Chùm ruột là một loài cây quen thuộc với nhiều người dân Việt Nam, thường được trồng để tạo bóng mát, làm thức ăn. Nhưng ít người biết rằng chùm ruột còn là vị thuốc trong Đông y thường được sử dụng để điều trị một số bệnh rất hiệu quả. Vậy chùm ruột có tác dụng gì?
1. Đặc điểm trái chùm ruột
Chùm ruột còn được người dân một số nơi gọi với tên gọi khác như là tầm duột, chùm giuột, tầm ruộc... Tên khoa học của cây chùm ruột là Phyllanthus acidus (L), cây thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).
Chùm ruột là loại cây mọc hoang và cũng thường được trồng tại Lào và nhiều nơi thuộc vùng nhiệt đới châu Á như Indonesia, Philippines, Malaysia, Ấn Độ và đảo Mangat. Ở nước ta, loài cây này được một vài nhà dân trồng làm cảnh hay trồng để ăn quả, làm mứt.
Chùm ruột là một loại cây nhỏ, thân nhẵn, có chiều cao trung bình 4 – 6m, cây cao nhất có thể đạt đến 10 m. Cành non có màu xanh nhạt, có nhiều vết sẹo của lá rụng. Rễ cây chùm ruột mọc khỏe, ăn sâu và lan rộng dưới mặt đất.
Lá cây chùm ruột mềm mỏng, dài 4 – 5cm, rộng 18 – 20mm. Mặt trên lá có màu xanh nhạt, mặt dưới là có màu nhạt hơn. Phía cuống lá hơi tù hay tua tròn, đầu phiến lá nhọt.
Hoa chùm ruột nhỏ màu đỏ, mọc thành xim dài từ 6 – 15cm tụ thành cụm hoa gồm 4 – 7 hoa trên những mấu tròn ở kẽ lá đã rụng. Hoa cái và hoa đực mọc trên cùng một cây. Hoa chùm ruột đực có đài 4 răng, 4 nhị, rời; còn hoa cái có 4 lá đài, bầu 4 ô.
Quả chùm ruột mọc thành từng chùm theo các cành non và kể cả ở cành già hoặc ngay trên thân, quả có màu từ màu xanh non đến vàng nhạt và mờ đục như sáp. Quả chùm ruột dạng nang 4 mảnh khi chín có màu vàng nhạt, đường kính khoảng 5mm, cuống quả dài khoảng 7mm. Hạt chùm ruột cứng, to, nằm ở trung tâm của quả. Mỗi một quả chỉ có một hạt.
Bộ phận làm thuốc của cây chùm ruột gồm có lá, quả, vỏ thân và rễ. Có thể thu hái lá, vỏ thân, vỏ rễ của cây chùm ruột quanh năm. Cây thường ra hoa vào tháng 3 – 5, và ra quả vào tháng 6 – 8.
Theo nghiên cứu cho thấy trong vỏ rễ cây chùm ruột có chứa saponin, tanin, acide galic, một số hợp chất triterpen như là phyllanthol, B-Amyrin và chứa nhiều acid phenol.
Quả chùm ruột có chứa 89 – 91% nước; 5,89 – 7,20% gluxit; 0,73 – 0,90% protit; 0,61 – 0,76% liptit. Độ chua chua của quả chùm ruột do có chứa acid axetic chừng 1,7%. Nước ép quả chùm ruột được dùng để giải nhiệt vì chứa đến 40mg vitamin C, nhiều chất xơ...
2. Chùm ruột có tác dụng gì?
Theo nghiên cứu hiện đại, chùm ruột có các tác dụng sau:
- Giảm đau, kháng viêm: Chùm ruột có chứa nhiều các hợp chất chống oxy hóa có tác dụng giảm đau và kháng viêm.
- Hạ huyết áp: Theo kết quả nghiên cứu trên chuột cho thấy dịch chiết xuất từ lá cây chùm ruột hỗ trợ điều trị tăng huyết áp.
- Bảo vệ gan: Nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ lá chùm ruột còn có khả năng bảo vệ gan trước độc tính của Paracetamol do sử dụng quá liều.
Theo Y Học Cổ Truyền, các bộ phận của cây chùm ruột có tác dụng như sau:
- Công dụng của trái chùm ruột: Quả chùm ruột có vị chua ngọt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, bổ gan, bổ máu. Trái chùm ruột giúp cải thiện chức năng gan, hỗ trợ trong điều trị bệnh xơ gan rất hiệu quả.
- Lá chùm ruột có vị chua nhẹ, có tính sát khuẩn cao, có khả năng tiêu đờm, tiêu độc.
- Rễ cây chùm ruột có tính nóng. Hạt và rễ chùm ruột có tác dụng tẩy.
Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và từng bài thuốc mà có thể dùng chùm ruột với nhiều cách khác nhau, như là:
- Lá cây chùm ruột có thể dùng tươi dưới dạng dã nát bôi đắp ngoài da, hoặc nấu lấy nước để tắm, điều trị lở ngứa, mề đay...
- Vỏ thân cây chùm ruột thường được phơi khô, tán bột và kết hợp với nhiều nguyên liệu khác.
- Trái chùm ruột thường được ép lấy nước, dùng ở dạng nguyên trái, ngâm mứt đường hoặc làm mứt.
Một số kiêng kỵ khi sử dụng chùm ruột:
- Vỏ và rễ cây chùm ruột chứa nhiều độc tố nên tuyệt đối không được uống hoặc tiếp xúc bằng đường miệng.
- Nếu uống nước sắc hoặc rượu ngâm từ vỏ rễ cây chùm ruột sẽ có triệu chứng ngộ độc. Nhẹ thì nhức đầu, nặng thì có thể bị đau bụng dữ dội thậm chí gây tử vong.
- Người mắc bệnh gout và sỏi thận không được ăn trái chùm ruột vì nó rất giàu acid oxalic.
3. Một số bài thuốc từ cây chùm ruột
- Bài thuốc chữa đau nhức (đau lưng, chân, háng): Sử dụng lá cây chùm ruột tươi giã nát cùng hồ tiêu, đắp vào chỗ đau.
- Bài thuốc chữa lở ngứa, mề đay, ghẻ loét, vết thương ngoài da: Sử dụng bỏ thân cây chùm ruột phơi khô, tán bột, chưng với dầu dừa, dùng để bôi. Sử dụng bôi ngoài da đều đặn mỗi ngày cho đến khi hết tình trạng mề đay, ghẻ loét lở ngứa.
- Cách ngâm rượu vỏ thân cây chùm ruột: Lấy vỏ thân cây chùm ruột phơi khô, tán thành bột mịn, sau đó đem ngâm với rượu trắng nồng độ cao theo tỷ lệ 200g bột ngâm với 1 lít rượu, để trong 10 ngày là có thể sử dụng được. Đối với trường hợp đau răng, đau họng thì ngậm trong khoảng 5 – 10 phút sau đó nhổ ra, súc miệng bằng nước lọc. Đối với vết thương, lở loét ngoài da có thể dùng rượu này để bôi.
Có thể thấy trái chùm ruột có rất nhiều tác dụng trong việc điều trị bệnh lý. Tuy nhiên việc sử dụng đúng cách dược liệu này sẽ đem lại hiệu quả cao hơn. Do vậy, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
