Cha mẹ cần làm gì khi trẻ tự kỷ hay la hét?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Đặng Thị Thanh Tùng - Đơn nguyên Kỹ thuật cao Điều trị bại não và Tự kỷ - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Hành động la hét thường xảy ra khi trẻ tự kỷ không thích, không vừa lòng đó hoặc bôc lộ sự mong muốn được quan tâm chú ý, báo với chúng ta thông điệp nào đó. Các nghiên cứu có bằng chứng chỉ ra rằng chính bản thân trẻ tự kỷ cũng không điều khiển được hành động la hét này. Dưới đây là gợi ý một số cách xử lý khi trẻ tự kỷ hay la hét, ăn vạ.

Tự kỷ không phải là một căn bệnh, thế nên không có thuốc đặc dụng để chữa trị. Tự kỷ là một hội chứng. Một điều đáng quan ngại, ngày càng nhiều trẻ em mắc hội chứng này.

Hiện tại chưa tìm được nguyên nhân cụ thể của chứng tự kỷ, các nhà khoa học cùng các nghiên cứu có bằng chứng đưa ra một số yếu tố có thể dễ dẫn đến hội chứng này như: Di truyền; não bộ có cấu trúc bất thường; do tác động của môi trường, hóa chất độc hại gây biến đổi gen, thần kinh; do mẹ mắc bệnh trong quá trình mang thai và do chịu một sốc về tâm lý.

So với trẻ bình thường, trẻ bị tự kỷ thường ít tương tác xã hội, ít có cử chỉ giao tiếp, không chơi với bạn cùng tuổi, không chia sẻ hay quan tâm tới người khác; trẻ tự kỷ cũng chậm biết nói, hay nói nhại và hay có những phát âm vô nghĩa; có những hành vi kỳ quặc bất thường... Một trong những hành vi thường xảy ra đó là trẻ tự kỷ hay la hét, ăn vạ mỗi khi không hài lòng việc gì.

Trẻ tự kỷ thường sống trong thế giới của riêng mình. Đa số trẻ không thích bị làm phiền, không thích chơi với các bạn cùng lứa tuổi và không thích làm điều mình không muốn.

Một trong những khó khăn của trẻ tự kỷ là rối loạn giác quan (những nhạy cảm về giác quan, về ngưỡng cảm giác). Môi trường ồn ào, có quá nhiều người xung quanh, hoặc có người làm phiền có thể khiến trẻ không thể chịu đựng được. Vì vậy trẻ la hét để trẻ cảnh báo, tố cáo. Đối với nhiều trẻ tự kỷ thì la hét cũng được hiểu là sự phản đối khi trẻ không hài lòng.

Một yếu tố/ nguyên nhân rất quan trọng khiến trẻ tự kỷ hay bất kỳ trẻ nào khác hay la hét ăn vạ là

• Trẻ có khó khăn rõ rệt về ngôn ngữ và nhận thức. Khi trẻ nhận thức hạn hẹp và ngôn ngữ bị hạn chế, trẻ thiếu kỹ năng thương lượng giao tiếp để đạt hiệu quả. Vì thế trẻ bôc lộ phản ứng ra bên ngoài bằng âm thanh ,nhưng thay vì ngôn ngữ thì đó là các âm thanh la hét với các cường độ khác nhau.
• Trẻ biểu hiện sự gây chú ý thu hút chú ý của người khác bằng cách ăn vạ và la hét...xảy ra ở trẻ có nhận thức bình thường và cả ở trẻ tự kỷ khá.

Hiện nay chưa có phương pháp điều trị nào có thể chữa khỏi hoàn toàn rối loạn tự kỷ ở trẻ em, trong đó có việc trẻ tự kỷ hay la hét. Tuy nhiên nếu kết hợp các phương pháp khoa học, sẽ mang đến nhiều hiệu quả tích cực đối với trẻ. Khi trẻ tự kỷ hay la hét, cha mẹ có thể xử lý như sau:

• Đầu tiên, cha mẹ cần cố gắng an ủi, xoa dịu những cơn giận dữ của trẻ/Có chiến lược quản lý hành vi của con hợp lý: Có thể giả như không quan tâm (phớt lờ hành vi ăn vạ, la hét) nếu biết đó là hành vi ăn vạ để gây chú ý.
• Vỗ về xoa dịu nếu trẻ cảm thấy bất an thực sự.
• Cách khác nữa là có thể làm theo hành vi đó của trẻ để trẻ thấy hành vi đó là vô lý và dừng lại (nếu là la hét gây sự chú ý)

• Cha mẹ tuyệt đối không đánh, mắng, sử dụng bạo lực với trẻ. Hãy xoa dịu con bằng sự quan tâm, bằng lời nói, ánh mắt.
• Cho con tham gia vào những công việc đơn giản trong gia đình để trẻ có thể làm quen với một số kỹ năng, tăng khả năng phản xạ và kích thích trẻ giao tiếp.
• Thường xuyên khen ngợi và ghi nhận trẻ bằng nhiều cách: Khen ngợi bằng lời, thưởng đồ trẻ thích, ôm trẻ... tùy theo sở thích của mỗi trẻ.
• Khi có con bị tự kỷ lại là đứa trẻ tự kỷ hay la hét, ăn vạ, cha mẹ không nên giấu bệnh mà cần chia sẻ với những người xung quanh như họ hàng, láng giềng, cô giáo để mọi người biết để cùng quan tâm và giúp đỡ trẻ.
• Đối với trẻ bị tự kỷ hay la hét, cần cho trẻ hoà nhập với các bạn bè bằng cách cho trẻ đi nhà trẻ, hay cho chơi cùng các trẻ em khác. Không nên nghĩ vì trẻ bị tự kỷ hay la hét mà tách bé ra khỏi các bạn cùng lứa tuổi. Việc thường xuyên được tiếp xúc với bạn bè sẽ giúp tinh thần trẻ thoải mái, đồng thời giúp trẻ tăng khả năng nhận thức, tăng khả năng giao tiếp, tương tác với xã hội.
• Điều quan trọng nhất là: Cha mẹ hiểu về con, đọc sách, học kỹ năng để có thể tự giúp con, hỗ trợ con hàng ngày. Mặt khác có thể nhờ đến các Trung tâm điều trị tự kỷ để được các giáo viên, chuyên viên trị liệu hỗ trợ đánh giá định kỳ khó khăn cũng như đánh giá theo dõi phát triển của con. Cho con đi can thiệp để được hỗ trợ tốt nhất gia đình phối hợp cùng các nhà trị liệu để dạy con về: Nhận thức, về ngôn ngữ, về các cách tương tác có hiệu quả hơn trong ứng xử và các mỗi quan hệ với người khác (gia đình, bạn bè, và trường học...) trong cuộc sống hàng ngày.
• Cha mẹ cũng nên thường xuyên cho trẻ tham gia các hoạt động vui chơi giải trí ngoài trời. Không nên nhốt trẻ trong nhà và cho tiếp xúc quá nhiều với điện thoại, TV - những thứ có thể khiến hội chứng của trẻ nặng hơn.

Ngoài ra, nếu phát hiện con mình có những biểu hiện của chứng tự kỷ như trẻ tự kỷ hay la hét, cha mẹ cũng nên đưa con đến Bệnh viện hoặc các Trung tâm chuyên điều trị tự kỷ ở trẻ em để tìm hiểu rõ nguyên nhân và triệu chứng và cùng các bác sĩ đưa ra những biện pháp điều trị phù hợp nhất với trẻ.

Trẻ bị tự kỷ hay la hét hay những trẻ em bị tự kỷ nói chung rất cần sự quan tâm của các bậc cha mẹ, của gia đình, bạn bè, thầy cô. Đây là hội chứng hiện chưa có thuốc chữa khỏi. Do đó, những khó khăn có thể đồng hành suốt đời nếu con không được can thiệp, hỗ trợ tốt và sớm. Ngược lại, khi nếu có cách can thiệp sớm & khoa học, cùng sự kiên trì, nỗ lực giao tiếp với trẻ tự kỷ của cha mẹ và giáo viên, chắc chắn hội chứng tự kỷ ở trẻ sẽ được cải thiện. Trẻ sẽ có cuộc sống vui tươi, khỏe mạnh hơn.

Đơn nguyên Tâm lý giáo dục – Tự kỷ, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City là đơn vị tiên phong áp dụng các phương pháp trị liệu – giáo dục đa chuyên ngành trong lĩnh vực khoa học và nghệ thuật, để đánh giá và trị liệu trẻ tự kỷ. Vinmec cập nhật và áp dụng mô hình điều trị - can thiệp toàn diện về tâm lý, nghệ thuật đã được nghiên cứu có bằng chứng và được chứng minh hiệu quả trên thế giới như ABA, ESDM ... giúp cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống trẻ tự kỷ. Bệnh viện tổ chức các lớp học định kỳ hàng tuần cho trẻ, cùng phụ huynh sát sao tiến triển của trẻ để có các can thiệp kịp thời.

Khi con bạn nghi ngờ mắc chứng tự kỷ hoặc có những khó khăn về tâm lý, bạn có thể chia sẻ với các bác sĩ, giáo viên và chuyên viên trị liệu tại Vinmec để được hỗ trợ và tìm ra phương pháp giáo dục con hiệu quả.