Xạ trị ung thư ruột thừa có thể để lại những ảnh hưởng muộn xuất hiện sau vài tháng hoặc thậm chí vài năm. Bức xạ điều trị ung thư ruột thừa có thể tác động tiêu cực đến những cơ quan như ruột, bàng quang, da, bộ phận và chức năng sinh sản,...
1. Ảnh hưởng muộn sau bức xạ ung thư ruột thừa là gì?
Ảnh hưởng muộn là những tác dụng phụ xảy ra vài tháng đến nhiều năm sau khi kết thúc điều trị ung thư ruột thừa bằng xạ trị. Một số tác dụng phụ phát triển trong quá trình điều trị bức xạ có thể kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm, chẳng hạn như vấn đề thần kinh hoặc mệt mỏi. Đây được gọi là những ảnh hưởng lâu dài của xạ trị ung thư ruột thừa mang lại. Những tác động muộn có thể bao gồm các vấn đề về sức khỏe hoặc những thách thức trong tình cảm, tâm lý và đời sống của bệnh nhân.
2. Các ảnh hưởng muộn sau bức xạ điều trị ung thư ruột thừa
Các tác dụng phụ do xạ trị ung thư ruột thừa có liên quan trực tiếp đến vùng cơ thể nhận điều trị. Bất kỳ khu vực nào được bức xạ đều có nguy cơ gặp tổn thương và dẫn đến những ảnh hưởng.
2.1. Các vấn đề về ruột
Ruột là một trong những cơ quan nhạy cảm với tác động của bức xạ. Những ảnh hưởng muộn có thể sau khi xạ trị ung thư ruột thừa tại các bộ phận chính như ruột non, trực tràng và ruột kết, bao gồm:
- Mô sẹo: Xạ trị làm tổn thương mô ruột và dẫn đến hình thành sẹo. Những mô sẹo này có thể gây tắc ruột, khiến quá trình di chuyển bình thường của phân qua ruột bị chặn lại. Khi đó, bệnh nhân có thể gặp phải các triệu chứng như đau bụng, nôn mửa, táo bón, đầy hơi hoặc sụt cân.
- Loét và chảy máu: Xảy ra do tổn thương các mô ruột sau bức xạ ung thư ruột thừa. Khi bị loét hoặc chảy máu ruột, bệnh nhân cũng có thể gặp phải tình trạng đi ngoài lẫn máu đen / đỏ tươi / sẫm màu.
- Tiêu chảy mãn tính: Một vấn đề về ruột khác có thể xảy ra muộn sau khi xạ trị ung thư ruột thừa là tiêu chảy mãn tính gây sụt cân.
- Hình thành lỗ rò: Lỗ rò có thể hình thành giữa bàng quang và ruột hoặc da và ruột. Khi có lỗ rò giữa ruột và bàng quang sẽ khiến bệnh nhân thải khí qua niệu đạo. Ngoài ra, nước tiểu, máu hoặc phân cũng có thể chảy ra từ lỗ rò đó.
- Ung thư đại tràng: Bức xạ đến ruột có thể dẫn đến ung thư ruột kết (đại tràng) nhiều năm sau khi điều trị xong. Nếu đã được điều trị ung thư ruột thừa trước 18 tuổi, bệnh nhân nên bắt đầu tầm soát ung thư đại tràng bằng nội soi hoặc xét nghiệm phân DNA khoảng 5 năm sau trị liệu hoặc ở tuổi 30. Đối với những trường hợp bị bệnh ruột kích thích, chảy máu mãn tính, tiêu chảy, ung thư ruột kết trong gia đình, viêm loét đại tràng hoặc polyp đường tiêu hoá cần tầm soát sớm hơn.
2.2. Vấn đề về bàng quang
Bức xạ đến khu vực bàng quang có thể dẫn đến những ảnh hưởng muộn cho bàng quang sau khi điều trị ung thư ruột thừa, bao gồm:
- Phát triển mô sẹo, làm giảm khả năng chứa nước tiểu của bàng quang.
- Khi xạ trị ung thư ruột thừa kết hợp với các loại thuốc hóa trị (Ifosfamide, Cyclophosphamide) có thể gây tổn thương bàng quang. Các ảnh hưởng muộn thường bao gồm viêm bàng quang xuất huyết gây chảy máu từ niêm mạc bàng quang (triệu chứng tiểu nhiều, tiểu gấp, tiểu ra máu và đau khi tiểu).
- Gây nhiễm trùng đường tiết niệu với các triệu chứng nóng rát khi đi tiểu, tiểu thường xuyên hoặc thấy máu trong nước tiểu.
- Tăng nguy cơ phát triển ung thư bàng quang, gồm các dấu hiệu như tiểu nhiều, tiểu ra máu, tiểu gấp, đi tiểu đêm hoặc tiểu không tự chủ.
Những tác động muộn này hầu hết có dấu hiệu tương tự nhau. Bệnh nhân nên nội soi bàng quang hoặc xét nghiệm nước tiểu để tìm hiểu nguyên nhân gây ra các vấn đề trên. Để giảm thiểu các tác dụng phụ muộn liên quan đến bàng quang sau xạ trị ung thư ruột thừa, bệnh nhân nên duy trì lối sống lành mạnh, ít uống rượu và bỏ thuốc lá.
2.3. Ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản và sức khỏe tình dục ở nam giới
Tia bức xạ đến khung xương chậu có thể gây ra các vấn đề sức khỏe tình dục ở nam giới, bao gồm giảm nồng độ testosterone, vô sinh, giảm số lượng tinh trùng hoặc không thể có hay duy trì sự cương cứng khi quan hệ (rối loạn cương dương).
Trong một số trường hợp, tuyến tiền liệt cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bức xạ ung thư ruột thừa, dẫn đến giảm tinh dịch. Điều này có thể khiến nam giới đạt cực khoái khô, nghĩa là vẫn đạt được cực khoái nhưng không có hoặc tiết rất ít tinh dịch.
Đối với những nam giới gặp chứng rối loạn cương dương do xạ trị gây ra có thể trao đổi với bác sĩ về những loại thuốc cải thiện như sildenafil (Viagra) hoặc các cách khác giúp đạt được sự cương cứng (máy bơm hoặc cất ghép).
2.4. Ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản và sức khỏe tình dục của nữ giới
Nữ giới sau khi điều trị ung thư ruột thừa bằng xạ trị có thể gặp phải tác dụng phụ muộn đối với cơ quan sinh sản và chức năng tình dục. Chị em có thể gặp những thay đổi lâu dài ở tử cung và âm đạo sau khi xạ trị vùng chậu. Một số ảnh hưởng muộn có thể xảy ra, bao gồm khô hạn, teo âm đạo, giảm ham muốn tình dục, chảy máu âm đạo hoặc đau khi quan hệ.
Để cải thiện các ảnh hưởng muộn này, chị em nên dùng chất bôi trơn / dưỡng ẩm gốc nước để quan hệ thoải mái hơn. Bên cạnh đó, thường xuyên thoa vitamin E cho các mô bên ngoài âm đạo để giảm ma sát và cảm giác khó chịu khi giao hợp. Đối với tình trạng teo âm đạo, bạn có thể sử dụng thuốc giãn âm đạo nhằm giúp kéo căng các mô âm đạo. Ngoài ra, chị em cũng có thể áp dụng vật lý trị liệu giúp tăng cường cơ sàn chậu và cải thiện sức khỏe tình dục.
Trong trường hợp xạ trị đến buồng trứng có thể gây tổn thương tế bào trứng và tăng nguy cơ vô sinh. Phụ nữ sau điều trị ung thư ruột thừa bằng bức xạ có thể ngừng chu kỳ kinh nguyệt và mãn kinh sớm hơn so với người cùng lứa tuổi. Điều này có ảnh hưởng lớn đến khả năng mang thai của người phụ nữ. Để ngăn ngừa tác dụng phụ muộn này, chị em có thể bổ sung hormone, tập thể dục, tăng cường canxi cũng như vitamin.
Đối với bức xạ đến tử cung có thể khiến dạ con co lại, kém đàn hồi và hình thành nên các mô sẹo. Những thay đổi này có thể làm tăng nguy cơ sảy thai, sinh con nhẹ cân hoặc sinh non ở phụ nữ.
2.5. Nguy cơ phù bạch huyết
Xạ trị ung thư ruột thừa vào các hạch bạch huyết có thể gây tổn thương và làm phù chúng. Phù bạch huyết đặc trưng bởi tình trạng sưng tấy, có nguy cơ xảy ra ở bụng, vùng sinh dục, mông, chân hoặc bàn chân. Tình trạng này có thể gây đau, làm biến dạng và tăng nguy cơ nhiễm trùng cho những khu vực này.
Nếu nhận thấy có bất kỳ vết sưng mới hoặc phù bạch huyết trở nên nặng hơn, bệnh nhân cần báo cho bác sĩ để được xử lý. Bất kỳ khu vực nào có nguy cơ hoặc xảy ra tình trạng phù bạch huyết đều rất dễ bị nhiễm trùng. Bệnh nhân nên liên hệ với bác sĩ ngay nếu có các dấu hiệu nhiễm trùng như tăng đau, sưng đột ngột, tấy đỏ, sốt hoặc sờ vào thấy ấm.
2.6. Thay đổi về da
Một ảnh hưởng muộn khác có thể xảy ra sau khi xạ trị ung thư ruột thừa là gây ra những thay đổi vĩnh viễn trên da. Những vết sẹo mới có thể hình thành hoặc xuất hiện những thay đổi về màu sắc hay kết cấu da. Ngoài ra, bức xạ cũng khiến kết cấu và màu sắc tóc bị thay đổi, thậm chí gây rụng tóc vĩnh viễn tại vùng được điều trị.
Bên cạnh đó, các mô mềm và cơ dưới da cũng có nguy cơ hình thành sẹo hoặc teo lại, dẫn đến mất tính linh hoạt hoặc tình trạng sưng mãn tính. Một số bệnh nhân cũng gặp phải hiện tượng loét mãn tính hoặc tái phát trên da ở khu vực nhận xạ trị. Các mạch máu trên da trở nên giãn và lộ rõ, tuy nhiên không gây hại.
Nếu da có cảm giác đau hoặc căng tức, bệnh nhân nên thoa vitamin E lên vùng da đó. Nếu da trở nên nhạy cảm sau bức xạ điều trị ung thư ruột thừa, bệnh nhân nên sử dụng xà phòng dịu nhẹ hoặc không chứa thuốc nhuộm để ngăn kích ứng.
Sau bức xạ ung thư, da vùng nhận điều trị cũng trở nên nhạy cảm hơn với ánh nắng, thậm chí sự nhạy cảm này có khuynh hướng kéo dài đến suốt đời. Nhằm tránh sự kích ứng gây hại cho da, trước khi ra ngoài nắng bệnh nhân cần thoa kem chống nắng, đội mũ rộng vành hoặc che kín vùng da xạ trị. Cố gắng tránh ra ngoài nắng trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng cho đến 4 giờ chiều vì đây là lúc tia cực tím hoạt động mạnh nhất.
3. Cách quản lý các ảnh hưởng muộn sau bức xạ ung thư ruột thừa
Nếu gặp phải bất kỳ triệu chứng liên quan hoặc dai dẳng xuất hiện muộn sau xạ trị ung thư ruột thừa, bệnh nhân cần báo cho bác sĩ sớm. Một số tác dụng phụ có thể cần được chăm sóc đặc biệt để giảm nguy hiểm đối với sức khoẻ bệnh nhân hậu điều trị ung thư ruột thừa. Bệnh nhân cũng có thể trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia về ung thư về chiến lược chăm sóc sau xạ trị và cách quản lý các ảnh hưởng muộn xảy ra.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: oncolink.or
