Bệnh lý thần kinh ruột do đái tháo đường là gì?
Bệnh đái tháo đường, thường được biết đến với các tác động chuyển hóa của nó, cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh ruột (ENS), hệ thống này rất cần thiết trong việc điều chỉnh nhu động, tiết và hấp thụ của đường tiêu hóa (GI). Sự phát triển của bệnh lý thần kinh ruột do bệnh đái tháo đường có thể dẫn đến nhiều rối loạn chức năng đường tiêu hóa khác nhau, chẳng hạn như liệt dạ dày và thói quen đi tiêu không đều, chủ yếu là do sự gián đoạn chức năng của các tế bào thần kinh và tế bào thần kinh đệm trong ENS, cũng như stress oxy hóa và viêm.
Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Bệnh thần kinh ruột do đái tháo đường là một bệnh lý làm suy yếu hệ thần kinh ruột (ENS), cần thiết để điều chỉnh chức năng đường tiêu hóa (GI). Biến chứng này dẫn đến nhiều rối loạn GI ở bệnh nhân đái tháo đường, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của họ.
Phương pháp chẩn đoán và thách thức
Chẩn đoán bệnh thần kinh ruột do đái tháo đường là một quá trình phức tạp và tinh tế đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện. Quá trình này bắt đầu bằng một đánh giá lâm sàng kỹ lưỡng, trong đó các chỉ số chính như thói quen đại tiện thay đổi, đau đường tiêu hóa, đầy hơi và các dấu hiệu của rối loạn làm rỗng dạ dày như liệt dạ dày được đánh giá. Ở giai đoạn này, tiền sử bệnh nhân chi tiết là rất quan trọng để phân biệt bệnh thần kinh ruột với các rối loạn đường tiêu hóa khác.
Trọng tâm của quá trình chẩn đoán là các nghiên cứu về nhu động đường tiêu hóa. Chúng bao gồm đo áp lực thực quản và chụp cắt lớp dạ dày, cung cấp dữ liệu định lượng về nhu động của các đoạn khác nhau của đường tiêu hóa. Chụp cắt lớp dạ dày đặc biệt quan trọng vì nó được coi là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh liệt dạ dày, một biểu hiện phổ biến của bệnh lý thần kinh ruột. Bổ sung cho những xét nghiệm này là các xét nghiệm nội soi và chụp X - quang, chẳng hạn như chụp cộng hưởng từ hoặc chụp cắt lớp vi tính. Mặc dù những xét nghiệm này không chẩn đoán trực tiếp bệnh lý thần kinh, nhưng chúng đóng vai trò quan trọng trong việc loại trừ các tắc nghẽn cơ học hoặc các bất thường về cấu trúc khác có thể biểu hiện các triệu chứng bệnh lý thần kinh.
Lĩnh vực chẩn đoán cũng đang chứng kiến sự xuất hiện của các kỹ thuật cải tiến như nội soi viên nang và thuốc thông minh. Các công nghệ này, có khả năng đo độ pH, áp suất và nhiệt độ, cung cấp một phương pháp ít xâm lấn hơn để trực tiếp hình dung và đo chức năng GI. Ngoài ra, việc xác định các dấu hiệu sinh học cụ thể trong mẫu máu hoặc phân, bao gồm các dấu hiệu viêm và peptide ruột, là một lĩnh vực nghiên cứu đang diễn ra, hứa hẹn các lựa chọn chẩn đoán không xâm lấn. Xét nghiệm tự động, chẳng hạn như biến thiên nhịp tim, cung cấp các chỉ số gián tiếp về bệnh lý thần kinh ruột bằng cách đánh giá tính toàn vẹn của ANS.
Tuy nhiên, quá trình chẩn đoán gặp rất nhiều thách thức. Các triệu chứng đường tiêu hóa không đặc hiệu, thiếu tiêu chuẩn chẩn đoán, tính khả dụng hạn chế của các xét nghiệm chuyên khoa và những thách thức trong việc giải thích kết quả xét nghiệm đều làm tăng thêm sự phức tạp. Hơn nữa, sự thay đổi trong các biểu hiện của bệnh nhân, sự chồng chéo với các biến chứng đái tháo đường khác như bệnh thần kinh ngoại biên và rối loạn chức năng tự chủ, và khả năng các yếu tố tâm lý và rối loạn chức năng đường tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích bắt chước các triệu chứng bệnh thần kinh, làm phức tạp thêm chẩn đoán.
Một phương pháp tiếp cận liên ngành giúp tăng cường độ chính xác và tính toàn diện của chẩn đoán. Các mô hình chăm sóc cộng tác liên quan đến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa, bác sĩ nội tiết, bác sĩ chăm sóc chính, chuyên gia dinh dưỡng và chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể cung cấp đánh giá toàn diện về tình trạng của bệnh nhân.
Không thể cường điệu hóa tầm quan trọng của tiền sử bệnh nhân vì nó cung cấp những hiểu biết vô giá để phân biệt bệnh thần kinh ngoại biên với các rối loạn tiêu hóa khác. Nhật ký triệu chứng và đánh giá chất lượng cuộc sống giúp hiểu được tác động của các triệu chứng đến cuộc sống hàng ngày và sức khỏe tâm lý của bệnh nhân.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong chẩn đoán lấy bệnh nhân làm trung tâm. Sự khác biệt trong nhận thức và báo cáo triệu chứng, rào cản về văn hóa và ngôn ngữ, cũng như nhu cầu chăm sóc bệnh nhân phù hợp về mặt ngôn ngữ và nhạy cảm về mặt văn hóa tạo ra những rào cản bổ sung.
Nhìn chung, chẩn đoán bệnh thần kinh ruột do đái tháo đường đòi hỏi một nỗ lực phối hợp liên ngành, kết hợp đánh giá lâm sàng với các xét nghiệm chẩn đoán chuyên khoa. Vượt qua những thách thức của các triệu chứng không đặc hiệu, thiếu tiêu chuẩn chuẩn hóa và sự phức tạp trong việc giải thích xét nghiệm là rất quan trọng. Nhấn mạnh vào việc chăm sóc lấy bệnh nhân làm trung tâm và xem xét sự khác biệt cá nhân và các yếu tố văn hóa là chìa khóa để chẩn đoán và quản lý hiệu quả tình trạng phức tạp này.
Tài liệu tham khảo
1. Hansen CS, Määttä LL, Andersen ST, Charles MH. The Epidemiology of Diabetic Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuropathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 5-36.
2. Jones KL, Marathe CS, Wu T, Rayner CK, Horowitz M. Gastrointestinal Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuropathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 471-490
3. Abdalla MMI. Enteric neuropathy in diabetes: Implications for gastrointestinal function. World J Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865 Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865
