Khổ sâm là loại dược liệu được nhiều người biết đến với công dụng chữa trị các bệnh bên trong cơ thể lẫn bên ngoài da. Một số phụ huynh đặt ra câu hỏi rằng liệu có nên dùng cây khổ sâm tắm cho bé hay không?
1. Khổ sâm là cây gì?
Khổ sâm là loại cây đa năng cho nhiều công dụng tùy thuộc vào phần sử dụng là lá hay rễ.
Khổ sâm cho lá là loại cây nhỏ có chiều cao khoảng 1m. Lá có hình mũi mác mọc so le nhưng gần như đối với nhau, đôi lúc có thể mọc thành vòng 3-4 lá với nhau. Lông được phân bố đều ở cả hai mặt lá. Hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành cụm. Quả có màu đỏ với lông trắng và mùa cho quả từ tháng 5 đến tháng 8 hằng năm. Cây khổ sâm cho lá thường được trồng phổ biến ở nước ta nhờ hợp với khí hậu nhiệt đới, đặc biệt ở các tỉnh đồng bằng Bắc bộ.
Khổ sâm cho rễ cũng có chiều cao ngang với loại cho lá. Lá của cây tương đối giống lá phan tả diệp có đặc điểm lá kép có lông mọc so le nhau. Hoa có màu vàng nhạt, mọc dọc theo chiều dài của cây. Quả hình cầu, có đầu thuôn dài, màu đen. Loại khổ sâm này thường được trồng nhiều ở Trung Quốc và hiện nay cũng đang được tiến hành trồng ở các tỉnh phía bắc.
Các nghiên cứu về thành phần hóa học trong lá khổ sâm còn khá hạn chế. Một số nghiên cứu sơ bộ cho thấy trong lá có chứa các thành phần: flavonoid, alcaloid, acid benzoic, β – sitosterol, tecpenoid, stigmasterol.
2. Tác dụng khổ sâm đến sức khỏe
2.1. Rễ khổ sâm
- Trong rễ khổ sâm có một số hoạt chất hỗ trợ ức chế quá trình tổng hợp protein của vi khuẩn, giúp ngăn ngừa phản ứng viêm.
- Rễ khổ sâm có chứa dẫn xuất matrin với tác dụng ức chế quá trình sản xuất histamin, làm giảm các phản ứng dị ứng.
- Hoạt chất D-matrin trong rễ khổ sâm giúp chống lại các phản ứng gây rối loạn nhịp tim, tăng thời gian dẫn truyền tim và hạ nhịp tim.
- Rễ khổ sâm còn giúp làm tăng số lượng bạch cầu trong cơ thể giúp chống lại nhiễm trùng.
- Một số thành phần khác trong dược liệu còn có khả năng phòng ngừa bệnh máu trắng.
- Oxy matrin có chứa trong rễ khổ sâm có thể giúp ức chế sự kết tập của tế bào mastocyt, giúp điều trị các trường hợp dị ứng hoặc viêm da tiếp xúc.
2.2. Lá khổ sâm
- Lá khổ sâm có tác dụng chống oxy hóa, kháng viêm, giảm đau, chống dị ứng.
- Hỗ trợ cải thiện các vấn đề ở hệ tim mạch như gia tăng lưu lượng máu động mạch vành, ngăn ngừa thiếu máu cơ tim, hạn chế hình thành các mảng xơ vữa trong lòng động mạch, giảm nguy cơ rối loạn nhịp tim, hạ lipid máu.
- Long đờm, bổ phế ở những người có chứng ho dai dẳng, ho có đờm, đồng thời làm giảm các triệu chứng của hen suyễn.
- Nước sắc từ lá khổ sâm có tính kháng khuẩn cao với tác dụng ức chế sự sản sinh của các vi khuẩn như tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn nhóm B, trực khuẩn lỵ và một số bệnh nấm ngoài da.
3. Có nên sử dụng khổ sâm để tắm cho bé không?
Trẻ sơ sinh là độ tuổi chưa vận động được nhiều và thường được ủ ấm nên cơ thể dễ tạo điều kiện cho mồ hôi và cặn bã tích tụ lại. Một số vị trí thường gặp trên cơ thể: bụng, lưng, cổ, mông, nách, đùi gây xuất hiện bệnh rôm sảy.
Triệu chứng của rôm sảy là cơ thể nổi lên những nốt trong suốt có chứa nước bên trong với đường kính nhỏ như đầu kim. Các nốt này xuất hiện trên nền da mẩn đỏ gây ra cảm giác nóng rát, ngứa ngáy làm cho bé khó chịu, quấy khóc. Nếu cọ xát nhiều dễ dẫn các vết loét, thậm chí là viêm nhiễm nếu không kịp thời điều trị.
Do làn da nhạy cảm của em bé nên ông bà ta thường sử dụng các sản phẩm đến từ thiên nhiên như dùng là khổ sâm tắm để trị rôm sảy. Nước lá tắm sẽ giúp lấy đi các cặn bẩn giúp da được khô thoáng, sạch sẽ, đồng thời trị các bệnh ngoài da khác như hăm tã, mề đay, mẩn ngứa, khô da. Trong lá khổ sâm có chứa thành phần tanin với tác dụng sát khuẩn và kháng viêm nên rất an toàn với làn da của bé.
Cách nấu nước lá tắm cho bé cũng rất đơn giản: Sử dụng lá khổ sâm cho vào nước đun sôi trong vòng 30 phút rồi thêm muối hạt vào. Để đến khi nguội rồi tắm cho bé như thông thường.
Một số lưu ý khi sử dụng lá khổ sâm để tắm cho bé:
- Chọn những lá có nguồn gốc rõ ràng, không sử dụng lá bị sâu bệnh hoặc đã qua phun thuốc trừ sâu.
- Cần rửa lá qua nước muối nhiều lần trước khi nấu để làm sạch bụi bẩn và vi khuẩn.
- Cần phải nấu qua nước sôi theo thời gian đã hướng dẫn để sử dụng, không được giã hay chà xát lá trực tiếp lên người bé.
- Trước khi sử dụng nước lá tắm nên tắm cho bé bằng nước ấm trước để loại bỏ bụi bẩn giúp da dễ dàng hấp thụ hơn. Sau khi tắm lá xong cũng cần tắm lại bằng nước ấm để tránh bột lá còn đọng lại trên da gây nhiễm khuẩn.
- Khi da bé đang có tình trạng nhiễm khuẩn, mưng mủ hay có vết thương hở thì không sử dụng được nước lá để tắm.
- Sau khi tắm cần theo dõi tình trạng trên da bé, nếu có biểu hiện bất thường thì ngưng không sử dụng nữa.
4. Một số bài thuốc sử dụng lá khổ sâm
4.1 Chữa đau dạ dày
- Bài thuốc 1: Chuẩn bị 16 – 20g lá khổ sâm, rửa sạch với nước rồi đem đi sắc để lấy nước đặc. Sử dụng khi nước còn ấm, uống sau bữa ăn trong khoảng 2-3 tuần. Nếu chưa khỏi thì có thể ngưng một vài ngày rồi tiếp tục dùng cho đến khi khỏi bệnh.
- Bài thuốc 2: Sử dụng lá khôi 50g; lá khổ sâm và lá bồ công anh mỗi vị 12g. Sắc các vị thuốc trên kèm theo 600ml nước. Đun sôi với lửa nhỏ cho đến khi nước đặc lại còn 200ml. Lọc bỏ bã lấy nước uống 2-3 lần/ngày, duy trì trong 10 ngày.
- Bài thuốc 3: Sắc lấy nước uống hỗn hợp lá khổ sâm 16g cùng 1 ít dạ cẩm. Mỗi ngày sử dụng một thang và duy trì trong khoảng 2-3 tuần.
- Bài thuốc 4: Nguyên liệu gồm khổ sâm và trần bì mỗi vị 12g; hương phụ, nghệ, bồ công anh mỗi vị 10g; 8g ngải cứu. Đem các vị thuốc tán nhuyễn thành bột mịn rồi mỗi ngày dùng 10-20g uống cùng nước ấm 2 lần/ngày.
4.2 Trị viêm đại tràng mãn tính
Chuẩn bị các nguyên liệu gồm: Lá khổ sâm, cùng chè dây, hậu phác, nam mộc hương, thương truật, vân mộc hương mỗi vị khoảng 8g. Sắc hỗn hợp trên với nước trong vòng 30 phút, sử dụng nhiều lần trong ngày.
4.3 Chữa chứng đầy hơi, khó tiêu
- Bài thuốc 1: Sắc khoảng từ 12 – 24g khổ sâm lấy nước uống hoặc có thể đem đi hãm như hãm trà rồi sử dụng.
- Bài thuốc 2: Lá khổ sâm, nhân trần, bồ công anh mỗi vị 12g; lá khôi và chút chít mỗi vị 10g. Giã nhuyễn các vị thuốc trên thành bột rồi pha nước ấm để sử dụng hằng ngày.
- Bài thuốc 3: Chuẩn bị lá khổ sâm, uất kim, hậu phác mỗi vị 12g; bồ công anh 20g, lá khôi 40g, cam thảo 4g, ngải cứu 8g. Sắc lấy nước từ các vị thuốc trên hoặc nấu rồi pha uống cùng với siro.
4.4 Trị vẩy nến
Nguyên liệu gồm lá khổ sâm, huyền sâm, sinh địa, kim ngân hoa mỗi vị 15g, thương nhĩ tử 10g. Sắc lấy nước uống hỗn hợp trên và sử dụng khi còn ấm. Ngoài ra có thể kết hợp sử dụng lá kinh giới đi kèm với lá khổ sâm và lá trầu không để đun nước tắm ngoài da để giảm nhanh các triệu chứng.
4.5 Trị chứng đau bụng không rõ nguyên nhân
Dùng từ 4 – 5 lá khổ sâm cùng vài hạt muối. Nhai trực tiếp hỗn hợp này và nuốt. Nếu có biểu hiện nôn ói thì có thể nhai kèm một lát gừng tươi.
4.6 Điều trị các bệnh tim mạch
Ngoài các công dụng trên thì một tác dụng mà ít người biết đến là khổ sâm chữa bệnh tim với các bài thuốc sau:
- Bài 1: Bài thuốc khổ sâm long thảo chứa khổ sâm chủ trị loạn nhịp tim, thanh tâm hỏa. Khổ sâm và ích mẫu mỗi vị 30g, 6g chích thảo. Đem sắc lấy nước uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần trong ngày. Bài thuốc này giúp điều trị rối loạn nhịp tim.
- Bài 2: Khổ sâm và hồng hoa với một lượng bằng nhau, chích thảo chỉ bằng 60% lượng khổ sâm. Đem hỗn hợp giã nhuyễn rồi tán thành bột, sau đó làm thành viên 0,5g. Sử dụng 3 lần/ngày, mỗi lần 3 viên. Có tác dụng điều trị ngoại tâm thu và viêm cơ tim.
Có thể thấy khổ sâm là loại dược liệu có rất nhiều công dụng đối với cơ thể con người, đặc biệt là dùng ngoài da cho trẻ sơ sinh. Do đó, trước khi sử dụng cần kiểm tra kỹ nguồn gốc và chú ý những phản ứng bất thường để có hướng xử trí kịp thời.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
