Bệnh thần kinh ruột do tiểu đường biểu hiện bằng một loạt các triệu chứng GI. Việc quản lý hiệu quả các triệu chứng này rất quan trọng để nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và kết quả chung của bệnh.
Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Xu hướng gia tăng về tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường này tương quan với tỷ lệ mắc các biến chứng như liệt dạ dày, một biểu hiện phổ biến của bệnh thần kinh ruột. Nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ mắc bệnh khác nhau, với một nghiên cứu ở Minnesota (1996-2000) báo cáo 9,8 trường hợp trên 100000 phụ nữ và 2,5 ở nam giới. Ngược lại, một cuộc khảo sát tại Hoa Kỳ năm 2020 cho thấy bệnh liệt dạ dày phổ biến hơn ở nam giới ở mọi nhóm tuổi.
Sinh lý bệnh của bệnh thần kinh ruột do tiểu đường liên quan đến sự tương tác phức tạp giữa tổn thương do tăng đường huyết, phản ứng tự miễn, stress oxy hóa và suy mạch máu, dẫn đến rối loạn chức năng ENS. Rối loạn chức năng này không chỉ là biến chứng ngoại vi mà còn phản ánh những thay đổi bệnh lý toàn thân ở bệnh nhân tiểu đường, đòi hỏi phải hiểu sâu sắc về những tác động rộng hơn của nó.
Ngoài ra, tác động về mặt kinh tế xã hội và tâm lý của bệnh thần kinh ruột đối với bệnh nhân là đáng kể. Tình trạng này thường dẫn đến giảm năng suất làm việc, thu mình lại và tăng nhu cầu sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe, nhấn mạnh nhu cầu quản lý khẩn cấp và chính xác biến chứng này
Điều trị dược lý và quản lý chế độ ăn uống điều trị bệnh tiểu đường
Các phương pháp tiếp cận dược lý bao gồm các tác nhân thúc đẩy nhu động ruột như metoclopramide và domperidone để điều trị chứng liệt dạ dày và các rối loạn nhu động khác. Các tác nhân này làm tăng nhu động ruột đường tiêu hóa và tạo điều kiện làm rỗng dạ dày, nhưng việc sử dụng lâu dài của chúng bị hạn chế bởi các tác dụng phụ tiềm ẩn, chẳng hạn như chứng loạn động muộn với metoclopramide.
Thuốc chống nôn như ondansetron giúp giảm buồn nôn và nôn, trong khi thuốc chống tiêu chảy và thuốc nhuận tràng lần lượt giải quyết tình trạng tiêu chảy và táo bón. Tuy nhiên, các phương pháp điều trị này chủ yếu giúp giảm triệu chứng.
Clonidine, một chất chủ vận alpha-2 adrenergic, đã chứng minh hiệu quả đáng kể trong việc kiểm soát bệnh tiêu chảy do tiểu đường, một tình trạng suy nhược thường kháng trị với các phương pháp điều trị thông thường. Thuốc này phát huy tác dụng điều trị bằng cách làm giảm nhu động đường tiêu hóa và tăng cường hấp thụ chất lỏng trong ruột, các cơ chế rất quan trọng để kiểm soát các triệu chứng của bệnh tiêu chảy do tiểu đường.
Ngoài ra, các chất tương tự somatostatin, chẳng hạn như octreotide, đã được sử dụng do khả năng ức chế tiết nhiều loại hormone đường tiêu hóa và làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, do đó cải thiện các triệu chứng tiêu chảy ở bệnh nhân tiểu đường.
Thuốc ức chế chọn lọc serotonin 5-hydroxytryptamine loại 3 cũng đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh này bằng cách chặn các thụ thể serotonin, có liên quan đến việc tăng cường nhu động ruột và tiết dịch, do đó làm giảm tần suất và tính cấp thiết của bệnh tiêu chảy.
Nhìn chung, các loại thuốc này giải quyết được bệnh sinh lý phức tạp của bệnh tiêu chảy do bệnh tiểu đường và cung cấp phương pháp điều trị toàn diện, giúp giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người bị ảnh hưởng.
Quản lý chế độ ăn uống là một nền tảng khác, với các khuyến nghị về các bữa ăn nhỏ, thường xuyên, ít chất béo và chất xơ, đặc biệt có lợi cho bệnh liệt dạ dày. Việc tuân thủ các hướng dẫn về chế độ ăn uống này là rất quan trọng, mặc dù việc đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ vẫn là một thách thức.
Kiểm soát đường huyết và các liệu pháp mới nổi
Kiểm soát chặt chẽ đường huyết là điều cần thiết trong việc quản lý bệnh thần kinh ruột do tiểu đường. Cải thiện mức đường huyết có thể làm giảm các triệu chứng và ngăn ngừa bệnh thần kinh ruột tiến triển thêm. Tuy nhiên, chiến lược này đòi hỏi phải theo dõi cẩn thận để tránh hạ đường huyết, đặc biệt là ở những bệnh nhân bị liệt dạ dày, nơi khả năng hấp thụ không thể đoán trước.
Các liệu pháp mới nổi như kích thích điện dạ dày cho thấy có triển vọng, đặc biệt là trong các trường hợp liệt dạ dày không đáp ứng với các phương pháp điều trị thông thường. Trong các trường hợp nghiêm trọng, các can thiệp nội soi và phẫu thuật, như tiêm độc tố botulinum môn vị hoặc phẫu thuật nội soi cắt cơ dạ dày qua đường uống, được xem xét nhưng thường chỉ dành cho các trường hợp khó chữa do bản chất xâm lấn của chúng
Các phương pháp tiếp cận thay thế và chăm sóc lấy bệnh nhân làm trung tâm
Các loại thuốc thay thế và bổ sung, bao gồm châm cứu và thực phẩm bổ sung thảo dược, đã được nghiên cứu, mặc dù hiệu quả của chúng vẫn chưa được xác định đầy đủ. Các phương pháp này nên bổ sung chứ không phải thay thế các phương pháp điều trị thông thường. Giáo dục bệnh nhân về bệnh thần kinh ruột do tiểu đường và tác động của nó lên chức năng đường tiêu hóa là rất quan trọng. Khuyến khích các biện pháp tự quản lý, chẳng hạn như điều chỉnh chế độ ăn uống và theo dõi lượng đường trong máu, đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Tài liệu tham khảo
1. Hansen CS, Määttä LL, Andersen ST, Charles MH. The Epidemiology of Diabetic Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuropathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 5-36.
2. Jones KL, Marathe CS, Wu T, Rayner CK, Horowitz M. Gastrointestinal Neuropathy. In: Tesfaye S, Gibbons CH, Malik RA, Veves A, editors. Diabetic Neuropathy. Contemporary Diabetes. Humana, Cham, 2023: 471-490
3. Abdalla MMI. Enteric neuropathy in diabetes: Implications for gastrointestinal function. World J Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865 Gastroenterol 2024; 30(22): 2852-2865
