Bệnh đái tháo đường tác động đến hệ tiêu hóa như thế nào là vấn đề được nhiều người bệnh thắc mắc. Bệnh tiểu đường được xem như một thách thức lớn đối với sức khỏe toàn cầu, ảnh hưởng đến hàng triệu người và ngày càng trở nên phổ biến. Trong các biến chứng, bệnh thần kinh ruột nổi bật là một tình trạng nghiêm trọng nhưng thường bị bỏ sót.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. Bệnh thần kinh ruột do tiểu đường là gì?
Bệnh thần kinh ruột do đái tháo đường là một tình trạng làm suy yếu hệ thần kinh ruột (ENS) đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các chức năng của hệ tiêu hóa. Biến chứng này gây ra nhiều rối loạn hệ tiêu hóa ở những người bệnh mắc bệnh tiểu đường, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Ngoài ra, tỷ lệ mắc bệnh thần kinh đái tháo đường bao gồm cả bệnh thần kinh ruột đang tăng song song với tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường. Nhiều nghiên cứu đã tập trung vào mối quan hệ giữa bệnh tiểu đường và bệnh thần kinh đường ruột, làm nổi bật ảnh hưởng của bệnh đối với các chức năng thiết yếu trong hệ tiêu hóa.
2. Bệnh đái tháo đường tác động đến hệ tiêu hóa như thế nào?
Bệnh thần kinh ruột do tiểu đường tạo ra một thách thức phức tạp cho toàn bộ hệ tiêu hóa với từng phân đoạn thể hiện những rối loạn chức năng riêng biệt nhưng có liên kết chặt chẽ với nhau do tổn thương thần kinh.
2.1 Rối loạn chức năng thực quản
Bệnh lý thần kinh này chủ yếu làm gián đoạn nhu động trong thực quản, thường dẫn đến các vấn đề như trào ngược dạ dày thực quản và rối loạn nhu động thực quản. Các vấn đề về nhu động này thường thể hiện qua sóng nhu động bị gián đoạn và chức năng cơ thắt bị rối loạn, thường gắn liền với tình trạng tăng đường huyết kéo dài làm tăng căng thẳng oxy hóa lên tế bào thần kinh thực quản.
Thông qua việc sử dụng các kỹ thuật đo áp lực và chụp ảnh tiên tiến, những phát hiện này đã được làm sáng tỏ, mở đường cho việc nghiên cứu các chiến lược điều trị mới như điều biến thần kinh có mục tiêu để giảm thiểu các rối loạn chức năng.
Người mắc bệnh tiểu đường thường gặp phải các triệu chứng như ợ nóng, khó nuốt, trào ngược và trở nên trầm trọng hơn bởi căng thẳng oxy hóa tác động lên các tế bào thần kinh thực quản do tình trạng tăng đường huyết.
2.2 Biến chứng dạ dày
Bệnh lý thần kinh do đái tháo đường ở dạ dày thường đạt đỉnh điểm với tình trạng liệt dạ dày đặc trưng bởi tình trạng chậm làm rỗng dạ dày khi không có tắc nghẽn cơ học. Triệu chứng của bệnh tiểu đường bao gồm buồn nôn, nôn mửa, đầy hơi và no sớm gây tác động nghiêm trọng đến tình trạng dinh dưỡng và việc kiểm soát đường huyết ở người bệnh đái tháo đường.
Chất lượng cuộc sống bị giảm đáng kể do liệt dạ dày, điều này dẫn đến kiểm soát đường huyết không tốt, liên quan đến các biến chứng khác nhau, khó chịu ở vùng bụng, dinh dưỡng kém và số lần nhập viện tăng cao, căng thẳng về mặt tâm lý… do đó làm trầm trọng thêm tình trạng sức khỏe tổng quát của người mắc bệnh tiểu đường.
Vai trò quan trọng của ICC trong các rối loạn nhu động dạ dày ở người bệnh đái tháo đường đã được các nghiên cứu và làm nổi bật, trong đó các liệu pháp mới đang hướng đến việc khôi phục chức năng của hệ tiêu hóa. Liệt dạ dày có sinh lý bệnh liên quan đến rối loạn chức năng của đám rối cơ ruột dạ dày và ICC, dẫn đến tình trạng làm rỗng dạ dày bị chậm và tác động lớn đến sức khỏe.
2.3 Rối loạn chức năng ruột non
Do đái tháo đường, bệnh thần kinh ruột gây rối loạn nghiêm trọng chức năng của ruột non biểu hiện bằng một số triệu chứng từ khó chịu trong bụng đến kém hấp thu nghiêm trọng. Tình trạng này trở nên nặng hơn bởi stress oxy hóa liên quan đến mức đường huyết cao kéo dài, làm tổn thương các tế bào thần kinh cũng như ruột non. Ngoài ra, tình trạng tăng đường huyết còn làm giảm khả năng phục hồi niêm mạc, đồng thời ảnh hưởng đến các yếu tố tăng trưởng insulin, dẫn đến việc đẩy nhanh quá trình apoptosis.
Trọng tâm của các nghiên cứu gần đây đã chuyển từ bệnh lý thần kinh tự chủ sang mất các tế bào thần kinh nitrergic và ICC - yếu tố quan trọng đối với nhu động của hệ tiêu hóa.
Tổn thương ICC gây ra bởi ROS làm gián đoạn chức năng phối hợp co thắt ruột của chúng, dẫn đến thay đổi trong nhu động. Bên cạnh đó, vai trò của nitric oxide synthase (nNOS) trong tế bào thần kinh đối với nhu động ruột đã được xác nhận và các thay đổi ở nNOS do tình trạng tăng đường huyết gây ra có thể góp phần dẫn đến rối loạn nhu động của ruột non.
2.4 Những thay đổi ở đại tràng
Tình trạng tăng đường huyết kéo dài gây stress oxy hóa và dẫn đến các cơn co thắt cơ yếu làm ảnh hưởng đến chức năng của đại tràng. Sự gián đoạn này tác động đến hoạt động của ICC và các tế bào thần kinh, từ đó gây ra các vấn đề về nhu động đại tràng như táo bón mãn tính hoặc tiêu chảy.
Các yếu tố như sự thay đổi của hệ vi khuẩn đường ruột và rối loạn điều hòa các chất dẫn truyền thần kinh, chất trung gian gây viêm cũng như sự mất cân bằng giữa các tín hiệu kích thích và ức chế cùng các bất thường trong quá trình dẫn truyền thần kinh là những yếu tố đóng góp. Quá trình nghiên cứu chủ yếu hướng đến phát triển các phương pháp điều trị dược lý nhằm vào hệ thống dẫn truyền thần kinh này để nâng cao chức năng đại tràng ở người mắc bệnh tiểu đường.
2.5 Rối loạn chức năng hậu môn trực tràng
Rối loạn chức năng hậu môn trực tràng do bệnh lý thần kinh ruột ở người bệnh mắc bệnh tiểu đường thường bao gồm suy giảm cảm giác và kiểm soát cơ thắt dẫn đến chứng đại tiện không tự chủ hoặc táo bón nghiêm trọng. Điều này ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh tiểu đường.
Các phương pháp chẩn đoán tiên tiến như đo áp lực hậu môn trực tràng đã giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về những suy giảm thần kinh cơ này. Các nghiên cứu cho thấy rối loạn chức năng hậu môn trực tràng có liên quan đến các biến chứng toàn thân của bệnh tiểu đường, nhấn mạnh nhu cầu cần có các phương pháp quản lý tích hợp.
3. Các cách phòng ngừa bệnh tiểu đường
Khi đã biết bệnh đái tháo đường tác động đến hệ tiêu hóa như thế nào, mọi người nên phòng ngừa bằng cách.
- Giảm cân để kiểm soát trọng lượng cơ thể.
- Hoạt động thể chất thường xuyên.
- Bổ sung các loại ngũ cốc, hạt giàu vitamin, khoáng chất và ít carbohydrate.
- Tránh xa các loại thực phẩm nhiều đường, ít chất xơ/chất dinh dưỡng.
- Hạn chế tối đa rượu bia, thuốc lá.
- Thường xuyên kiểm tra lượng đường theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Trên đây là tất cả thông tin về vấn đề bệnh đái tháo đường tác động đến hệ tiêu hóa như thế nào. Nhìn chung, bệnh thần kinh ruột do đái tháo đường tác động đến toàn bộ hệ tiêu hóa từ thực quản đến hậu môn trực tràng. Với mỗi phần của hệ tiêu hóa lại thể hiện các rối loạn chức năng đặc thù và các triệu chứng đi kèm như mô tả trong Hình 1.
Sự phức tạp của bệnh tiểu đường yêu cầu một phương pháp quản lý lâm sàng toàn diện, bao gồm chẩn đoán tiên tiến, điều trị hướng mục tiêu và nghiên cứu liên tục để nâng cao kết quả cho người bệnh. Việc nghiên cứu thêm về cơ sở phân tử và tế bào của bệnh tiểu đường có vai trò quan trọng trong việc phát triển các phương pháp can thiệp hiệu quả.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Tài liệu tham khảo
- Hansen CS, Määttä LL, Andersen ST, Charles MH. The Epidemiology of Diabetic Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuroưpathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 5-36.
- Jones KL, Marathe CS, Wu T, Rayner CK, Horowitz M. Gastrointestinal Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuropathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 471-490
- Abdalla MMI. Enteric neuropathy in diabetes: Implications for gastrointestinal function. World J Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865 Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865
