Tại sao người sống lành mạnh có thể mắc bệnh ung thư?

Nhiều người vẫn luôn nghĩ rằng khi mình sống lành mạnh thì khả năng mình mắc ung thư sẽ thấp đi. Về lý thuyết thì điều đó đúng nhưng thực tế thì có rất nhiều người có lối sống khỏe mạnh, sinh hoạt điều độ vẫn bị mắc ung thư. Câu hỏi đặt ra là tại sao người sống lành mạnh có thể mắc bệnh ung thư? Nguyên nhân gây ung thư ở những người có lối sống lành mạnh là gì? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn câu trả lời.

Tất cả các sinh vật đều được tạo ra từ các khối xây dựng nhỏ được gọi là tế bào. Cơ thể con người được tạo thành từ hàng nghìn tỷ tế bào riêng lẻ, trong số đó có hàng trăm loại tế bào khác nhau, tất cả đều có những công việc riêng biệt phải làm. Chúng xây dựng các cơ quan khác nhau của cơ thể như da, não và xương. Một số tế bào (chẳng hạn như não và xương) có thể sống trong nhiều năm, trong khi những tế bào khác (như tế bào hồng cầu) chỉ sống được vài tuần.

Khi chúng ta lớn lên, cơ thể chúng ta cần tạo ra các tế bào mới. Và khi các tế bào già đi hoặc bị hư hỏng, chúng sẽ chết và cần được thay thế. Điều đó giúp chúng ta khỏe mạnh.

Cách hiểu đơn giản nhất về bệnh ung thư là đôi khi, một trong số hàng nghìn tỷ tế bào đó bắt đầu phát triển ngoài tầm kiểm soát và không chịu chết đi. Tế bào ngoài tầm kiểm soát này sau đó sẽ phân chia và tạo ra hàng triệu bản sao của chính nó. Nó có thể phát triển để tạo thành một khối u hoặc trong một số trường hợp, chẳng hạn như bệnh bạch cầu, lây lan qua máu của chúng ta.

Một tế bào mất kiểm soát có thể phân chia và tạo ra hàng triệu bản sao của chính nó, và có thể phát triển để tạo thành khối u.

Tế bào ung thư cũng có thể lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể chúng ta, nơi mà chúng thường không được tìm thấy. Điều này có thể khiến các cơ quan quan trọng ngừng hoạt động và khiến có thể chúng ta không khỏe hoặc chết đi.

Điều thực sự đáng kinh ngạc về các tế bào là chúng chứa các hướng dẫn để tạo bản sao của chính chúng. Những chỉ dẫn này được lưu trữ trong một mã gọi là bộ gen, được tạo ra từ một chất hóa học khá đẹp có tên là DNA. Và nếu bạn lấy DNA từ tất cả các tế bào của con người và xếp tất cả, nó sẽ kéo dài xung quanh Mặt trăng và lùi lại sáu hoặc bảy lần.

Các tế bào trong bảng chữ cái sử dụng để viết mã DNA này chỉ được tạo ra từ bốn “chữ cái” hóa học khác nhau: A, C, T và G. Và các hướng dẫn trong mỗi ô được tạo ra từ khoảng 6 tỷ chữ cái hóa học này, cần phải được sao chép chính xác mỗi khi ô phân chia để tạo bản sao của chính nó.

Với tất cả DNA cần sao chép, các tế bào chắc chắn đôi khi mắc lỗi chính tả - chúng tôi gọi những lỗi này là "đột biến". Đôi khi, những đột biến đó thay đổi ý nghĩa của sách hướng dẫn của tế bào, khiến nó phát triển mất kiểm soát và hình thành khối u.

Vì những đột biến này trong DNA cần thời gian để hình thành nên bệnh ung thư thường thấy nhất ở người lớn tuổi. Trẻ em đôi khi bị ung thư nhưng các trường hợp này tương đối hiếm. Thông thường, sự tiến hóa có chọn lọc nghĩa là sẽ không có nhiều người mắc phải một căn bệnh khủng khiếp như ung thư. Trẻ con bị ung thư có thể là do đột biến gen hoặc do di truyền từ bố mẹ sang cho con.

Theo báo Sputnik, Cơ quan Quốc tế Nghiên cứu Ung thư cho hay, mỗi năm trên thế giới có hơn 18 triệu trường hợp mới mắc bệnh này. Và theo kết quả được công bố trên tạp chí Science trong cuộc điều tra chống ung thư, các nhà nghiên cứu cũng tính toán tỷ lệ, sự đóng góp của môi trường, yếu tố di truyền và các lỗi sao chép DNA ngẫu nhiên với các đột biến gây ung thư. Một số trường hợp phân tích gen trong tế bào ung thư và tìm ra các kiểu đột biến có biểu hiện phơi nhiễm môi trường cụ thể.

Kết quả cho thấy tỷ lệ phần trăm thay đổi theo từng loại ung thư. Ví dụ ung thư phổi, các yếu tố môi trường chiếm 65%, trong khi các lỗi nhân bản đột biến chỉ chiếm 35%. Tuy nhiên, ung thư tuyến tiền liệt, não và xương, hơn 95% nguyên nhân gây bệnh là do các lỗi sao chép DNA ngẫu nhiên.

Nhìn chung, khi tính toán trên 32 loại ung thư, các nhà khoa học chỉ ra rằng khoảng 66% đột biến ung thư là do các lỗi sao chép DNA ngẫu nhiên, chỉ 29% do các yếu tố môi trường và 5% đột biến di truyền.

Tiến sĩ Yusuf Hannun, Giám đốc Trung tâm Ung thư Stony Brook ở New York, lo ngại rằng nghiên cứu đánh giá thấp sự đóng góp của các yếu tố môi trường và di truyền bởi họ chưa biết làm thế nào để dự đoán đầy đủ những tác động mà các yếu tố này gây ra. Ví dụ, hút thuốc lá có nguy cơ gây bệnh ung thư phổi, nhưng không thể tính toán được cụ thể các tác động của nó cộng với những tác động từ ô nhiễm không khí,...

Kết quả của nghiên cứu này sẽ khiến cho những bệnh nhân và gia đình bớt đi sự áy náy. Bởi họ hiểu được rằng căn bệnh ung thư không chừa một ai, kể cả những gia đình không có ai mắc ung thư hay dù bạn có lối sống lành mạnh hay không.

Ung thư ảnh hưởng đến mọi cá nhân trên toàn cầu. Theo đó, hầu hết trường hợp mắc ung thư đều do mã di truyền xảy ra sai lầm ngẫu nhiên trong quá trình phân chia các tế bào ở pha G1 của kì trung gian (kỳ các tế bào tăng trưởng kích thước).

Năm 2015, tiến sĩ Vogelstein và nhà toán học Cristian Tomasetti thuộc Đại học Johns Hopkins ở Baltimore, đã phân tích vì sao có những loại ung thư phổ biến hơn những loại ung thư khác. Câu trả lời rằng, số lượng tế bào gốc ở mỗi vùng bị ung thư sẽ khác nhau, ví dụ tế bào ung thư trong não sẽ nhiều hơn trong trực tràng. Bởi vậy số người mắc ung thư não sẽ phổ biến hơn ung thư trực tràng.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu vẫn luôn ủng hộ các khuyến cáo phòng chống ung thư, chẳng hạn như phơi nắng, không hút thuốc lá,... Các thói quen này vô hình chung có thể tạo ra những đột biến gây ung thư cao hơn. Các nghiên cứu dịch tễ cho thấy rằng có khoảng 42% các bệnh ung thư có thể ngăn ngừa được. Nhưng các nghiên cứu chỉ ra những đột biến gây ung thư, nhưng không có nghĩa đó là nguyên nhân duy nhất gây bệnh.

Cơ thể con người vận hành như một bộ máy thống nhất. Máu nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể, đến từng tế bào. Hệ tuần hoàn như một hệ thống sông rạch, dẫn máu đi đến mọi ngóc ngách của cơ thể và tưới tiêu cho mọi tế bào. Và tất nhiên nó cũng “tắm rửa” và kéo theo mọi “bụi bặm” của tế bào. Máu không chỉ chứa dinh dưỡng và oxy mà còn các kháng thể, nhờ vậy cơ thể vẫn tiếp tục vận hành và sống cho đến khi hết hạn. Do đó, ngoài việc sống theo kiểu thoải mái theo nhu cầu thì việc “bảo dưỡng, bảo trì” cơ thể từ bên trong cũng quan trọng không kém.

Nhiều người đặt ra câu hỏi tại sao họ có lối sống lành mạnh mà họ vẫn bị mắc ung thư? Câu trả lời chỉ có thể là những tế bào mang bệnh trong có thể họ như những con “ quái vật” đang nằm ngủ có thể thức dậy bất cứ lúc nào.

Và bệnh ung thư hoàn toàn có thể tái phát bởi vì ngay cả sau khi phòng ngừa hay trị liệu rất hiệu quả, trong cơ thể vẫn tồn tại các tế bào ung thư trong trạng thái “ngủ đông” sẵn sàng thức dậy bất cứ lúc nào. Không thể dự đoán sự xuất hiện và sự tái phát của bệnh ung thư.

Các tế bào ung thư đang ngủ là những tế bào tách ra khỏi khối u chính, lọt được vào trong máu và ở lại trong một số cơ quan dưới dạng vi tế bào di căn. Chúng không phân chia và không có biểu hiện nào.

Phương pháp hóa trị không thể tiêu diệt chúng, hệ thống miễn dịch cũng không thấy chúng. Nhiều năm sau đợt điều trị, những tế bào này đột nhiên thức dậy và gây ra ung thư di căn.

Theo bác sĩ Somasundaram Subramanian, các tế bào khối u đang ngủ có thể xuất hiện trong cơ thể con người rất lâu trước khi ghi nhận những dấu hiệu đầu tiên của bệnh ung thư.

Vấn đề là ở chỗ, hệ miễn dịch của con người có thể nhận ra và tiêu diệt các tế bào ác tính. Nhưng, khả năng của nó cũng có giới hạn, vì thế hệ thống miễn dịch có thể giữ một số tế bào ác tính trong trạng thái “ngủ đông”.

Hệ miễn dịch có thể làm như vậy vì xung quanh các tế bào đó có số lượng nhỏ các mạch máu, vì thế các tế bào “đang ngủ” bị thiếu oxy và chất dinh dưỡng. Ngoài ra, chúng nhận tín hiệu từ các tế bào ác tính khác bị hệ miễn dịch phá hủy, sau đó chúng ngừng phân chia và lâm vào trạng thái “ngủ đông”. Chính bởi vậy nên không thể phát hiện ra chúng.

Để đánh giá quá trình lan rộng và độ nặng của bệnh ung thư, để chỉ định phương pháp điều trị phù hợp, chúng tôi thường kết hợp những phương pháp khác nhau. Dành quá nhiều thời gian và sức lực để tìm kiếm một tế bào đang ngủ hiện không nguy hiểm là điều vô lý.

Điều kiện để tế báo ung thư tái phát

Theo các nhà nghiên cứu Mỹ, vì tế bào di căn đang ngủ có thể bị đánh thức bởi các mạch máu. Mạch máu hoạt động và cung cấp các chất cần thiết cho tế bào đang ngủ, và khiến nó bắt đầu phân chia. Kết quả là những bệnh nhân đã chữa bệnh ung thư thành công từ nhiều năm trước đột nhiên bị di căn tái phát.

Một yếu tố khác khiến các tế bào khối u đang ngủ bị đánh thức là do căng thẳng tâm lý, khiến hệ miễn dịch suy yếu. Do đó, các bệnh nhân ung thư dù đã được điều trị thành công vẫn luôn cần phải củng cố hệ miễn dịch.

Tuy nhiên, các nhà sinh học của Anh và Mỹ đã phát hiện ra rằng, đôi khi hệ miễn dịch hoạt động quá mạnh, hay nới đúng hơn là phản ứng của hệ miễn dịch đối với chứng viêm, có thể khiến các tế bào ung thư đang ngủ thức giấc.

Tế bào bạch cầu trung tính tham gia tích cực nhất trong phản ứng viêm đối với các tổn thương. Thông thường, các tế bào bạch cầu này trong hệ miễn dịch sẽ bắt giữ và tiêu hóa hầu hết các vi khuẩn. Nhưng trong một số trường hợp đặc biệt nguy hiểm, bạch cầu trung tính hoạt động quá mức cần thiết, chúng để lại một mạng lưới DNA được bao phủ bởi chất độc hại. Khi mầm bệnh mắc vào những tấm mạng như vậy sẽ bị phá hủy, nhưng đối với một tế bào ung thư đang ngủ thì cái bẫy này lại trở thành nguồn lực để chúng thức dậy.

Vấn đề là ở chỗ các phân tử diệt khuẩn gắn vào mạng DNA tác động đến protein laminin trong chất nội bào. Và protein laminin đánh thức tế bào khối u đang ngủ, và nó bắt đầu phân chia nhanh chóng, dần hình thành nên khối u.

Tựu chung lại thì bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư bằng cách thực hiện một lối sống lành mạnh, hợp lý tuy nhiên không thể ngăn ngừa hoàn toàn việc bạn không bị mắc bệnh hoặc tái phát lần nữa. Có rất nhiều yếu tố tác động gây ung thư và bạn rất khó để phòng ngừa được hết. Nhưng nếu bạn biết cách phòng tránh tối thiểu nguy cơ gây ung thư mà bạn vẫn buông thả bản thân để bị mắc hay tái phát lần nữa thì bạn thực sự đáng trách. Suy nghĩ tích cực, hoạt động thể chất và sống lành mạnh hơn chính là những động thái tốt để hạn chế tối thiểu việc ung thư ghé thăm cuộc sống của bạn.