Cận thị có di truyền không là câu hỏi được nhiều bậc cha mẹ nhắc đến. Trong đó, di truyền là một yếu tố góp phần quan trọng trong việc gây ra cận thị, nhưng không phải yếu tố duy nhất. Bài viết này sẽ thảo luận các yếu tố di truyền ảnh hưởng thế nào đến tình trạng bệnh về mắt này.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của bác sĩ Đinh Phương Nhung, Khối Di truyền y học tại Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Cận thị là bệnh gì?
Cận thị là một tật khúc xạ mắt rất phổ biến, là một tình trạng khiến cho tầm nhìn xa bị mờ. Người cận thị gặp khó khăn hơn trong việc nhìn thấy các vật ở xa (ví dụ như khi lái xe) so với các vật ở gần (ví dụ như khi đọc sách hoặc sử dụng máy tính). Nếu không được điều trị bằng kính điều chỉnh tật khúc xạ hoặc phẫu thuật, cận thị có thể dẫn đến nheo mắt, mỏi mắt, đau đầu và giảm thị lực đáng kể.
Đối với thị lực bình thường, ánh sáng đi qua giác mạc trong suốt ở phía trước mắt và được hội tụ bởi thủy tinh thể lên bề mặt võng mạc, là lớp lót phía sau mắt chứa các tế bào cảm thụ ánh sáng. Mắt của người cận thị thường có trục nhãn cầu quá dài.
Kết quả là, ánh sáng đi vào mắt hội tụ quá xa về phía trước võng mạc thay vì trên bề mặt của võng mạc. Chính sự thay đổi này khiến các vật thể ở xa xuất hiện mờ. Nhãn cầu càng dài thì tia sáng càng hội tụ về phía trước và người đó càng cận thị nặng.
Cận thị được đo bằng độ mạnh của thấu kính cần thiết để khắc phục. Đơn vị tiêu chuẩn của độ thấu kính được gọi là diop. Thấu kính có độ âm được sử dụng để điều chỉnh cận thị. Cận thị càng nặng thì số diop cần thiết để điều chỉnh càng lớn. Ở một người cận thị, một bên mắt có thể cận thị hơn bên kia. Vậy cận thị có di truyền không?
2. Cận thị có di truyền không?
Cận thị có di truyền không là một câu hỏi khá khó trả lời. Cận thị thường bắt đầu vào thời thơ ấu hoặc thanh thiếu niên và có xu hướng xấu đi theo tuổi tác cho đến khi trưởng thành, khi đó bệnh có thể ổn định và không tiến triển thêm. Ở một số người, cận thị có thể cải thiện vào tuổi trung niên.
Yếu tố di truyền đóng vai trò đáng kể trong việc gây cận thị. Cận thị thường là một tình trạng phức tạp. Nhiều biến dị gen, mỗi biến dị có tác động nhỏ, có thể tương tác với các yếu tố môi trường và lối sống để ảnh hưởng đến việc liệu một người có bị cận thị hay không. Một số yếu tố góp phần gây cận thị đã được nghiên cứu xác nhận, trong khi một số yếu tố khác vẫn chưa được phát hiện.
Các nghiên cứu cho đến nay đã phát hiện ra hơn 200 gen có liên quan đến cận thị. Các nhà nghiên cứu tin rằng mỗi yếu tố di truyền này góp một phần nhỏ vào sự phát triển của cận thị. Một số gen này giúp định hướng, hình thành sự phát triển của mắt trước và sau khi sinh. Các gen khác liên quan đến việc xử lý tín hiệu ánh sáng trong võng mạc. Một số gen khác được cho là liên quan trực tiếp đến bệnh cận thị, nhưng vai trò của các gen này trong thị lực vẫn chưa rõ ràng.
Ngoài ra, có hơn 200 tình trạng di truyền có thể có một trong những triệu chứng là cận thị, nhưng phần lớn đều hiếm gặp. Một số ví dụ bao gồm:
- Thoái hoá võng mạc
- Thoái hóa sắc tố võng mạc
- Hội chứng Stickler
- Hội chứng Marfan
- Hội chứng Cohen
- Viêm võng mạc sắc tố
- Loạn dưỡng tế bào hình nón và hình que
3. Cận thị là tính trạng trội hay lặn?
Các thuật ngữ "trội" và "lặn" mô tả cách một gen cụ thể di truyền từ cha mẹ sang con, từ đó có thể xác định xem cận thị có di truyền không. Trong các bệnh di truyền trội, chỉ cần một trong hai bố mẹ của trẻ có gen thì trẻ đã có khả năng di truyền. Đối với các bệnh lặn, cả bố và mẹ của trẻ đều cần phải có gen thì bệnh mới biểu hiện.
Cận thị thường không phải là một tính trạng trội hay lặn. Trong hầu hết các trường hợp, cận thị xảy ra do sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường, chứ không phải chỉ do một tác nhân là gen gây nên.
Tuy nhiên, vẫn có trường hợp ngoại lệ khi một người thừa hưởng một tình trạng di truyền có thể gây ra triệu chứng cận thị. Khi điều này xảy ra, kiểu di truyền có thể là trội, lặn hoặc di truyền liên kết nhiễm sắc thể giới tính X, tùy thuộc vào tình trạng.
Cơ chế di truyền liên kết nhiễm sắc thể giới tính X xảy ra khi gen gây ra cận thị nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X. Nam giới chỉ có một nhiễm sắc thể X, trong khi nữ giới có hai nhiễm sắc thể X, vì vậy những tình trạng di truyền này thường ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn. Dù vậy, tình trạng cận thị có di truyền không thường không quá quan trọng khi có nhiều yếu tố khác dễ gây tình trạng bệnh về mắt này hơn.
4. Các nguyên nhân khác gây cận thị
Ngoài xét yếu tố cận thị có di truyền không, các yếu tố môi trường cũng có thể góp phần gây ra cận thị, đặc biệt ở những người có tiền sử di truyền từ gia đình.
Các nhà khoa học tin rằng sự gia tăng cận thị trên toàn cầu phần lớn là do thay đổi lối sống của con người. Theo ước tính, đến năm 2050, gần một nửa dân số thế giới sẽ bị cận thị.
Một số yếu tố nguy cơ bao gồm:
- Học tập: Thời gian học tập càng dài thì nguy cơ mắc cận thị càng cao. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng những người học đại học có nguy cơ bị cận thị gấp đôi so với những người không học đại học.
- Công việc nhìn gần: Công việc gần là bất kỳ hoạt động nào đòi hỏi phải tập trung vào một vật ở cự ly gần. Khi ngày càng nhiều người bắt đầu làm việc văn phòng, sử dụng máy tính và dành thời gian cho các thiết bị điện tử, tỷ lệ cận thị đã tăng lên. Điều này cũng có thể giải thích tại sao việc học tập lại là một yếu tố nguy cơ, vì đọc và viết là các dạng công việc gần.
- Ít tiếp xúc với môi trường ngoài trời: Khi mọi người dành thời gian dài ở trong nhà, mắt không cần phải tập trung nhìn các vật ở xa. Điều này có thể làm tăng nguy cơ cận thị.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
