Chỉ định phẫu thuật rò khe mang

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Trần Minh Tuấn - Bác sĩ Tai mũi họng - Phẫu thuật đầu cổ - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Rò khe mang và nang rò khe mang là các dị tật bẩm sinh ở vùng cổ bên. Đây là những trường hợp phẫu thuật vùng đầu - cổ - mặt thường gặp. Mục đích phẫu thuật rò khe mang là để lấy bỏ toàn bộ đường rò.

Nang rò khe mang và rò khe nang là dị tật bẩm sinh tại vùng cổ bên. Nguyên nhân gây dị tật rò khe mang là do các cung mang phát triển không bình thường trong giai đoạn phôi thai. Cung mang chạy xuyên qua nhiều cơ quan khác nhau và nằm gần các dây thần kinh, mạch máu nên rất phức tạp.

Phẫu thuật rò khe mang được chỉ định nhằm lấy bỏ toàn bộ đường rò. Đây là một trong những phẫu thuật vùng đầu - mặt - cổ thường gặp. Với những trường hợp đường rò đang bị viêm tấy, áp xe chống chỉ định phẫu thuật.

Bệnh nhân có thể bị rò khe mang I, II, III hoặc IV với các đặc điểm đường rò như sau:

• Rò khe mang I: Đường rò thường ngắn, chạy ngang qua tuyến mang tai, đầu ngoài ở vùng cạnh hàm còn đầu trong ở mặt dưới của ống tai ngoài. Đường rò khe mang I thường ít bị nhiễm trùng hơn so với những đường khác. Phẫu thuật rò khe mang I cần cẩn thận vì dễ chạm phải dây thần kinh số VII gây liệt mặt.
• Rò khe mang II: Đầu ngoài của đường rò nằm 1⁄3 cạnh cổ còn đầu trong tiếp xúc với amidan - cực dưới. Đường rò khe mang II thường hay rỉ dịch nước bọt, khi phát hiện cần được phẫu thuật ngay.
• Rò khe mang III: Đường rò này dài nhất trong 4 đường rò với đầu ngoài nằm 1⁄3 giữa vùng cổ bên, đường rò chạy ngang qua vào trong chạc cảnh và đến vùng đáy xoang lê. Đường rò khe mang III hay bị rỉ dịch nước bọt, khi phẫu thuật phải đi từ hướng phía dưới lên trên và cẩn thận khi chạy ngang qua chạc cảnh.
• Rò khe mang IV: Đường rò này hiếm gặp hơn và ngắn, xuất phát từ 1⁄3 phía dưới vùng cổ bên và chạy thẳng vào khí quản. Đường rò này ít khi rỉ dịch và do đó ít được phát hiện, tuy nhiên, phẫu thuật lại dễ hơn.

Phẫu thuật rò khe mang I gồm các bước tiến hành sau:

• Bước 1: Người bệnh nằm nghiêng về bên lành tối đa (dưới vai có đệm gối) trên bàn phẫu thuật. Bác sĩ tiến hành gây mê toàn thân.
• Bước 2: Bác sĩ đứng ở bên phẫu thuật dùng dao rạch da theo đường tuyến mang tai và bóc tách vạt da ra phía trước.
• Bước 3: Bóc tách bộc lộ bờ sau của tuyến mang tai, phần dưới sụn ống tai, bờ trước của cơ ức đòn chũm, phần bụng sau của cơ nhị thân.
• Bước 4: Tìm kiếm thân dây thần kinh số VII theo hướng ngón tay chỉ và phía trên bình diện của cơ nhị thân để tiếp tục bộc lộ các nhánh dây thần kinh số VII.
• Bước 5: Bóc tách chạy theo ống rò khe mang cho đến khi kết thúc ở ống tai ngoài, xác định ống rò chạy trên hay dưới hay chạy xuyên qua các nhánh dây thần kinh số VII, phẫu thuật cắt bỏ đường rò khe mang nhưng không làm tổn thương dây thần kinh số VII này.
• Bước 6: Khâu bít lỗ trong ống rò ở ống tai ngoài.
• Bước 7: Đặt dẫn lưu kín, hút chân không rồi đóng da lại.

Bệnh nhân sau phẫu thuật rò khe mang I được chăm sóc hút dịch hằng ngày, thay băng và băng ép, sau 48 giờ thì rút ống dẫn lưu, sau 7 ngày có thể cắt chỉ và cần điều trị để chống viêm, phù nề.

Một số tai biến có thể xảy ra sau phẫu thuật rò khe mang I là liệt mặt do các nhánh dây thần kinh số VII bị tổn thương, chảy máu, vết mổ nhiễm trùng hoặc hội chứng Frey.

Tóm lại, rò khe mang là dị tật bẩm sinh vùng cổ bên được chỉ định điều trị phẫu thuật để lấy bỏ toàn bộ đường rò. Việc phẫu thuật cần thực hiện tại cơ sở y tế có đầy đủ trang thiết bị cũng như tay nghề bác sĩ lành nghề để hạn chế biến chứng nguy hiểm.