Tiêu chảy là bệnh lý xảy ra do nhiều nguyên nhân như vi khuẩn, vi rút, ký sinh trùng và cũng có thể do dùng kháng sinh... Uống kháng sinh bị tiêu chảy là một tác dụng không mong muốn khi điều trị bằng nhóm thuốc này.
1. Nguyên nhân gây tiêu chảy do kháng sinh
Ở người khỏe mạnh bình thường trong hệ đường ruột luôn tồn tại một quần thể vi khuẩn lành tính (còn được gọi là lợi khuẩn) thuộc nhiều nhóm khác nhau. Các vi khuẩn này luôn tồn tại ở thế cân bằng trong đường ruột, nhằm giúp tăng cường quá trình tiêu hóa, hấp thu tốt các chất dinh dưỡng, thải trừ các chất độc hại, kìm hãm và làm mất tác dụng của các vi khuẩn có hại gây bệnh ở đường ruột.
Các thuốc kháng sinh là những hợp chất mà ở nồng độ thấp cũng có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh. Có nhiều nhóm kháng sinh khác nhau và phổ tác dụng của mỗi kháng sinh cũng không giống nhau, vì vậy khi muốn sử dụng một loại kháng sinh nào đó trong điều trị nhiễm khuẩn, bác sĩ cần xác định được loại vi khuẩn gây bệnh và phổ tác dụng của kháng sinh để lựa chọn hợp lý.
Uống kháng sinh bị tiêu chảy thường xảy ra khi dùng một hoặc nhiều loại kháng sinh tác dụng mạnh lên nhiều loại vi khuẩn (phổ tác dụng rộng) với liều cao kéo dài, điều này làm các vi khuẩn lợi khuẩn cũng bị tiêu diệt theo, phá vỡ sự cân bằng bằng hệ đường ruột gây ra hiện tượng loạn khuẩn, thúc đẩy sự phát triển của các chủng vi khuẩn gây bệnh có sẵn hoặc mới xâm nhập, dẫn tới chứng tiêu chảy hoặc viêm ruột do kháng sinh.
Hầu hết bất kỳ loại kháng sinh nào cũng có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh vật trong cơ thể, đặc biệt là các nhóm kháng sinh phổ rộng hiện nay. Một số kháng sinh gây tiêu chảy đơn thuần hoặc hội chứng viêm đại tràng giả mạc bao gồm kháng sinh nhóm Cephalosporin (Cefixim, Cefuroxim, Cefpodoxime); Erythromycin; Clindamycin; Penicillin; Amoxicilin; Ampicilin; kháng sinh nhóm Quinolones (Levofloxacin, Ciprofloxacin); Tetracycline (Minocycline, Doxycycline)... Các rối loạn đường tiêu hóa có thể xảy ra ngay cả khi kháng sinh được dùng bằng đường tiêm.
2. Triệu chứng tiêu chảy do kháng sinh
Phần lớn người bệnh bị rối loạn tiêu hóa do kháng sinh đều có triệu chứng khá mờ nhạt và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa khác.
Một số triệu chứng tiêu chảy do kháng sinh:
- Đi ngoài phân lỏng, phân sống với tần suất lớn trong ngày;
- Các triệu chứng sẽ mất đi khi ngưng điều trị bằng kháng sinh;
- Trẻ bị tiêu chảy khi dùng kháng sinh có thể có thêm các triệu chứng như đau quặn bụng, phân có máu, nôn ói... Đặc biệt là trẻ em suy dinh dưỡng, suy giảm hệ miễn dịch. Trẻ cần được đưa đến cơ sở y tế một cách sớm nhất để được thăm khám kịp thời;
Phân biệt triệu chứng tiêu chảy do dùng kháng sinh và tiêu chảy do nhiễm khuẩn như sau:
- Tiêu chảy do dùng kháng sinh: Chỉ xảy ra ở người bệnh đang điều trị bằng phác đồ thuốc có chứa kháng sinh. Người bệnh có triệu chứng đi ngoài nhiều lần, không sốt và triệu chứng tiêu biến nhanh nếu ngưng uống thuốc;
- Tiêu chảy do nhiễm khuẩn: Người bệnh có triệu chứng đau bụng, sốt cao, tình trạng tiêu chảy nghiêm trọng hơn mỗi ngày.
3. Uống kháng sinh bị tiêu chảy phải làm sao
Phụ thuộc vào độ nặng nhẹ của tình trạng tiêu chảy mà người bệnh cần có các biện pháp xử trí khác nhau:
- Đầu tiên, người bệnh cần đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất thăm khám để được chẩn đoán tình trạng bệnh chính xác nhất;
- Trường hợp tiêu chảy nhẹ do kháng sinh, ngưng sử dụng thuốc thì triệu chứng bệnh sẽ thuyên giảm hoặc khỏi hẳn;
- Trường hợp loạn khuẩn đường ruột nhưng vẫn bắt buộc phải điều trị bằng kháng sinh, xem xét hỗ trợ bằng các chế phẩm có chứa lợi khuẩn Probiotic, Prebiotic giúp cân bằng các chủng vi khuẩn đường ruột. Lưu ý các chế phẩm này cần uống cách kháng sinh ít nhất 2 tiếng;
- Xem xét đổi loại kháng sinh điều trị ít hoặc không gây rối loạn tiêu hóa nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị bệnh;
- Bù nước và điện giải bằng dung dịch oresol. Lưu ý dung dịch bù nước đã pha quá 12 giờ không dùng hết cần phải được bỏ đi. Bù nước điện giải cần được duy trì đến khi người bệnh đi ngoài phân sệt;
- Chế độ dinh dưỡng lành mạnh, hạn chế ăn các loại thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, chua cay để tránh kích thích đường ruột. Tăng cường các loại nước ép hoa quả tươi, rau củ theo mùa;
- Chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, ăn các loại đồ ăn mềm và dễ tiêu hóa.
4. Phòng ngừa rối loạn tiêu hóa khi dùng kháng sinh
Các biện pháp phòng ngừa tiêu chảy khi uống kháng sinh là gì? Đây là câu hỏi mà rất nhiều người bệnh đang phải điều trị bằng kháng sinh quan tâm. Dưới đây là một số biện pháp giúp phòng ngừa tình trạng rối loạn tiêu hóa khi dùng kháng sinh:
- Tuân thủ đúng phác đồ thuốc điều trị của bác sĩ: Lưu ý người bệnh không được tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc, hoặc kết hợp với các loại thuốc khác. Không ngưng dùng thuốc giữa chừng hoặc tự ý kéo dài thời gian dùng thuốc;
- Bổ sung sản phẩm chứa men vi sinh để giúp cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột;
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh có chứa nhiều món ăn bổ sung lợi khuẩn như ngũ cốc nguyên cám, sữa chua, súp lơ, rau chân vịt;
- Vận động nhẹ nhàng như chạy bộ, đạp xe khoảng 30 phút mỗi ngày giúp nâng cao đề kháng cho chính mình;
- Tham khảo ý kiến của bác sĩ, dược sĩ ngay khi dùng thuốc kháng sinh mà xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi, đau bụng, nôn, buồn nôn..
Trên đây là những thông tin về nguyên nhân, cách điều trị và phòng tránh tiêu chảy do kháng sinh. Hy vọng qua bài viết sẽ giúp bạn đọc có thể được nhiều kiến thức về tiêu chảy khi dùng kháng sinh và có biện pháp chăm sóc, bảo vệ bản thân tốt nhất.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
