiên ít nghiêm trọng hơn so với các đại dịch trước đó. Ước tính tỷ lệ tử vong do đại dịch cúm dao động từ 0.03% dân số thế giới, trong suốt đại dịch H3N2 năm 1968 có đến 1% dân số thế giới và 3% dân số thế giới trong đại dịch cúm năm 1918.
Người ta đã ước tính rằng khoảng 0.001 đến 0.007% dân số thế giới tử vong vì các biến chứng hô hấp liên quan đến nhiễm virus cúm A (H1N1) pdm09 trong 12 tháng đầu tiên virus lưu hành.
Nguồn tham khảo: cdc.gov
XEM THÊM:
