Sống chung với người bị rối loạn lưỡng cực

Sống chung với người bị rối loạn lưỡng cực không phải là điều dễ dàng, cần phải có sự kiên trì. Để sống chung với người bị rối loạn lưỡng cực cần chăm sóc bệnh nhân về mặt thể chất cũng như tinh thần, bên cạnh tiến hành các biện pháp điều trị rối loạn lưỡng cực.

Rối loạn lưỡng cực là rối loạn cảm xúc được đặc trưng bằng một giai đoạn rối loạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ, có phối hợp với các giai đoạn rối loạn trầm cảm trong quá trình phát triển của bệnh. Rối loạn lưỡng cực là tình trạng mà người bệnh không thể kiểm soát được chỉ bằng sức mạnh ý chí của mình.

Tỷ lệ rối loạn cảm xúc lưỡng cực chiếm 1% dân số, giữa 2 giới không có sự khác biệt, tuổi khởi phát thường thấp hơn rối loạn trầm cảm chủ yếu.

Rối loạn lưỡng cực là bệnh có yếu tố di truyền và thường truyền từ đời này sang đời khác. Vì thế bệnh nhân không có lỗi khi mắc phải bệnh này.

2.1 Hiểu rằng những hành vi của người bệnh có liên quan đến tình trạng rối loạn

Ví dụ, một người nói luyên thuyên về bản thân một cách kiêu ngạo hoặc ích kỷ thường bị xem là người ngạo mạn hoặc tự cho mình là người trung tâm. Hành vi này ở người mắc rối loạn lưỡng cực là dấu hiệu của trạng thái hưng cảm, cũng như các hành vi rủi ro khác gây khó chịu cho người xung quanh.

Việc nhận biết đây là triệu chứng bệnh và không phải là hành vi cố ý của người bệnh sẽ giúp những người xung quanh hiểu rõ tình trạng bệnh nhân. Tuy nhiên, nên lưu ý không nên liên kết mọi cảm xúc của người thân với bệnh tật, người mắc chứng rối loạn lưỡng cực vẫn có thể hưng phấn hoặc buồn bã theo hướng lành mạnh.

Để tìm hiểu tình trạng bệnh của người bệnh một cách hiệu quả và hỗ trợ cho họ, hãy hỏi về trải nghiệm của người đó đối với chứng bệnh này. Tuy nhiên, trước khi cố gắng can thiệp, cần suy xét chín chắn và nhận biết được liệu họ có cảm thấy thoải mái khi trao đổi về vấn đề này không. Nếu hành động này có vẻ nguy hiểm, thì chỉ cần hỏi thăm tình trạng của người thân và thu thập thêm nhiều thông tin liên quan đến quá trình mà họ đang trải qua.

2.2 Hỗ trợ người bệnh trong việc điều trị rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực có thể được điều trị hiệu quả bằng thuốc và liệu pháp tâm lý, vì vậy điều quan trọng là giúp đỡ người bệnh trong quá trình điều trị, bằng cách tham gia vào tâm lý liệu pháp của họ.

Liệu pháp gia đình là cách để hỗ trợ người bệnh bị rối loạn lưỡng cực:

• Trao đổi với bác sĩ tâm thần của bệnh nhân. Nếu bệnh nhân đã ký giấy ủy quyền trao đổi với bác sĩ, người thân có thể thông báo cho bác sĩ về những mối quan ngại hoặc vấn đề nảy sinh. Ngoài ra, người thân cũng có thể biết thêm thông tin về cách hỗ trợ bệnh nhân.
• Nếu bệnh nhân không tiến hành điều trị rối loạn lưỡng cực, người nhà bệnh nhân có thể khuyến khích hoặc giúp đỡ họ tìm đến biện pháp chữa trị. Hãy tìm bác sĩ trị liệu hoặc chuyên gia tâm thần học tại địa phương chuyên về rối loạn lưỡng cực. Tuy nhiên không nên ép buộc người bệnh điều trị nếu họ chưa sẵn lòng (trừ khi người bệnh có nguy cơ tự làm hại bản thân hoặc người khác), việc này sẽ khiến họ sợ hãi và ảnh hưởng đến mối quan hệ của những người xung quanh.

2.3 Giám sát hoạt động tuân thủ của bệnh nhân trong khi điều trị

Người bị rối loạn lưỡng cực có cảm giác phấn khích của trạng thái hưng cảm khiến họ cảm thấy dễ chịu, do vậy họ thường không uống thuốc. Nếu nhận thấy bệnh nhân bỏ thuốc, việc đầu tiên cần làm đó là thông báo cho bác sĩ càng sớm càng tốt. Bác sĩ sẽ nói chuyện với bệnh nhân và thông báo cho người nhà bệnh nhân về cách xử lý.

Nếu không thể trao đổi với bác sĩ, hãy khuyến khích bệnh nhân uống thuốc, hoặc đưa ra động cơ khuyến khích ví dụ như: tặng một món quà đặc biệt hoặc thực hiện những hoạt động mà họ ưa thích, nếu người bệnh đồng ý tuân thủ điều trị.

2.4 Giúp đỡ người bệnh trải qua giai đoạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ

Nếu nhận thức của bệnh nhân đang gặp phải tình trạng này, người thân cần thuyết phục họ nhằm làm giảm nguy cơ gây hại tiềm tàng:

• Trao đổi với bệnh nhân để làm giảm thiểu thiệt hại khi xuất hiện những hành vi nguy hiểm (như cờ bạc, lái xe nguy hiểm, tiêu xài lãng phí, lạm dụng ma túy).
• Cách ly bệnh nhân khỏi trẻ em, người tàn tật, và những người dễ bị tổn thương khác nhằm tránh làm phiền cho họ.
• Trao đổi với bác sĩ hoặc gọi đường dây cấp cứu nếu người bệnh có nguy cơ làm hại bản thân hoặc những người khác.

2.5 Lên kế hoạch đối phó với khủng hoảng có thể xảy ra

Người thân cần vạch ra kế hoạch hành động trong trường hợp khẩn cấp nhằm giảm thiểu những khủng hoảng. Nên giúp bệnh nhân nắm những thông tin liên lạc quan trọng để có thể giúp đỡ khi cần, ví dụ số điện thoại của người thân, bác sĩ và địa chỉ bệnh viện; ghi những thông tin này ra giấy cho bệnh nhân. Người thân có thể lên kế hoạch với bệnh nhân khi họ đang ở trong trạng thái bình thường.

2.6 Giúp người bệnh tránh khỏi tác nhân gây rối loạn lưỡng cực

Tác nhân gây kích thích rối loạn lưỡng cực là những hành vi hoặc tình huống làm gia tăng hậu quả tiêu cực, trong trường hợp này là giai đoạn hưng phấn, hưng phấn nhẹ, hoặc trầm cảm.

Một số tác nhân tiềm ẩn bao gồm các chất như rượu bia, cafe và ma túy. Ngoài ra những tác nhân gây kích thích cũng có thể bao gồm những cảm xúc tiêu cực ví dụ như căng thẳng, rối loạn giấc ngủ (ngủ quá ít hoặc quá nhiều), chế độ ăn uống mất cân bằng, và mâu thuẫn cá nhân.

Nếu bệnh nhân có những tác nhân đặc biệt, người thân có thể hỗ trợ bằng cách ngăn chặn họ thực hiện những hành vi này, hoặc ưu tiên trách nhiệm của họ là giảm căng thẳng, do:

• Hành động chỉ trích và những người hay phê bình là hai tác nhân gây rối loạn lưỡng cực phổ biến.
• Nếu bệnh nhân sống chung với người thân, hãy giúp họ loại bỏ các chất gây hại như là rượu bia. Ngoài ra cũng có thể thiết lập môi trường thư giãn bằng cách nghe nhạc, điều chỉnh ánh sáng, và mức độ năng lượng.

2.7 Thể hiện lòng trắc ẩn

Khi hiểu biết về chứng rối loạn lưỡng cực, người thân sẽ càng cảm thông và chấp nhận tình trạng này của người bệnh. Sống chung với bệnh nhân mắc bệnh không phải điều dễ dàng, nhưng có thể quan tâm ân cần để hỗ trợ họ.

Một cách để thể hiện sự quan tâm đó là cho người bệnh biết rằng luôn có người quan tâm, ở bên họ, và muốn giúp đỡ họ trong quá trình hồi phục. Ngoài ra người thân cũng có thể lắng nghe nếu bệnh nhân muốn trao đổi về tình trạng bệnh của mình.

2.8 Hiểu rõ quyền bảo mật

Ghi nhớ rằng người nhà bệnh nhân có thể trao đổi với bác sĩ tâm thần của người bệnh nếu họ còn nhỏ và dưới sự chăm sóc của gia đình, hoặc đã ký giấy ủy quyền công bố thông tin. Tuy nhiên, nếu không có một trong hai điều kiện trên, bác sĩ sẽ từ chối thảo luận với người thân để bảo vệ quyền bảo mật của bệnh nhân.

Tóm lại, rối loạn lưỡng cực là rối loạn cảm xúc mà người bệnh không thể kiểm soát được hành vi của bản thân. Do vậy, khi sống chung với người bị rối loạn lưỡng cực cần cảm thông, chia sẻ và thấu hiểu họ. Trong trường hợp khủng hoảng, người thân cần gọi ngay cho bệnh viện, thậm chí phải gọi đường dây hỗ trợ 113 khi bệnh nhân có ý định làm hại người xung quanh.