Chăm sóc sau phẫu thuật van tim

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Văn Hùng - Bác sĩ Ngoại tim mạch - Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

1. Phẫu thuật van tim

Phẫu thuật van tim nhằm mục đích sửa hoặc thay van tim đã bị tổn thương đáng kể gây ảnh hưởng đến chức năng bơm máu hoặc hút máu của tim. Sửa van hoặc thay van tim là biện pháp cần thiết để phòng ngừa dẫn đến suy tim hoặc giảm suy tim và các biến chứng nặng nề khác về sau.

Khi đã được sửa hoặc thay van không có nghĩa là bệnh tim đã hoàn toàn khỏi hẳn. Phẫu thuật chỉ giúp bệnh nhân chuyển từ một tình trạng bệnh lý nặng hoặc có nguy cơ không ổn định sang một tình trạng bệnh ổn định hơn. Do đó, bệnh nhân sau phẫu thuật van tim cần được tiếp tục theo dõi và uống thuốc đều đặn, tái khám định kỳ theo chỉ dẫn của bác sĩ.

2. Chăm sóc sau phẫu thuật van tim

2.1. Ngay sau phẫu thuật

Ngay sau cuộc phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được chuyển sang phòng hồi sức để được theo dõi sát các diễn biến sau mổ. Thông thường, các bệnh nhân sau mổ sẽ bắt đầu tỉnh dần sau khoảng 2 giờ tính từ khi kết thúc phẫu thuật, nhưng cũng có trường hợp tỉnh muộn hơn.

Sau phẫu thuật một vài giờ, khi bệnh nhân đang nằm tại phòng hồi sức, gia đình có thể được vào thăm trong thời gian ngắn, nhưng thường phải hạn chế để tránh nguy cơ nhiễm trùng.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ thấy trên người mình có nhiều ống dẫn lưu, dây và các thiết bị theo dõi, hỗ trợ. Các thiết bị này giúp theo dõi để đảm bảo quá trình hậu phẫu an toàn và hiệu quả. Các thiết bị này sẽ được rút ra khi bạn đã ổn định và có thể chuyển ra phòng chăm sóc sau mổ. Quá trình này thường kéo dài khoảng 24 giờ sau phẫu thuật. Trung bình, thời gian nằm viện sau phẫu thuật khoảng 7 đến 10 ngày. Nếu mổ nội soi, thời gian phục hồi sẽ nhanh hơn, có thể chỉ mất từ 3 - 5 ngày.

Chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật thay van tim cần chú ý:

● Hầu hết các bệnh nhân thường cảm thấy đau vùng vết mổ với mức độ khác nhau nhưng thường không nhiều. Tư thế nằm thoải mái, vận động tay nhẹ nhàng sẽ giúp bệnh nhân bớt cảm giác đau. Nếu đau nhiều quá, y tá sẽ cho dùng thuốc giảm đau. Thường thì cảm giác này hiếm khi kéo dài quá 3 ngày.

● Ngay sau phẫu thuật, vết mổ sẽ được băng vừa phải, thoáng khí. Điều này giúp cho vết mổ dễ khô và liền da. Sau vài ngày, nếu tắm bằng xà phòng cũng rất tốt. Chỉ khâu vết mổ có thể được cắt sau phẫu thuật 1 tuần

● Tập thở sâu và tập ho sẽ giúp bệnh nhân hồi phục nhanh hơn. Ho làm giảm tình trạng ứ đọng ở phổi nên giảm nguy cơ viêm phổi và sốt, không ảnh hưởng tới vết mổ cũng như các đường khâu tại tim. Hầu hết người bệnh do sợ đau nên không dám ho sau mổ. Sẽ dễ ho hơn nếu bạn kê gối dưới lưng. Thay đổi tư thế nằm thường xuyên, liên tục trở mình cũng giúp quá trình hồi phục tốt hơn.

● Trong khi ngủ, nên cho bệnh nhân nằm nghiêng về một bên và thường xuyên trở mình trong khi ngủ, thay đổi tư thế vài tiếng một lần nếu có thể. Nằm ngửa trong một thời gian dài sẽ không tốt cho phổi của người bệnh.

● Khi ống nội khí quản được rút ra, người bệnh sẽ có thể ăn thức ăn lỏng như súp, cháo. Tuỳ thuộc vào hệ tiêu hoá mà việc chuyển từ thức ăn lỏng sang ăn như bình thường sớm hay muộn.

● Thường sau mổ 2 ngày, bệnh nhân có thể ngồi dậy hoặc đi bộ xung quanh phòng. Sau đó, có thể cho bệnh nhân đi bộ những quãng ngắn ngoài hành lang, thậm chí lên cầu thang, đi bộ dài hơn để chuẩn bị về nhà.

● Vệ sinh thân thể: Bệnh nhân có thể được lau người ngay sau mổ. Vài ngày sau bạn có thể tắm dội nước hoặc dùng vòi hoa sen và gội đầu.

2.2. Chăm sóc bệnh nhân khi đã phục sau hồi phẫu thuật van tim

Khi đã hồi phục sau một cuộc phẫu thuật van tim, được xuất viện và bắt đầu những hoạt động thường ngày, bệnh nhân cần lưu ý một số điều quan trọng:

Tái khám định kỳ đều đặn: Trong vòng 3 tháng đầu sau mổ, bệnh nhân cần khám lại đều đặn để các bác sĩ kiểm tra chế độ dùng thuốc, liều phù hợp và có những điều chỉnh cần thiết cho phù hợp. Sau đó, khi tình trạng đã ổn định, bệnh nhân chỉ cần kiểm tra định kỳ ít nhất 2 lần/ năm.

Theo dõi cân nặng: Cân nặng thay đổi bất thường có thể là dấu hiệu xấu. Bệnh nhân sau phẫu thuật van tim nếu có điều kiện nên cân hằng ngày để theo dõi tình trạng sức khỏe của mình.

Trong khoảng 3 tuần sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể sụt cân một chút. Nếu tăng cân nhiều hơn 2,5 kg/ tuần, bạn có thể đang bị phù.

Chế độ ăn sau phẫu thuật: Chế độ ăn giàu dinh dưỡng rất quan trọng cho sự phục hồi sức khỏe sau phẫu thuật.

2.3 Chế độ dinh dưỡng sau phẫu thuật van tim

Thay van tim cần kiêng ăn gì?

Bệnh nhân sau phẫu thuật van tim không cần kiêng khem quá đặc biệt.

Tuy nhiên, nên hạn chế ăn muối và các thực phẩm chứa nhiều muối (dưa, cà muối, cá khô, các loại đồ hộp, đồ ăn nhanh,...). Đối với bệnh nhân thay van tim thì một số loại rau có màu xanh thẫm cũng có thể ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc chống đông mà bệnh người bệnh đang dùng.

Sau khi mổ van tim nên ăn gì?

Tốt nhất, hãy cố gắng xây dựng một thực đơn với tỷ lệ cân đối các loại thịt, cá, rau xanh, rau củ cho mỗi bữa ăn. Bệnh nhân có thể tham khảo thêm ý kiến của các chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn phù hợp hơn với tình trạng sức khỏe hiện tại.

2.4 Hoạt động thể lực sau thay van tim

Chế độ hoạt động thể lực phù hợp sẽ giúp bệnh nhân hồi phục cũng như tăng cường sức khỏe.

Từ khi còn đang nằm viện, nên thường xuyên vận động nhẹ nhàng như đi bộ trong phòng hay ngoài hành lang, chú ý để đảm bảo rằng, không bắt tim bạn phải làm việc quá sức.

Bằng việc hoạt động thể lực tăng dần từ từ qua mỗi ngày, chỉ vài tuần sau phẫu thuật, phần lớn mọi người có thể đi bộ 3- 4 km mỗi ngày.

Với những phẫu thuật bình thường, người bệnh mất khoảng 4 - 6 tuần để sức khoẻ trở về bình thường. Sau đó, xương ức của bạn đã liền hoàn toàn. Một số người có thể trở lại làm những công việc bàn giấy khoảng 4 tuần sau phẫu thuật. Còn với những người lao động với cường độ cao hơn thì cần nghỉ ngơi ít nhất 6 tuần trước khi họ bắt tay vào làm việc trở lại. Nếu là mổ nội soi, bệnh nhân có thể phục hồi nhanh hơn.

Một số trường hợp bệnh nhân không còn phù hợp với công việc cũ do quá nặng nhọc, căng thẳng, họ cần được sự hỗ trợ từ những người xung quanh để tìm được công việc phù hợp hơn với tình trạng sức khỏe.

2.6 Hoạt động tình dục

Bệnh nhân có thể bắt đầu các sinh hoạt tình dục khi đã sẵn sàng. Tuy nhiên, cần tránh các tác động mạnh lên ngực trong thời gian xương ức đang liền, cũng như tránh gắng sức quá nhiều.

2.7 Thuốc

Cần tuân theo chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không được uống thêm thuốc, tăng hoặc giảm liều mà chưa được sự đồng ý của bác sĩ.

Sau phẫu thuật thay van tim, bệnh nhân cần dùng thuốc chống đông đều đặn để phòng huyết khối do van tim nhân tạo. Các thuốc chống đông cần được theo dõi đều đặn bằng xét nghiệm thời gian prothrombin (thường viết tắt bằng PT và chỉ số chuẩn INR).

3. Những việc có thể làm và những điều cần tránh sau thay van tim

Trong vòng 6 đến 8 tuần sau phẫu thuật, không nên mang vác hay dùng sức kéo bất kỳ một vật nặng nào có trọng lượng hơn 50 kg. Điều đó sẽ giúp bệnh nhân tránh gây áp lực lên vết mổ đang liền sẹo và đảm bảo cho xương ức có đủ thời gian để hồi phục.

Chỉ nên làm những công việc nhẹ trong nhà. Những người được phẫu thuật tim trong một vài tuần đầu sau phẫu thuật thường dễ mệt mỏi, do đó không nên làm công việc gì gây mệt mỏi kéo dài. Sau 3 đến 6 tuần, sức khỏe của bạn sẽ khá hơn và khi đó, bạn sẽ vận động dễ dàng và nhanh nhẹn hơn.

4. Những dấu hiệu cảnh báo cần chú ý và xử trí ngay

Sau phẫu thuật, phần lớn bệnh nhân có sự cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân cần được đưa đi cấp cứu ngay nếu có một số biểu hiện bất thường như:

● Cảm giác khó chịu vùng ngực: Hầu hết các cơn đau thắt ngực hay biểu hiện bằng cảm giác không thoải mái ở vùng giữa ngực, tức nặng, đè ép, bóp nghẹt hay đau kéo dài trong vài phút, lặp đi lặp lại và tăng lên nếu tiếp tục vận động.

● Khó thở

● Vã mồ hôi lạnh, buồn nôn, hoa mắt chóng mặt, mất thăng bằng.

● Đột ngột xuất hiện tê và yếu mặt, tay hoặc chân, đặc biệt là một nửa người

● Đột ngột bất tỉnh hoặc ngơ ngác, thờ ơ, không hiểu hay không trả lời đúng các câu hỏi.

● Đột ngột xuất hiện các rối loạn về khả năng nhìn ở 1 hoặc 2 mắt.

● Đau đầu dữ dội, đột ngột mà không rõ lý do.

● Sốt, khó thở dữ dội không liên quan đến gắng sức.

● Tăng cân nhanh một cách bất thường, phù mắt cá chân.

● Mệt mỏi, nhịp tim có bất thường.