Thế nào là tăng sinh mạch máu?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thanh Nam - Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ có trên 10 kinh nghiệm trong các lĩnh vực của Chẩn đoán hình ảnh.

Tăng sinh mạch máu là tình trạng có nhiều mạch máu ở vùng tổn thương so với nhu mô xung quanh do sự phát triển bất thường các mạch tân sinh trong tổn thương. Vai trò và cơ chế tác động của liệu pháp kháng tăng sinh mạch trong điều trị ung thư chủ yếu được nghiên cứu dựa trên sự tăng sinh mạch máu ở những khối u ác tính.

Khối u cũng có hai loại là u lành (không phải ung thư) và u ác (ung thư), cả hai đều mang một vài điểm giống nhau về quá trình hình thành. Thông thường, hầu hết các tế bào đều có một tuổi thọ nhất định. Sau một số chu kỳ sinh sản vô tính hay tự phân đôi, tế bào sẽ có thời gian hoạt động theo chức năng và dần đi vào quy trình chết đã được định sẵn, hay còn gọi là “chết theo chương trình”. Cứ mỗi tế bào "già" chết đi, một tế bào "non" mới lại ra đời thay thế vị trí về mặt không gian, cũng như đảm nhiệm luôn chức năng tương tự như tế bào đã sinh ra nó. Nếu quy trình trên vẫn diễn ra suôn sẻ như vậy thì khối u sẽ không xuất hiện.

Tuy nhiên vẫn có trường hợp tế bào “già” không chịu chết đi, trong khi đó các tế bào mới vẫn được sinh ra. Nếu như các tế bào mới vẫn giữ chức năng biệt hóa cũ thì khi đó khối u lành xuất hiện. Đây gọi là kết quả của quá trình đột biến gen ở u lành.

Ngược lại, khối u ác được hình thành khi quá trình đột biến gen như trên còn kèm theo:

• Sự nhân đôi không kiểm soát của các tế bào non;
• Tế bào mới không có chức năng hoặc kém biệt hóa;
• Sản sinh ra các chất kích thích tăng sinh mạch máu mới;
• Sản sinh các chất có khả năng tiêu hủy lớp ngoài của khối u để xâm lấn vào các cơ quan tổ chức lân cận.

Trong đó, thuật ngữ “di căn” dùng để chỉ quá trình tế bào tách khỏi khối u ban đầu và đi vào các mạch máu mới, hoặc vào hạch bạch huyết, nhằm định cư và phát triển ở một hay nhiều cấu trúc tạng khác trong cơ thể.

Khi còn rất nhỏ, hiện tượng tăng sinh mạch máu chưa xuất hiện thì khối u cũng chỉ là một đám tế bào với những đặc điểm đơn thuần:

• Không có khả năng phát triển mạnh;
• Không tăng trưởng to ra;
• Không xâm lấn và phá vỡ các rào cản để chui vào mạch máu;

Chính vì vậy mà tế bào ung thư cũng chưa thể di căn xa đến các tổ chức lân cận và gây tổn hại cho bệnh nhân. Tuy nhiên trong suốt quá trình tồn tại của khối u ác tính, chúng sản sinh ra chất kích thích hình thành mạch máu tân sinh bất thường (thành mạch không có lớp cơ, long mạch rộng, trở kháng thấp,...) giúp lưu lượng máu đến khối u lớn hơn bình thường, cung cấp đủ dưỡng chất để chúng tăng trưởng và phát triển nhanh chóng, đặc biệt là lúc di căn.

Theo chia sẻ từ các chuyên gia điều trị ung thư, những ổ di căn con muốn được tăng trưởng lớn dần phải hoàn toàn phụ thuộc vào sự hình thành và sản sinh mới của các mạch máu chịu trách nhiệm nuôi khối u ác tính. Đồng thời trong quá trình phát triển, chính bản thân các khối u cũng phải tạo ra các chất có tác dụng kích thích hiện tượng tăng sinh mạch máu mới nhằm đảm bảo luôn được cung cấp dưỡng chất đầy đủ.

Ngay từ những khảo sát ban đầu, các chuyên gia lâm sàng đã phát hiện ra tình trạng tăng sinh mạch máu thường có liên quan đến sự tăng trưởng của các khối u ung thư ác tính. Lấy ví dụ từ một số loại ung thư cụ thể như sau:

• Ung thư gan: Khi bơm các chất cản quang vào gan thì tại vị trí của các khối u tập trung loại chất này với một tỉ lệ rất cao;
• Ung thư vú: Ở giai đoạn bùng phát, có thể quan sát thấy xung quanh các tổn thương có rất nhiều mạch máu tăng sinh và ngoằn ngoèo;
• Ung thư phổi: Khối u muốn phát triển cần phải có mạch máu nuôi dưỡng, đặc biệt là giai đoạn lan tràn;
• Ung thư tuyến giáp: Các dấu hiệu của một nhân giáp nghi ngờ ác tính khi siêu âm bao gồm tuyến giáp có tăng sinh mạch máu ở trung tâm, đồng thời u giáp cũng giảm hồi âm, bờ không đều và bị vôi hoá bên trong.

Ngoài ra, các trường hợp viêm nội mạc tử cung (do sót nhau sau khi bỏ thai lưu) khi siêu âm cũng có thể phát hiện tăng sinh mạch máu trong tử cung.

Do đó khi đề cập đến những liệu pháp điều trị các loại khối u ung thư tạng đặc, vai trò cần thiết của thuốc kháng tăng sinh mạch thường được các bác sĩ nhấn mạnh. Kháng sinh mạch là một trong những thành tựu bước đầu của liệu pháp điều trị nhắm trúng đích và hiện nay đã có thể áp dụng được vào thực tiễn.

Dựa vào cơ chế các tế bào ung thư muốn tồn tại, tăng trưởng và phát triển, cũng như di căn thì phải được nuôi dưỡng bằng nguồn máu, liệu pháp kháng tăng sinh mạch máu chính là dùng thuốc có tác dụng ngăn chặn các mạch máu mới hình thành và tăng sinh để tránh cung cấp dưỡng chất nuôi lớn khối u.

Xét về mặt căn nguyên, đây được xem như một cách thức điều trị tổi ưu. Ưu điểm của biện pháp kháng sinh mạch này sẽ càng chuyên biệt khi dùng kháng thể đơn dòng tác động trên những tế bào tạo ra thành mạch của các mạch máu nuôi khối u, cũng như tập trung trên ức chế sự thành lập, tăng sinh của các mạch máu mới, đồng thời không ảnh hưởng đến những mạch máu bình thường.