Quy trình chụp và nong, đặt giá đỡ động mạch mạc treo số hoá xoá nền

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Hồng Chiến - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Can thiệp - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Bác sĩ đã có nhiều năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh và điện quang can thiệp (can thiệp nội mạch và can thiệp ngoại mạch).

Chụp động mạch mạc treo số hóa xóa nền là kỹ thuật chụp có bơm thuốc cản quang chứa iod để hiện ảnh được hệ thống mạch mạc treo tràng trên hoặc tràng dưới. Đây là các động mạch cấp máu nuôi ruột non, đại tràng và trực tràng.

Hẹp tắc động mạch mạc treo tràng trên là một trong những nguyên nhân thường gặp gây thiếu máu ruột non, có thể mạn tính hoặc cấp tính. Có nhiều nguyên nhân gây hẹp lòng mạch, thường gặp nhất là mảng xơ vữa, huyết khối bám thành, bóc tách thành mạch, loạn sản xơ cơ.

Việc thiếu máu ruột có các biểu hiện lâm sàng như: Đau quặn bụng từng cơn sau mỗi bữa ăn và rối loạn hấp thu, teo niêm mạc ruột. Trong một số trường hợp mảng xơ vữa, huyết khối bong ra hoặc di chuyển từ động mạch chủ đến sẽ gây tắc mạch cấp tính, có thể dẫn đến hoại tử ruột, đe dọa nghiêm trọng tính mạng người bệnh.

Trước đây, phương pháp điều trị tắc động mạch mạc treo chủ yếu là điều trị nội khoa kết hợp phẫu thuật lấy huyết khối hoặc làm cầu nối qua vị trí hẹp.

Từ những năm 1980, điện quang can thiệp tái lập tuần hoàn lưu thông của động mạch mạc treo tràng trên nhằm hạn chế nguy cơ gây thiếu máu, hoại tử ruột. Cho đến nay, nong và đặt giá đỡ động mạch mạc treo tràng trên kết hợp với điều trị nội khoa đã trở thành một trong những chiến lược không thể thiếu được trong quản lý người bệnh thiếu máu ruột cấp hoặc mạn tính.

2.1 Chỉ định

Mọi nguyên nhân gây hẹp động mạch mạc treo tràng trên có triệu chứng thiếu máu ruột: đau bụng có chu kỳ ngay sau khi ăn, hình ảnh CLVT (cắt lớp vi tính) có hẹp tắc động mạch, có viêm, phù nề ruột do thiếu máu.

2.2 Chống chỉ định

• Dị ứng thuốc đối quang I-ốt
• Suy thận nặng (độ IV)
• Rối loạn đông máu nặng và mất kiểm soát (prothrombin <60%, INR > 1.5, số lượng tiểu cầu < 50 G/l).
• Phụ nữ có thai.

3.1 Chuẩn bị

Người thực hiện

• Bác sĩ chuyên khoa
• Bác sỹ phụ
• Kỹ thuật viên điện quang
• Điều dưỡng
• Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnh không thể hợp tác)

Phương tiện

• Máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)
• Máy bơm điện chuyên dụng
• Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh
• Bộ áo chì, tạp dề, che chắn tia X

Thuốc

• Thuốc gây tê tại chỗ
• Thuốc gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê)
• Thuốc chống đông
• Thuốc trung hòa thuốc chống đông
• Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước
• Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc

Vật tư y tế thông thường

• Bơm tiêm 1; 3; 5; 10ml
• Bơm tiêm dành cho máy bơm điện
• Nước cất hoặc nước muối sinh lý
• Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật
• Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: dao, kéo, kẹp, 4 bát kim loại, khay quả đậu, khay đựng dụng cụ
• Bông, gạc, băng dính phẫu thuật.
• Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.

Vật tư y tế đặc biệt

• Kim chọc động mạch
• Bộ vào lòng mạch 5-6F
• Dây dẫn tiêu chuẩn 0.035inch
• Ống thông chụp mạch 4-5F
• Vi ống thông 2-3F
• Vi dây dẫn 0.014-0.018inch
• Bóng nong động mạch
• Giá đỡ lòng mạch
• Bơm áp lực để bơm bóng nong động mạch.
• Ống thông dẫn đường 6F
• Bộ dây nối chữ Y.

Người bệnh

• Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phối hợp với thầy thuốc.
• Cần nhịn ăn, uống trước 6 giờ. Có thể uống không quá 50ml nước.
• Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm ngửa, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ.
• Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: cần cho thuốc an thần...

Phiếu xét nghiệm

• Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú
• Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua
• Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT (cộng hưởng từ) (nếu có).

3.2 Các bước tiến hành

• Chụp mạch chẩn đoán
• Gây tê tại chỗ, rạch da
• Chọc ĐM(động mạch) đùi bằng kim 18G
• Đặt bộ mở đường vào lòng mạch
• Chụp ĐM chủ bụng đoạn từ ngang gốc động mạch thân tạng bằng ống thông hình đuôi lợn.
• Chụp chọn lọc ĐM mạch mạc treo tràng trên bằng ống thông Cobra hoặc RH, Yashiro.
• Tiếp cận tổn thương
• Đặt ống thông dẫn đường vào gốc ĐM mạc treo tràng trên
• Luồn vi ống thông và dây dẫn siêu nhỏ vào ĐM mạc treo tràng trên qua vị trí hẹp đến các động mạch hỗng và hồi tràng
• Rút dây dẫn siêu nhỏ và thay thế bằng dây dẫn siêu nhỏ cứng 0.014- 0.018”.
• Can thiệp nội mạch
• Đưa bóng vào vị trí hẹp qua dây dẫn cứng siêu nhỏ
• Dùng bơm áp lực để làm căng bóng nong
• Rút bong khỏi dây dẫn cứng siêu nhỏ
• Đưa giá đỡ vào vị trí hẹp của ĐM và mở giá đỡ.
• Chụp mạch kiểm tra sau can thiệp
• Chụp ĐM chủ bụng bằng ống thông hình đuôi lợn và chụp chọn lọc ĐM mạc treo tràng trên bằng ống thông Cobra hoặc RH.
• Kết thúc thủ thuật.

3.3 Nhận định kết quả

Vị trí giá đỡ: Đầu xa khung giá đỡ nằm dưới vị trí hẹp tắc tối thiểu 5mm, đầu gần có thể lồi vào lòng động mạch chủ nhưng không quá 3mm.

Lưu thông trong và sau giá đỡ: mức độ hẹp còn lại trong khung giá đỡ không quá 30%. Không có bóc tách thành mạch ở trước và sau khung giá đỡ.

3.4 Tai biến và xử trí

• Hội chứng tăng tái tưới máu: gặp ở những trường hợp thiếu máu mạn tính kéo dài. Sau khi can thiệp, lượng máu tới mao mạch tăng nhanh và đột ngột. Biểu hiện lâm sàng là đau bụng tăng lên, thành ruột phù nề, xung huyết và có thể có cổ chướng (trên hình ảnh chụp CLVT). Các triệu chứng này có thể sẽ giảm dần mà không cần phải can thiệp.
• Tụ máu vùng đùi (quanh vị trí chọc ĐM đùi chung): Băng ép lại chỗ mở đường vào động mạch. Hội chẩn bác sĩ can thiệp để đóng vị trí chảy máu.
• Bóc tách thành mạch ĐM mạc treo tràng trên: Dùng thuốc chống đông nếu không hiệu quả xét hội chẩn chuyên khoa ngoại tiêu hóa.
• Tắc ĐM mạc treo tràng trên gây thiếu máu ruột cấp: Dùng chống đông nếu không hiệu quả xét hội chẩn chuyên khoa ngoại tiêu hóa.