Siêu âm Doppler mạch máu có phát hiện ra bệnh lý rò động tĩnh mạch không?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Công Trình - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm Doppler mạch máu là một xét nghiệm an toàn, không gây đau, giúp các bác sĩ quan sát và đánh giá tình trạng lưu chuyển của máu qua động mạch và tĩnh mạch chính trong cơ thể, từ đó chẩn đoán phát hiện bệnh lý rò động tĩnh mạch.

Thông thường máu sẽ chảy từ động mạch qua mao mạch rồi đến tĩnh mạch. Các dưỡng chất và oxy trong máu sẽ từ mao mạch chuyển đến các mô và cơ quan trong cơ thể. Rò động tĩnh mạch (Arteriovenous Fistula) là sự kết nối bất thường giữa tĩnh mạch và động mạch mà không thông qua mao mạch, khiến các mô mà mao mạch bỏ qua sẽ ít được cung cấp máu, thiếu chất dinh dưỡng.

Tình trạng rò động tĩnh mạch có thể là do bẩm sinh hoặc là do nguyên nhân khác, thường xảy ra ở chân nhưng cũng có thể phát triển ở bất cứ nơi nào trong cơ thể.

Nếu không được phát hiện và điều trị, rò động tĩnh mạch có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như:

• Tạo cục máu đông: Tình trạng huyết khối tĩnh mạch sâu có thể nguy hiểm tới tính mạng nếu gây thuyên tắc phổi. Tùy thuộc vào nơi lỗ rò thậm chí còn có thể dẫn đến đột quỵ.
• Chảy máu: Dị tật rò động tĩnh mạch có thể dẫn đến tình trạng chảy máu, thậm chí vào cả hệ thống tiêu hóa.
• Đau chân: Một lỗ rò trong chân cũng có thể phát triển cơn đau ở chân.
• Suy tim: là biến chứng nguy hiểm nhất của các lỗ rò động tĩnh mạch lớn.

Dấu hiệu của rò động tĩnh mạch rất đa dạng còn tùy thuộc vào vị trí rò. Các lỗ rò nhỏ thường không thể hiện bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào, còn rò động tĩnh mạch lớn có thể có dấu hiệu rõ ràng, thậm chí biến chứng nguy hiểm. Các triệu chứng của rò động tĩnh mạch thường thấy như:

• Tình trạng sưng ở cánh tay hoặc chân.
• Phồng tĩnh mạch, có thể thấy ánh tía qua da giống như giãn tĩnh mạch.
• Hạ huyết áp.
• Mệt mỏi.
• Suy tim.

Rò động tĩnh mạch trong phổi là 1 tình trạng nghiêm trọng với các dấu hiệu: da xanh xao, nhợt nhạt, bệnh nhân ho ra máu, ngón tay dùi trống...Còn rò động tĩnh mạch trong đường tiêu hóa có thể gây xuất huyết đường tiêu hóa.

Bệnh nhân có thể được chỉ định siêu âm Doppler mạch máu nếu như có nghi ngờ các bệnh lý:

• Huyết khối tĩnh mạch sâu: tình trạng máu đóng cục trong tĩnh mạch (chủ yếu là tĩnh mạch ở chân).
• Xơ cứng động mạch: tình trạng động mạch bị xơ cứng và thu hẹp gây khó cung cấp máu cho chân và bàn chân.
• Viêm tắc tĩnh mạch nông: do cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch nằm ngay dưới bề mặt da.
• Viêm mạch máu tắc nghẽn (Thromboangiitis): các mạch máu của bàn tay và bàn chân bị viêm và sưng lên, hình thành khối u mạch máu ở cánh tay hoặc chân.

Ngoài ra siêu âm Doppler mạch máu cũng giúp đánh giá:

• Tình trạng huyết động trong động mạch và tĩnh mạch.
• Đánh giá tuần hoàn của các khối u, tình trạng áp-xe của các tạng.
• Tình trạng viêm của mô cần khảo sát (như viêm ruột thừa, xơ gan)...
• Xác định máu đông trong tĩnh mạch hoặc động mạch.
• Tắc nghẽn trong động mạch do thuyên tắc hoặc tích tụ của Cholesterol.

Để chẩn đoán xác định rò động tĩnh mạch, bác sĩ sẽ kết hợp thông tin bệnh sử, tiền căn với khám lâm sàng và các xét nghiệm. Tùy vào tình trạng lâm sàng và biểu hiện của người bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm phù hợp:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT) mạch máu: Cho phép kiểm tra tình trạng động, tĩnh mạch thông qua hình ảnh.
• Chụp mạch cộng hưởng từ mạch máu (MRA): Được sử dụng để khảo sát trong trường hợp lỗ dò nằm sâu trong cơ thể, ở vùng mô mềm khó chẩn đoán.
• Siêu âm Doppler mạch máu xác định rò động tĩnh mạch: Đây là xét nghiệm được sử dụng phổ biến và hiệu quả nhất để kiểm tra một lỗ rò trong mạch máu với ưu điểm không xâm lấn, không gây đau đớn. Người thực hiện siêu âm sẽ không phải tiếp xúc với tia bức xạ có hại. Tuy nhiên trong một số trường hợp có vài yếu tố có thể tác động tới kết quả siêu âm mạch máu và bệnh nhân sẽ cần kiểm tra lại 1 lần nữa. Các yếu tố này bao gồm:
  • Hút thuốc khoảng 1 giờ trước khi thực hiện siêu âm.
  • Rối loạn nhịp tim
  • Béo phì.
  • Có bệnh lý về tim mạch

Sau khi siêu âm Doppler mạch máu, kết quả hình ảnh thu được sẽ được bác sĩ nghiên cứu và giải thích cho người bệnh. Sau đó thông báo thực hiện xét nghiệm bổ sung (nếu cần) hoặc tư vấn kế hoạch điều trị phù hợp.