Dấu hiệu phát hiện cong vẹo dị tật cột sống bẩm sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Văn Minh - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.

Bệnh cong vẹo cột sống bẩm sinh là khiếm khuyết về độ cong ở mặt phẳng đứng ngang của cột sống lúc mới sinh. Trẻ bị cong vẹo cột sống bẩm sinh đôi khi còn có các dị tật đi kèm khác như bất thường ở thận hoặc bàng quang.

Hình dạng cột sống trẻ phát triển và biến đổi theo từng giai đoạn. Nhưng mức độ cong tự nhiên trong từng giai đoạn vẫn nằm trên một đường thẳng nhất định liền mạch của toàn cột sống từ cổ xuống hết xương cùng cụt.

• Trong giai đoạn phôi thai, cột sống sẽ có hình vòm cong.
• Sau khi sinh, cột sống của trẻ chuyển từ vòm cong sang thẳng, đến khi trẻ biết ngẩng cao đầu và tập lẫy thì đoạn cổ bắt đầu cong ra phía trước để nâng đầu lên và tạo thành đường cong ở cổ.
• Đến khi trẻ tập ngồi thì cột sống uốn cong ra phía trước ở vùng thắt lưng và cong ra sau ở vùng cùng- cụt để giữ thân mình thẳng đứng.
• Đến khi trưởng thành, cột sống có hai đoạn cong uốn về phía trước là cổ và thắt lưng, hai đoạn cong uốn về phía sau là ngực và cùng – cụt.

Vẹo cột sống bẩm sinh là tình trạng cột sống cong bất thường, các đường cong bị xô lệch đẩy qua phía bên trái hoặc bên phải của xương sống thẳng. Thông thường những bệnh nhân bị cong vẹo dị tật cột sống bẩm sinh khi nhìn từ phía sau thì hình dạng cột sống sẽ bị nghiêng bất thường sang một bên.

So với vẹo cột sống do các tác động tới cột sống thì vẹo cột sống bẩm sinh ít gặp hơn, theo các tính toán trung bình thì khoảng 10.000 trẻ em sinh ra có 1 bé bị dị tật vẹo cột sống bẩm sinh. Dị tật này phát triển ngày càng rõ rệt và tùy mức độ cong vẹo của cột sống sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của người mắc phải.

Xương sống được xem là phần xương chủ lực và rất quan trọng của cơ thể, do đó từ khi hình thành trong bào thai xương sống đã được định hình và phát triển rõ ràng. Dị tật bẩm sinh do các tác động của người mẹ khi mang thai hoặc các yếu tố di truyền bẩm sinh cụ thể như sau:

2.1 Yếu tố di truyền

Khi người bố hoặc mẹ bị vẹo cột sống bẩm sinh thì nguy cơ lây truyền cho con là rất cao do con bị ảnh hưởng bởi nguồn gen di truyền này.

2.2 Các yếu tố phát sinh trong quá trình mang thai

Khi người mẹ mang thai, việc bào thai phát triển quá nhanh không thích ứng kịp thời với kích thước bụng mẹ sẽ khiến cơ thể của trẻ bị chèn ép và phần xương sống phát triển vẹo lệch. Mẹ tiếp xúc với các loại chất độc hại, thuốc Tây hoặc ăn uống các thực phẩm gây ra nguy cơ dị tật thai nhi. Trong suốt quá trình mang thai ngôi thai không di chuyển hoặc bị các tác động lực mạnh. Khi sinh con thì cổ tử cung quá hẹp gây chèn ép phần cột sống của trẻ...

Ngoài ra một số trường hợp trẻ có cấu tạo xương sống bất thường bẩm sinh hoặc cấu tạo não và tủy sống không bình thường cũng khiến cột sống bị cong vẹo.

3.1. Hình thành không đầy đủ các đốt sống

Vì cột sống được tạo thành trước khi được sinh ra nên một phần của một (hoặc nhiều) đốt sống có thể không được hình thành hoàn chỉnh. Khi điều đó xảy ra, các bất thường được gọi là tật nửa đốt sống và có thể tạo thành một góc gù vẹo ở cột sống. Góc vẹo có thể diễn tiến trầm trọng hơn khi trẻ lớn lên.

Bất thường này có thể xảy ra với một hoặc nhiều đốt sống khác nhau trên toàn bộ chiều dài cột sống. Khi có nhiều hơn một đốt sống bị tật thiếu nửa đốt sống, các đốt sống này đôi khi sẽ bù trừ cho nhau và làm cột sống cân đối hơn.

3.2. Phân chia các đốt sống không hoàn chỉnh

Trong quá trình phát triển của thai nhi, hình thái cột sống đầu tiên là một cột liên tục duy nhất ,sau đó sẽ tách thành các đoạn và trở thành các đốt sống. Nếu việc tách này không hoàn chỉnh sẽ dẫn đến kết quả là dính một phần hay toàn bộ của hai hoặc nhiều đốt sống với nhau.

Điều này sẽ ngăn chặn sự phát triển cột sống từ một bên sau khi trẻ được sinh ra và làm cho mức độ vẹo cột sống tăng dần khi trẻ lớn lên.

3.3. Sự kết hợp giữa tật nửa đốt sống và dính đốt sống

Sự kết hợp giữa dính cột sống và tật nửa đốt sống gây ra vấn đề rất nghiêm trọng cho việc phát triển cột sống. Trong những trường hợp này có thể cần phải được phẫu thuật sớm ở tuổi nhỏ để ngăn chặn sự tăng độ vẹo của cột sống.

3.4. Các đường cong bù trừ

Ngoài đường cong vẹo, cột sống của trẻ nhỏ cũng có thể phát triển thêm đường cong bù trừ để duy trì tư thế thẳng đứng. Điều này xảy ra khi cột sống cố gắng bù đắp cho một đường cong vẹo cột sống. Bằng cách tạo ra các đường cong khác theo hướng ngược lại ở trên hoặc dưới khu vực bị ảnh hưởng. Các đốt sống có hình dạng bình thường trong đường cong bù trừ.

Thông thường sau khi sinh em bé, các bác sĩ chuyên khoa sẽ có những kiểm tra từ bên ngoài hoặc tiến hành chụp X-quang nếu nghi ngờ bé có dấu hiệu cong vẹo dị tật cột sống bẩm sinh.

Tuy nhiên, nếu một số trường hợp không được phát hiện khi sinh ra, khi thấy những dấu hiệu cụ thể dưới đây cần đưa bé đi kiểm tra để phát hiện xem có bị vẹo lệch cột sống hay không:

4.1 Phần bả vai

Thường khi trẻ bị vẹo lệch cột sống thì hai bên bả vai sẽ có sự chênh lệch cao thấp nhất định khác nhau tùy thuộc vào độ lệch vẹo của xương sống và các đoạn lệch vẹo nghiêng về phía bên nào thì bả vai phía bên đó sẽ thấp hơn.

4.2 Tổng thể phần hông

Khi chú ý phần hông của trẻ sẽ thấy một bên cao hơn và một bên thấp hơn, các lằn xương sườn hằn ra phía ngoài da không đồng đều (một bên lồi hẳn ra và một bên không lồi).

4.3 Khi nhìn tổng thể lưng từ phía sau

Phát hiện thấy cột sống không theo đường thẳng nhất định mà có những đoạn cong bất thường nhất định, các đốt sống gồ cao lên hoặc bị xoáy vặn theo nhiều kiểu khác nhau. Một số trường hợp hai đường hõm vào hai bên của phần eo sẽ hoàn toàn khác nhau.

4.4 Cơ thể mất cân đối

Trong trường hợp bị lệch xương sườn nặng do không phát hiện ra thì cơ thể sẽ bị nghiêng hẳn sang một bên, một số trường hợp cổ cũng sẽ bị kéo lệch hẳn sang bên.

Việc sớm nhận biết được những dấu hiệu của dị tật vẹo cột sống bẩm sinh có tác dụng quan trọng trong việc điều trị sớm tránh những biến chứng nguy hiểm khi để quá lâu. Nếu cha mẹ thấy trẻ có những biểu hiện bất thường như trên, hãy đưa con đến khám tại cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.

Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: Sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,....Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.