Liều tiêm vắc xin phòng bệnh dại theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng BS. Nguyễn Hải Hà - Trưởng Đơn nguyên vắc xin – Khoa Ngoại trú Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Không có loại vắc-xin phòng bệnh dại nào có thể tạo được miễn dịch cả đời. Hiện tại, có các vắc-xin liều đơn nhưng chỉ tạo được miễn dịch trong một khoảng thời gian nhất định.

Vắc-xin phòng bệnh dại là vắc-xin an toàn và hiệu quả cao, được tiêm chủng cho mọi đối tượng kể cả phụ nữ đang mang thai.

• Vắc-xin được sử dụng tiêm dự phòng trước phơi nhiễm cho những nhóm nguy cơ cao như trẻ em, người chăm sóc, giết mổ động vật. Vắc-xin cũng được sử dụng để điều trị dự phòng sau phơi nhiễm cho những trường hợp bị động vật cắn (PEP).
• Người được tiêm dự phòng bệnh dại trước phơi nhiễm hoặc điều trị dự phòng sau phơi nhiễm sẽ tạo được các tế bào nhớ miễn dịch; Phản ứng miễn dịch sẽ được tạo ra nhanh chóng khi người này được tiêm nhắc lại vắc-xin phòng dại.

Hiện nay tại Việt Nam có 1 số loại vắc-xin phòng bệnh dại đang được sử dụng bao gồm:

• Verorab (Pháp).
• Abhayrab (Ấn Độ).
• Indirab (Ấn Độ)
• Rabipur ( Ấn Độ).

2.1. Dự phòng trước phơi nhiễm

Là phác đồ tiêm trước khi người được tiêm chủng bị súc vật cắn. Bao gồm 2 phác đồ tiêm bắp và tiêm trong da:

• Phác đồ tiêm bắp: Một liều 0.5ml tiêm bắp theo lịch ngày 0,7 và 21 hoặc 28.
• Phác đồ tiêm trong da: Một liều tiêm trong da 0,1ml được tiêm vào các ngày 0,7 và 21 hoặc 28.

Tiêm bắp hoặc tiêm trong da, 1 liều mỗi lần đến vào các ngày 0, ngày 7, và ngày 21 hoặc 28. Ngày 0 là ngày đầu tiên đến tiêm. Sau phác đồ 3 liều, để bảo vệ cơ thể tốt nhất cần nhắc lại mũi thứ 4 sau 1 năm và mỗi 5 năm/1 lần.

Khi tiêm phòng trước phơi nhiễm bằng phác đồ tiêm trong da nên huy động đủ số người tiêm để các lọ vắc-xin đã được mở có thể được sử dụng hết trong vòng 6 giờ kể từ khi mở lọ, 3 liều/3 lần đến tiêm nhằm tiết kiệm chi phí và nâng tỉ lệ người được bảo vệ trong những trường hợp vắc-xin khan hiếm.

2.2. Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (PEP): 3 loại phác đồ tiêm được khuyến cáo của tổ chức Y tế thế giới (WHO):

• Phác đồ tiêm bắp 5 liều và 4 liều (Phác đồ “Essen”)

Một liều mỗi ngày vào các ngày 0, 3, 7, 14 và 28. Tiêm vào vùng trên cánh tay (vùng cơ delta) hoặc, ở trẻ nhỏ thì tiêm vào vùng mặt trước đùi. Không được tiêm vắc-xin ở vùng mông vì việc hấp thu vắc-xin ở vùng này không đảm bảo.

Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) Atlanta, Mỹ khuyến cáo phác đồ tiêm giảm liều (4 liều tiêm bắp) dựa trên nghiên cứu chỉ ra rằng tiêm 4 liều vắc-xin kết hợp với huyết thanh kháng dại tạo ra đáp ứng miễn dịch đầy đủ và việc tiêm mũi vắc-xin thứ 5 cũng không có nhiều ưu điểm hơn so với 4 mũi.

Phác đồ Essen đầy đủ (5 lần đến tiêm vắc-xin/có hoặc không dùng huyết thanh kháng dại)

• Tiêm bắp mỗi liều vào mỗi ngày 0, ngày 3, ngày 7, ngày 14 và ngày 28.
• Tiêm bắp mỗi liều vào các ngày 0, ngày 3, ngày 7 và ngày 14.

Phác đồ Essen giảm liều (4 lần đến tiêm vắc-xin/có hoặc không dùng huyết thanh kháng dại)

• Tiêm bắp mỗi liều vào các ngày ngày 0, ngày 3, ngày 7 và ngày 14.

Nên điều trị dự phòng sau phơi nhiễm với phác đồ 5 mũi tiêm bắp cho những người bị ức chế hoặc thiếu hụt miễn dịch. Mũi đầu tiên (ngày 0) của phác đồ cần tiêm càng sớm càng tốt ngay sau khi bị phơi nhiễm. Ngày 0 là ngày đầu tiên đến tiêm, có thể không phải là ngày bị cắn.

• Phác đồ tiêm bắp nhiều vị trí rút ngắn thời gian (phác đồ Zagreb), 4 liều/3 lần tiêm, phác đồ (2-1-1)

1 liều tiêm bắp vào bên cánh tay phải và 1 liều tiêm vào cánh tay trái (vùng cơ delta) vào ngày 0 sau đó 1 liều tiêm bắp tiếp vào cánh tay (vùng cơ delta) vào ngày 7 và 21.

Phác đồ tiêm này giảm 1 liều vắc-xin và 2 lần đến tiêm.

• Phác đồ tiêm trong da (ID) nhiều vị trí của Hội chữ thập đỏ Thái Lan (TRC). Tiêm trong da 2 vị trí (2-2-2-0-2)

Mỗi liều (0,1 ml) tiêm vào trong da vào 2 cánh tay phía trên cơ delta vào ngày 0, ngày 3, ngày 7 và ngày 28.

Tham khảo liều tiêm vắc-xin phòng bệnh dại sẽ giúp khách hàng hiểu qua về hiệu quả cũng như liều tiêm của vắc-xin phòng bệnh dại. Tuy nhiên, đến thăm khám trực tiếp để được bác sỹ trực tiếp tư vấn, hỗ cho từng trường hợp cụ thể là vô cùng quan trọng.

Tại Việt Nam, là nước vẫn có nguy cơ bệnh dại cao nên ngoài xử trí vết thương sau khi bị súc vật cắn thì phác đồ vắc-xin sử dụng chính để điều trị dự phòng sau phơi nhiễm là phác đồ 5 mũi vắc-xin phòng dại (nếu khách hàng chưa được tiêm phòng trước phơi nhiễm), tiêm vào ngày 0,3,7,14,28 (với 0 là ngày đầu tiên tiêm vắc-xin, tiêm càng sớm sau khi bị súc vật cắn càng tốt). Ngoài ra, tùy theo phân độ vết thương, cần phối hợp tiêm huyết thanh kháng dại và vắc-xin phòng uốn ván để cơ thể được bảo vệ tốt. Nếu khách hàng đã được tiêm dự phòng trước phơi nhiễm, sau khi bị súc vật cắn sẽ không cần tiêm huyết thanh kháng dại và chỉ cần tiêm vắc-xin phòng dại 2 liều vào ngày 0 và ngày 3 đã có thể bảo vệ cơ thể với virus dại.