Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa II Khổng Tiến Đạt, Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.
Siêu âm doppler xuyên sọ là một kỹ thuật siêu âm không xâm lấn, không đau, sử dụng sóng âm thanh tần số cao để đo tốc độ và hướng của dòng máu chảy trong mạch máu não. Xét nghiệm này nhằm kiểm tra và ghi lại tốc độ lưu lượng máu trong các động mạch não, tạo thuận lợi cho việc chẩn đoán và tầm sát các bệnh lý có thể ảnh hưởng đến cơ quan này.
1. Siêu âm doppler xuyên sọ là gì?
Siêu âm doppler xuyên sọ là một công cụ chẩn đoán không xâm lấn bằng cách sử dụng sóng siêu âm để đo lưu lượng máu trong não. Bộ não được xem là trung tâm điều khiển của các hoạt động trong cơ thể. Mặc dù chức năng của não còn phụ thuộc các cơ quan khác, não vẫn đóng vai trò kiểm soát hầu hết mọi hoạt động. Đó là hàng triệu tế bào và dây thần kinh được kết nối với các cơ quan khác, ra lệnh thực hiện các hành động cần thiết để tiếp tục sự sống.
Do chức năng trao đổi chất diễn ra với cường độ cao, não cần ít nhất 20% oxy đến từ tim qua mạng lưới mạch máu chặt chẽ. Nếu lượng máu đến não quá nhiều, tình trạng tăng áp lực nội sọ xảy ra và có thể dẫn đến tổn thương mô. Ngược lại, nếu lượng máu đến não giảm sút, nhu mô não không được cung cấp đủ dưỡng chất, trở nên mất chức năng và hoại tử.
Lúc này, siêu âm doppler xuyên sọ có thể giúp đánh giá tình trạng thoái hóa, tắc nghẽn động mạch hoặc các vấn đề khác có ảnh hưởng đến lưu lượng máu đến não. Là một xét nghiệm hình ảnh không xâm lấn, siêu âm sử dụng đầu dò được di chuyển xung quanh đến các vùng khác nhau trên hộp sọ, sóng siêu âm dội lại qua những tế bào hồng cầu đi trong các mạch máu. Theo đó, tốc độ của dòng máu sẽ được đo đạc mà không tạo ra bất kỳ hình ảnh nào như các loại siêu âm khác. Đồng thời, bộ dụng cụ siêu âm doppler xuyên sọ cũng được xách tay một cách tiện dụng nên có thể thực hiện tại giường và bệnh nhân cũng hoàn toàn tỉnh táo trong suốt quá trình làm.
2. Ai cần được chỉ định thực hiện siêu âm doppler xuyên sọ?
Siêu âm doppler xuyên sọ cần được khuyến cáo cho những bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ sau đây:
- Nồng độ cholesterol trong máu cao: Những người có mức triglyceride hoặc cholesterol trong máu tăng cao sẽ có nhiều khả năng bị hẹp mạch máu não do sự tích tụ của mảng bám trên thành của các động mạch.
- Bệnh lý tim mạch: Một người được chẩn đoán mắc bệnh tim mạch có thể đã bị tổn thương động mạch nên sẽ có ảnh hưởng đáng kể đến việc cung cấp máu cho não.
- Bệnh đái tháo đường: Bệnh lý này có thể dẫn đến tổn thương thần kinh và bệnh thận, có thể gây tăng huyết áp bất thường. Lúc này, huyết áp cao sẽ làm tăng nguy cơ đột quỵ nhồi máu não.
- Thiếu máu hồng cầu hình liềm: Đây là một bệnh di truyền được đặc trưng bởi sự hiện diện của các tế bào hồng cầu có hình dạng giống như lưỡi liềm chứ không phải tròn. Thiếu máu hồng cầu hình liềm làm giảm số lượng tế bào hồng cầu mang oxy. Những tế bào này cũng có thể gây tắc mạch máu, dẫn đến việc cung cấp máu lên não bị giảm sút. Những người mắc bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm cũng có nguy cơ cao bị tăng áp phổi và đột quỵ.
- Thuyên tắc: Thuyên tắc xảy ra khi huyết khối, bọt khí hoặc bất kỳ chất gì không tan trong máu di chuyển trong lòng mạch máu và gây tắc nghẽn.
Ngoài ra, trong một số ít trường hợp, siêu âm doppler xuyên sọ cũng có thể được khuyến nghị cho những bệnh nhân đã trải qua chấn thương như tai nạn hoặc bạo lực. Những loại chấn thương này có thể gây xuất huyết trong não và làm tăng áp lực nội sọ. Hơn nữa, phương tiện này còn có thể được sử dụng để theo dõi sau các phẫu thuật có can thiệp trong nhu mô não như một tiêu chuẩn đánh giá sự thành công.
3. Quy trình thực hiện siêu âm doppler xuyên sọ như thế nào?
Trước khi thực hiện siêu âm doppler xuyên sọ, bệnh nhân không cần có sự chuẩn bị đặc biệt gì, kể cả chế độ ăn uống hoặc cần phải nhịn ăn trước đó.
Trong quá trình làm, bệnh nhân vẫn hoàn toàn tỉnh táo và nằm trên giường. Một thiết bị nhỏ gọi là đầu dò được kết nối với máy tính xách tay, cung cấp cho kỹ thuật viên hay bác sĩ chuyên về siêu âm những dữ liệu về lưu lượng máu chảy trong các mạch máu não. Có thể một hoặc nhiều đầu dò sẽ được đặt trực tiếp lên da bệnh nhân với một lượng nhỏ gel tạo điều kiện thuận lợi cho siêu âm. Kỹ thuật viên sẽ bôi gel và đặt đầu dò lên thái dương, nền sọ ở phía sau vùng cổ hoặc trên mí mắt bệnh nhân đã nhắm kín.
Tại mỗi vị trí trên sọ, kỹ thuật viên sẽ điều chỉnh hướng của đầu dò để hướng sóng siêu âm về phía các mạch máu đang được kiểm tra. Một lần thực hiện siêu âm doppler xuyên sọ có thể mất từ 30 phút đến 1 giờ để hoàn thành. Sau đó, chất gel trên da có thể dễ dàng được rửa sạch và người bệnh được ngồi dậy, trở về sinh hoạt như bình thường.
4. Những kết quả của siêu âm doppler xuyên sọ như thế nào?
Một kết quả của siêu âm doppler xuyên sọ bình thường là khi lưu lượng máu đến não bình thường, không có hẹp hoặc tắc nghẽn gì trong các mạch máu đến não và trong não.
Ngược lại, một kết quả của siêu âm doppler xuyên sọ bất thường là khi có bất cứ điều gì làm thu hẹp hoặc tắc nghẽn các động mạch trong não. Tình trạng này sẽ gặp phải trong các bệnh lý sau:
- Đột quỵ hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua
- Xuất huyết dưới nhện
- Phình động mạch não
- Tăng áp lực nội sọ
- Thiếu máu hồng cầu hình liềm
Đôi khi sau thực hiện kỹ thuật siêu âm doppler xuyên sọ trong một số trường hợp bác sỹ sẽ cần phối hợp thêm với các kỹ thuật thăm khám khác như chụp cắt lớp vi tính sọ não mạch não hoặc cộng hưởng từ sọ não mạch não hoặc chụp mạch máu số hóa xóa nền (DSA) để bổ xung thêm thông tin về hình thái sọ não và các mạch máu trong não.
Tóm lại, nhờ các ưu điểm và tiện ích mang lại, siêu âm doppler xuyên sọ là công cụ hữu ích giúp khảo sát hệ mạch máu não. Qua đó, bệnh nhân được điều trị và tầm soát tốt hơn, góp phần bảo vệ sức khỏe nhu mô não nói riêng và sức khỏe toàn diện nói chung.
Video đề xuất:
XEM THÊM
