Tiểu não là một phần của bộ não đóng vai trò quan trọng trong hầu hết các chuyển động vật lý như lái xe, ném bóng, đi lại. Theo đó, các vấn đề với tiểu não rất hiếm gặp, tuy nhiên nếu có chủ yếu liên quan đến khó khăn trong việc di chuyển và khả năng phối hợp của cơ thể.
1. Vị trí và giải phẫu tiểu não
Tiểu não (tên tiếng Anh là cerebellum) là cấu trúc lớn nhất của não sau (hindbrain) và có vị trí ở phía sau của hộp sọ, bên dưới thùy thái dương và chẩm và phía sau thân não.
Khi nhìn vào não, tiểu não trông giống như một cấu trúc nhỏ hơn tách biệt với não, được tìm thấy bên dưới bán cầu của vỏ não. Tiểu não bao gồm: vỏ não được bao phủ bởi chất trắng và não thất chứa đầy chất lỏng. Nó cũng được chia thành hai bán cầu như vỏ não. Tiểu não chỉ chiếm 10% tổng khối lượng của não, nhưng nó chứa hơn một nửa số lượng tế bào thần kinh của não.
2. Chức năng tiểu não
Tiểu não đóng một vai trò quan trọng trong việc điều hòa trương lực cơ, khả năng phối hợp của các chuyển động và từ đó giúp cơ thể giữ thăng bằng. Dưới đây là một số chức năng chính của tiểu não:
2.1. Điều hòa các chuyển động chủ động
Chuyển động là một quá trình phức tạp đòi hỏi một số nhóm cơ khác nhau cùng nhau làm thì mới thực hiện được. Ví dụ, để thực hiện các động tác như đi bộ, chạy hoặc ném bóng phải có sự phối hợp giữa nhiều nhóm cơ khác nhau trên toàn cơ thể. Mặc dù tiểu não không được cho nguồn gốc của mọi chuyển động, nhưng phần não này giúp tổ chức tất cả các hành động của các nhóm cơ tham gia vào chuyển động nhằm đảm bảo cơ thể chuyển động phối hợp ăn ý với nhau.
2.2. Cân bằng và tư thế
Để hiểu được tầm quan quan trọng của tiểu não, bạn có thể xem ví dụ dưới đây khi chức năng của phần não này bị suy giảm. Ví dụ: khi uống rượu bia, các chất có trong rượu bia sẽ có tác dụng ngay lập tức lên tiểu não và dẫn đến sự gián đoạn trong khả năng phối hợp và vận động của cơ thể. Dẫn đến những người bị say không thể đi trên một đường thẳng hoặc không thể chạm vào mũi của chính mình khi được hỏi.
2.3. Học tập vận động (Motor Learning)
Khi bạn học cách thực hiện một kỹ năng mới như đi xe đạp hoặc đánh bóng chày, bạn thường trải qua quá trình thử và sai (trial-and-error process). Khi bạn điều chỉnh các chuyển động trong quá trình học kỹ năng mới, sau đó bạn sẽ có khả năng thực hiện kỹ năng mới tốt hơn và cuối cùng là thực hiện hành động mới một cách liền mạch. Tiểu não đóng vai trò quan trọng trong quá trình học tập vận động này.
3. Các bệnh lý của tiểu não
Các bệnh lý của tiểu não là kết quả của mối quan hệ chặt chẽ giữa tiểu não và chuyển động, các dấu hiệu phổ biến nhất của rối loạn tiểu não liên quan đến rối loạn trong kiểm soát cơ bắp.
Các triệu chứng hoặc dấu hiệu bao gồm:
- Thiếu khả năng kiểm soát và phối hợp của các cơ bắp
- Khó khăn trong việc đi lại và di chuyển
- Nói chậm hoặc nói khó
- Cử động mắt bất thường
- Đau đầu
Có nhiều rối loạn của tiểu não, bao gồm:
- Đột quỵ
- Chảy máu não
- Nhiễm độc
- Bất thường trong di truyền
- Nhiễm trùng
- Ung thư
4. Làm thế nào để bảo vệ tiểu não?
Giữ gìn sức khỏe tổng thể của não là cách tốt để tránh tổn thương tiểu não. Giảm nguy cơ đột quỵ, chấn thương não và tiếp xúc với chất độc có thể giúp ngăn ngừa một số dạng của bệnh lý mất cân bằng và phối hợp (bệnh ataxia).
- Bỏ thuốc lá: Hút thuốc làm tăng nguy cơ đột quỵ do làm dày mạch máu và tăng huyết áp.
- Hạn chế sử dụng rượu bia: Khi sử dụng một lượng lớn rượu có thể làm tổn thương tiểu não, gây tăng huyết áp và dẫn đến tăng nguy cơ đột quỵ.
- Tập thể dục: Hoạt động thể chất thường xuyên có lợi cho tim và mạch máu và giảm nguy cơ đột quỵ. Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ khuyến cáo nên tập khoảng 2,5 giờ tập thể dục mỗi tuần.
- Bảo vệ đầu: Đeo dây an toàn, đội mũ bảo hiểm và khắc phục các vị trí nguy hiểm trong nhà giúp giảm nguy cơ chấn thương sọ não. Thực hiện các biện pháp giúp mọi người trong nhà phòng tránh té ngã. Cha mẹ cũng nên đảm bảo rằng trẻ em nhỏ không đi vào ban công hoặc lối thoát hiểm.
Tiểu não đóng một vai trò quan trọng trong việc điều hòa trương lực cơ, khả năng phối hợp của các chuyển động và từ đó giúp cơ thể giữ thăng bằng. Vì thế việc bảo vệ tiểu não các tế bào của não rất quan trọng, điều này có thể hạn chế tối đa tình trạng tổn thương tiểu não, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, phòng ngừa và điều trị nhiều căn bệnh. Với chất lượng dịch vụ chuyên nghiệp, trang thiết bị hiện đại, đội ngũ Y bác sĩ giàu chuyên môn kinh nghiệm sẽ đem lại kết quả tối ưu cho Quý khách hàng.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
Nguồn tham khảo: medicalnewstoday.com, verywellmind.com
